Morgunblaðið - 01.08.1997, Qupperneq 10

10 FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Unnið að rannsókn á kröfum um færni sem gerðar eru í störfum ófaglærðra
ERU störf að verða einfaldari eða
fióknari? Hvemig á að bæta starfs-
menntun í skólakerfinu? Hafa kröf-
ur til sumra starfa ófaglærðra auk-
ist það mikið að ástæða sé til að mennta til
þeirra? Um þessar mundir er unnið að viða-
mikilli rannsókn á kröfum um fæmi sem
gerðar eru í störfum ófaglærðra . Markmið
þessarar rannsóknar er að skapa grundvöll
til þess að svara ofangreindum spurningum.
Gerður G. Óskarsdóttir, fræðslustjóri, er
frumkvöðull rannsóknarinnar. Gerður er
doktor í menntunarfræðum og kenndi uppeld-
isfræði við Háskóla íslands þar til hún tók
við starfi fræðslustjóra fyrir u.þ.b. ári. Rann-
sóknin hófst fyrir þremur árum og gerir
Gerður ráð fyrir að henni ljúki eftir u.þ.b.
tvö ár.
150 störf rannsökuð
Rannsóknin er þannig uppbyggð að valin
voru 150 störf af handahófi úr þjónustu,
framleiðslu og skrifstofu- og viðskiptagrein-
um. Rætt við 15 starfsmenn og 5 yfirmenn
vegna hvers starfs. „Fyrst leggjum við spurn-
ingalista fyrir viðkomandi aðila og síðan fer
fram viðtal um starfið. Þetta er auðvitað lág-
marksúrtak fyrir hvert starf en í heild er
úrtakið stórt því við tölum alls við um 3.000
manns um störfín."
Til marks um stærð verkefnisins starfa
nú 5 manns yfír sumarið að öflun gagna.
„Við vonumst til að ljúka rannsókninni á
næstu tveimur árum en það fer að sjálfsögðu
eftir fjármagni." Að sögn Gerðar er búið að
greina 14 þessara starfa. í þeim hópi eru
störf afgreiðslumanns í skóbúð, starfsmanns
á rannsóknarstofu, umsjónarmanns bygginga
og starfsmanns í sælgætisgerð svo einhver
séu nefnd.
„Þetta er rannsókn á þróun ófaglærðra
starfa i íslensku atvinnulífi," segir Gerður,
„Við reynum að kortleggja hvaða kröfur eru
gerðar til viðkomandi starfa og hvernig þau
hafa breyst síðastliðin ár. Það hefur ekki
verið gerð svona rannsókn áður svo við getum
ekki gert samanburð á þróuninni. Meðal-
starfsaldur þeirra sem við höfum talað við
er hins vegar um átta ár svo við fáum vís-
bendingar um hvemig störfin hafa þróast á
þessum tíma.
Verða störfin flóknari
eða einfaldari?
Að hvaða leyti hafa störfín breyst?
„Með aukinni tækni hafa störf tekið mikl-
um breytingum. Þá hefur viðskiptaumhverfíð
tekið stakkaskiptum og gerðar eru auknar
kröfur um þjónustu og gæði. Einnig er nú
Miklar breyting-
ar á störfum með
aukinni tækni
*
Gerður G. Oskarsdóttir er frumkvöðull að viðamikilli
rannsókn á þróun starfa ófaglærðra. Salvör Nordal
ræddi við Gerði og forvitnaðist um rannsóknina.
meira lagt uppúr samskipta-
tækni enda er fólk í auknum
mæli að vinna á alþjóðlegum
markaði. Allir þessir þættir hafa
breytt starfsumhverfinu í nútíma
þjóðfélagi. Menn greinir hins
vegar á um á hvern hátt þetta
hefur breytt störfunum sjálfum.
Sumir halda því fram að með
aukinni tækni séu störf almennt
að verða flóknari. Aðrir segja
aftur á móti að þau séu að verða
einfaldari og einfaldari. Enn aðr-
ir halda því fram að sum störf
séu að verða einfaldari en önn-
ur, eins og stjórnunarstörf og
ýmis sérfræðistörf, séu að verða
mjög flókin.
Ég lagði upp með þá tilgátu
að störf ófaglærðra séu að verða flóknari.
Enn sem komið er er of langt í land til þess
að geta sagt til um hvort sú tilgáta sé rétt.
Af þeim störfum sem við höfum greint er
þó athyglisvert að um 60 prósent starfs-
manna þessara telja að störfin séu að verða
flóknari, þ.e. hafi orðið flóknari frá því þeir
hófu störf.
Þá fínnst okkur eftirtektarvert að þegar
fólk er spurt um hvað hefur breyst og hvar
viðkomandi vildi bæta kunnáttu sína standa
tveir þættir uppúr, tölvuþekking og tök á
erlendum tungumálum.“
Gerður segir að í þessari rannsókn sé lögð
megináhersla á söfnun upplýsinga frá þeim
sem störfin vinna.
Grundvallarfærni
„í mörgum erlendum rannsókn-
um um störf er stuðst meira við
upplýsingar frá yfirmönnum
starfsmanna en starfsmönnun-
um sjálfum. Það hefur þó komið
fram töluvert misræmi á þessum
tveimur hópum þegar þeir skil-
greina kröfur til starfa.
Við rannsökum hvaða grund-
vallarfæmi er krafist í hinum
ýmsu störfum. Þessi grundvall-
arfærni er gjarnan flokkuð í
fernt. í fyrsta lagi lestur, skrift
og reikningur, í öðru lagi tján-
ing, samskipti og samvinna, í
þriðja lagi huglæg færni eins og
frumkvæði, hugmyndaauðgi og
sjálfstæði og í ijórða lagi meðferð á gögnum
og upplýsingum.
Við lögðum upp með þá tilgátu að í öllumm
störfum reyni á þessa grundvallarfærni. Það
kemur til dæmis oft fram hjá yfirmönnum að
í þessum störfum öllum reyni mikið á alla
þessa þætti, ekki síst frumkvæði og hug-
myndaauðgi. En hér virðumst við fá ólík svör.
Samkvæmt þeim upplýsingum sem við
höfum þegar greint reynir að einhvetju marki
á flesta þessa færniflokka en í mjög mismikl-
um mæli. í sumum tilfellum reynir sára lítið
á fyrsta þáttinn lestur, skrift og reikning. En
í miklum meirihluta tilfella er talað um færni
á sviði samskipta. Þá reyna sum störf mjög
lítið á huglæga færni. Einnig virðist lítið um
_ Gerður G.
Óskarsdóttir
að fólk sé krafíð um úrvinnslu gagna og
upplýsinga í þessum störfum."
Þarf að auka starfsmenntun?
Hvert er hagnýtt gildi þessarar rannsóknar?
„Það tala mjög margir um mikilvægi þess
að auka starfsmenntun, jafnt stjórnmála-
menn, skólamenn og menn úr viðskiptalífinu.
Ef þetta er mikilvægt þá verðum við að finna
ný störf til að mennta fólk til. Það eru ekki
fleiri námspláss fyrir fleiri iðnnema í hefð-
bundnum iðngreinum, svo nú verðum við að
sækja á ný mið.
Þegar við höfum unnið úr okkar gögnum
getum við metið hvort sum störf eru flókn-
ari en önnur og þar með væri ef til vill rétt
að skoða hvort stofna ætti til starfsmenntun-
ar til undirbúnings þeim.
Við höfum til dæmis komist að raun um
að húsvarðarstarfið, eða það sem kallað er
nú umsjónarmaður bygginga, hefur breyst
mjög mikið á undanförnum árum. Þeir sjá
um loftræsikerfí, vatnskerfi, skrá jafnvel
upplýsingar inní tölvukerfi og fylgjast með
orkunýtingu. Þá má benda á að afgreiðslu-
fólk þarf að kunna ákveðna þjónustulund sem
ef til vill ætti að kenna í skólakerfinu. Sá
sem afgreiðir í skóbúð þarf að vita jafnmikið
um leður og skósmiður til þess að geta veitt
góða þjónustu."
Atvinnulífið getur ekki staðið undir
starfsmenntun
En á skólakerfíð að veita þessa menntun
eða atvinnurekendurnir sjálfir?
„Ég tel mikilvægt að sá sem fer út á hinn
almenna vinnumarkað til að leita að starfi
hafi eitthvað sérstakt að selja. Það hefur líka
sýnt sig að atvinnuleysið er mest hjá ófag-
lærðu fólki.
Ef til vill kemur það í ljós í okkar könnun
að flest þessara starfa eru svo einföld að
ekki þarf að mennta til þeirra. En það vant-
ar tilfinnanlega upplýsingar um hvort svo sé.
Ef skólarnir veita þessa þjálfun erum við
að spara atvinnulífinu ákveðinn kostnað. Við
verðum hins vegar að líta til þess að þetta
er lítil þjóð og ég tel að atvinnufyrirtækin
séu ekki í stakk búin til að gera þetta sjálf.
Hér ætti líka að koma til aukið samstarf
skóla og atvinnulífs.
Auðvitað er mikilvægt að skólarnir veiti
sem besta almenna menntun. Það hefur hins
vegar sýnt sig víða um heim að fólk sem
hefur aðeins stúdentspróf eða almennt há-
skólanám kemur aftur í skóla til þess að
öðlast sérhæfingu og til að verða betur gjald-
gengt á vinnumarkaðinum. Þetta gildir jafnt
um framhaldsskóla- og háskólastigið."
Morgunblaðið/Jóhann Óli Hilmarsson
FRIÐLAND í Flóa séð úr lofti, Flóagaflstorfan ofarlega fyrir miðju. Tjarnir litaðar af mýrarrauða
eru íjósar, en óraskaðar eru dökkar.
Fríðland
fyrir fugla
formlega
stofnað
SAMKOMULAG hefur verið und-
irritað milli Fuglaverndarfélags-
ins og Eyrarbakka um stofnun
friðlands fyrir fugla og endur-
heimt votlendis á austurbakka Ölf-
usár í landi jarðanna Óseyrarness
og Flóagafls. Ólafur Einarsson,
formaður Fuglaverndarfélags ís-
lands, og Magnús Karel Hannes-
son, oddviti Eyrarbakkahrepps,
undirrituðu samkomulagið.
Undirbúningur undir stofnun
friðlandsins hófst vorið 1996 þeg-
ar Fuglaverndarfélagið fékk
styrk úr Umhverfissjóði verslun-
arinnar til verksins. Eyrbekkingar
hafa frá upphafi verið jákvæðir
gagnvart hugmyndinni og hefur
samvinnan verið með ágætum.
Fuglaverndarfélagið hefur verið
framarlega í flokki þeirra sem
hafa barist fyrir endurheimt vot-
lendis og talið það eitt hið brýn-
asta í íslenskum umhverfismálum.
Stærstur hluti friðlandsins er
flæðiengjar og var það fyrrum nýtt
til engjasláttu og sjást víða um-
merki Flóaáveitunnar á svæðinu.
Um og fyrir 1966 stóð framræslan
sem hæst i Flóanum og var þá
áveituskurðum breytt í framræslu-
skurði og nýir skurðir grafnir.
Grunnvatnsstaða á Flóagafls-
engjum reyndist þó of há og þær
lituðust af mýrarrauðu úr fram-
ræsluskurðum. Svæðið er nú ein-
göngu nýtt undir hrossabeit, auk
þess sem bakki Ölfusár er vinsælt
veiðisvæði. Aðalskipulag Eyrar-
bakka gerir ráð fyrir algerri beit-
arfriðun á næstu árum, og er það
í anda friðlandshugmyndarinnar,
enda er gróður illa farinn af of-
beit.
Fuglaflíf í friðlandinu er sér-
staklega auðugt á varptíma, en
það hefur verið kannað frá árinu
1990, m.a. með styrk úr Poka-
sjóði Landverndar. Þar verpa
m.a. lómar, álftir, gæsir, fjöl-
margar andategundir, þ. á m.
nokkrar sjaldgæfar, kría, hett-
umáfur og margir vaðfuglar.
Varpþéttleiki lóuþræls hefur
hvergi mælst meiri á landinu og
jaðrakan og óðinshani verpa
óvenju þétt. Gulstör er ríkjandi
jurt, en gróður er fjölbreyttur og
hafa t.d. fundist tvær sjaldgæfar
plöntutegundir, stúfa, sem mikið
er af, svo og sjöstjarna.
Vinna er nú að hefjast við frið-
iandið, eftir að varptími er um
garð genginn. í fyrsta áfanga
verður hafist handa við stíflun
skurða og endurhæfingu á tjörn-
um um miðhluta svæðisins. Að-
koma í friðlandið verður bætt,
gönguleiðir afmarkaðar og brýr
byggoar yfir skurði. Fræðsluefni
verður útbúið og undirbúningur
hafinn að gerð skoðunarskýlis,
sem jafnframt verður fræðslumið-
stöð. Rannsóknir verða efldar, en
þær verða unnar í samvinnu við
Líffræðistofnun Háskólans og
Náttúrufræðistofnun.
Hafnarfjörður
• •
Olvaður
ökumaður á
stolnum bíl
eltur uppi
LÖGREGLAN í Hafnarfirði
þurfti snemma gærmorguns
að elta uppi ölvaðan öku-
mann, sem þar að auki var á
stolnum bíl og með tvö illa
fengin reiðhjól. Lögreglu
hafði borist tilkynning um
grunsamlegt ökulag fyrr um
morguninn og sá bílinn við
Hvaleyrarbraut skömmu síð-
ar. Þegar ökumaður varð lög-
reglunnar var jók hann hrað-
ann og endaði eltingarleikur-
inn við Lækjargötu og Hlíðar-
berg, þegar bíllinn hentist upp
á umferðareyju og á umferð-
arskilti sem þar var fyrir.
Einn farþegi var í bílnum og
reyndist hann einnig ölvaður.
Tvö stolin reiðhjól í
skottinu
Að sögn lögreglunnar í
Hafnarfirði voru mennirnir á
stolnum bíl, en höfðu einnig
haft meðferðis í skottinu tvö
stolin reiðhjól, sem féllu úr
bílnum við eltingarleikinn.
Mennirnir tveir voru færðir
í fangageymslu lögreglunnar
og tekin af þeim skýrsla.