Morgunblaðið - 01.08.1997, Side 30

30 FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Kynningarhátíð vímunnar
JÆJA þá er komið
að því eina ferðina enn;
verslunarmannahelgin.
Helgin sem mörgum
íslendingum fínnst í
lagi að ákveðin lög séu
brotin. Þ.e.a.s. að fólk
undir aldri drekki
„pínulítið“ áfengi. Lög-
in voru samt samin með
það í huga að fólk innan
20 ára aldurs hefði ekki
þroska til að neyta
áfengis og ákveðið að
hafa lágmarksaldur 20
ár til þess að unglingar
^ yrðu ekki fyrir varan-
legum skaða af völdum
áfengisneyslu. Þessu
hafa margir fyrir löngu
misst trú á, enda virðist erfitt að
framfylgja þessum lögum núorðið.
Hveiju sem því líður, er það orðið
að hefð að unglingar landsins flykk-
ist til sveita og drekki áfengi. All-
margir foreldrar eru farnir að líta á
þetta sem óumflýjanlegan þátt í til-
verunni og kaupa jafnvel „eina
kippu“ (svo unglingurinn kaupi ekki
landa sko). Umíjallanir ijölmiðla af
hátíðunum sl. ár sýna hins vegar að
þessi kippa dugar ekki öllum. Meiri-
hluti hátíðargesta svamlar hreinlega
í áfengi alla helgina og fær sér jafn-
< vel afréttara í morgunmat, „deyja"
(því það er svo flott) og er staflað í
Eimskipafélagsgáma sem eru leigðir
eingöngu til þess arna!
Allt er þetta gert undir merkjum
útihátíða þar sem löggæsla er
„trygg" að sögn aðstandenda hátíð-
anna. Þó sýna dæmin að þessi
„tryggð“ kemur ekki í veg fyrir of-
drykkju, nauðganir o.fl. o.fl. Á sama
tíma gefa yfírvöld út leyfí þvers og
kruss um landið fyrir þessum hátíð-
um og ungmenna- og íþróttafélög
Uandsins gera hreinlega út á svona
' hátíðir. Þá standa forsvarsmenn
þjóðarinnar upp og tilkynna í tíma
og ótíma að þau setji sér það mark
að útrýma fíkniefnavandanum fyrir
árið 2002!!!?? Hvaða bull er þetta?
Og svo gera þessir sömu aðilar ekk-
ert í málunum! Þetta á bara að ger-
ast af sjálfu sér. Allavega lokar rík-
ið hverri deildinni á fætur annarri
og skerðir ijárframlög til þeirra aðila
sem hafa tekið að sér að takast á
við afleiðingarnar. Ef þessu fólki er
alvara vil ég að minnsta kosti fara
að sjá einhverjar aðgerðir! Finnst
ykkur það ekki?
En um þessa helgi munu ungling-
ar drekka sig fulla ijarri augliti for-
eldra og venjubundinna löggæsluað-
'í-ila. Það virðist ekki breytast þrátt
fyrir fögur fyrirheit og þá staðreynd
að allir sjá hvað er að gerast. Ég
veit auðvitað að til er fólk sem fer
með öðru hugarfarí og er það sterkt
andlega að það lætur ekki trylltan
múginn blekkja sig út í taumlausa
áfengisneyslu. En eftir að hafa rúllað
yfir blaðaúrklippur undanfarinna
verslunarmannahelga fæ ég ekki
betur séð en að þama sé haldin alls-
heijar kynningarhátíð fyrir vímu-
efnanotkun. Það er augljóst öllum
að þama stíga margir
unglingar sín fyrstu
skref í neyslu áfengis
og annara eiturlyija.
Það eru því allir í hættu!
Það ætlar sér enginn
að verða alkóhólisti eða
dópisti! Ósjóaðir ungl-
ingar fara á svona hátíð
í fyrsta sinn og smygla
kannski með smálögg
af víni, en ætla sér að
öðru leyti að vera innan
ramma skynseminnar.
Þeir geta oft ekki annað
en hrifist með ijöldan-
um sem undir vímu
„frelsisins" og dúndr-
andi rokksins þjórar
sem mest hann má án
tillits til afleiðinga. Og þó „aðeins
ein lítil kippa“ sé með í för, er alltaf
hægt að nálgast meira. Því það er
alltaf einhver sem tekur með sér
meira en fyrir sjálfan sig. ..
Síðan í trylltum fögnuði bakkusar
og í faðmi íslenskrar sumarstemmn-
ingar, læðist skynsemin með dóm-
greindina með sér í burt. Þá eru
skyndilega öll fyrirheit og ásetningur
um að prófa ekki „smá“-dóp orðin
fáranleg. „Ég meina hér erum við
uppi í sveit og allt leyfilegt og svo
ýkt gaman og svo mikið fjör og eng-
ir foreldrar að nöldra í manni. Hei!
Ég fæ ekki betur séð,
segir Freyr Njarðar-
son, en að haldin sé alls-
heijar kynningarhátíð
^rir vímuefnanotkun.
hvað maður höndlar nú eina nös eða
eina pípu, ha? Maður verður jú að
vita hvað þetta er áður en maður fer
að dæma og svoleiðis, ha?“
Það er svo kannski ekki fyrr en
löngu seinna að maður fattar að
þetta eru hlutir sem enginn ræður
við. Að þetta er ekki neitt sem mað-
ur „höndlar". Og að allt það sem
manni var sagt um þessi efni var
satt! En þá er það kannski nokkrum
árum of seint.
Um síðustu verslunarmannahelgi
var augljóst mál að ótrúlegur fjöldi
unglinga steig þessi skrefl Það sýndi
sig í mikilli fjölgun unglinga á með-
ferðarstöðum landsins. Stjómleysið
sem fylgir vímuefnaneyslu var ekki
lengi að gera vart við sig.
Fréttaflutningur af fíkniefnamál-
um sl. árs bendir til þess að enn
eykst innflutningur og neysla. Lík-
lega hefur neyslan aldrei verið jafn
útbreidd og einmitt nú. Og því miður
eru það hörðu efnin sem eru alls
ráðandi! Og þau ræður enginn við!
Því er hættan á að unglingur sem
fer á útihátíð „kynni" sér áhrif eitur-
lyfja í algjöru hámarki og öruggt að
margir muni falla í þessa gildru.
Fíkniefnasalar og smyglarar sitja
nú í þessum töluðum orðum með vigt-
arnar sínar og skipuleggja sölu versl-
unarmannahelgarinnar. Gerðir verða
út leiðangrar á hinar ýmsu hátíðar
og séð til þess að enginn skortur
verði á söluvörunni. Flestir birgja sig
vel upp fyrir þessa uppskeruhátíð
undirheimanna og gera hreinlega
bara út á hana. Landasuða og átöpp-
un er vel á veg komin og suðumenn-
imir sitja sveittir yfír tækjunum. Og
ég ábyrgist að ekki eru þeir með
miklar áhyggjur af gæðaeftirlitinu.
Löggæsla landsins á ekki séns í
nema brotabrot af þessari starfsemi,
svo umfangsmikil er hún. Og miðað
við blaðaskrif sl. árs eigum við von
á hörðu stríði um helgina og það
skyldi ekki koma neinum á óvart þó
að unglingurinn sem fer brosandi og
ánægður á hátíð muni taka breyting-
um á næstu mánuðum.
Minnimáttarkenndin, öryggisleys-
ið, vonleysið og stjórnlaus fíknin sem
eru fylgifiskar vímuefnaneyslu bíða
eftir að hremma einhver fórnarlömb.
Og það þýðir ekkert að segja: „Tja
unglingurinn minn er nú svo góður
og heilbrigður. Ég treysti honum al-
veg til að fara eftirlitslaust á hátíð
og ein bjórkippa skaðar nú engan.“
Því þessi sjúkdómur, sem er skv.
alþjóða heilþrigðisstofnuninni heilsu-
vandamál jarðarinnar númer eitt,
hann spyr ekki um aldur, stétt eða
stöðu. Það eru allir í hættu.
Því höfum við hjá Krossgötum val-
ið einmitt þessa helgi til að hrinda
af stað átaki til styrktar starfsemi
Krossgatna. En aðalviðfangsefni okk-
ar nú er að ljúka við áfangaheimili
fyrir fíkniefnaneytendur sem er ný-
lega tekið til starfa. En þar eru íbúð-
ir handa 40 manns og afar góð að-
staða. Heimilinu er ætlað að vera við-
komustaður fyrir fólk er lokið hefur
áfengis- og fíkniefnameðferð. Og þar
er aðhald og stuðningur í um 6-12
mánuði að lokinni meðferð, t.d á
Yogi eða Teigi. Krossgötur hafa rek-
ið áfangaheimili fyrir karlmenn um
10 ára skeið þar sem árangur hefur
verið um 60%, sem talið er mjög gott.
Nýja húsið að Hlíðarsmára hýsir einn-
ig áfangaheimili fyrir stúlkur og er
pláss fyrir 20 manns þar. En mjög
brýn þörf hefur verið fyrir slíkt heim-
iii. Einnig er á sama stað vemdaður
vinnustaður þar sem skjólstæðingum
okkar geta fengið vinnu. Þetta er því
kjörin leið til að ganga inn í samfélag-
ið á ný án vímuefna!
Átakið heitir „Láttu ekki í minni
pokann fyrir fíkniefnum" en það er
sala á margnota innkaupapoka sem
sýnir öðrum afstöðu þína. Og er einn-
ig með áprentaðan boðskap. Pokinn
verður á boðstólum m.a. í verslunum
10-11 og víðar. Pokinn kostar 250
kr. og er það von okkar að þjóðin
taki áskorun okkar vel og noti um
leið tímann um þessa helgi til þess
að íhuga hvort við íslendingar séum
á réttri leið í forvörnum. Og einnig
hvort stefna okkar í að takast á við
afleiðingarnar af vímuefnaneyslu sé
með réttum formerkjum. Er okkur
alvara eða erum við bara að tala?
Höfundur starfar hjá Krossgötum:
Forvarnarstarf gegn vímuefnum.
Freyr
Njarðarson
Um aðgengi
almennings
að íslenskri
loggjof
Á ÍSLANDI, eins og í flestumkj-
um heims í dag, eru reglur um rétt-
indi og skyldur þegna landsins,
stofnana ríkisins, fyrirtækja og ann-
arra aðila eða eininga innan þjóðfé-
lagsins, skráðar í lög. Allir lögráða
þegnar lýðveldisins Islands kjósa til
Alþingis á Ijögurra ára
fresti og fulltrúar okk-
ar þar setja þessi lög
og breyta þegar þurfa
þykir. Ýmsar megin-
reglur í lögbók okkar
íslendinga eru þess eðl-
is að hver maður veit,
sjálfsagðar kurteisis-
reglur og mannasiðir
sem við öll fengum með
móðurmjólkinni: Það
má ekki lemja, það má
ekki dópa, það má ekki
ræna, það má ekki
eyðileggja o.s.frv. Mik-
ið nákvæmar en þetta
þekkir allur almenning-
ur þó ekki lögbókina,
sem ég hef þó heyrt að
sé upp á mörg hundruð
blaðsíður.
Ég verð reyndar að viðurkenna
að þetta veit ég ekki fyrir víst, laga-
safn íslands hef ég aldrei séð í heilu
lagi. Mér skilst að eitt afrit þess sé
að finna í Þjóðarbókhlöðunni. Valda
kafla get ég einnig pantað frá dóms-
málaráðuneytinu. Afrit lagasafnsins
sjálfs er hins vegar svo dýrt að ekki
nokkur maður hefur efni á að festa
eign á því, nema þeir sem hafa at-
vinnu af þekkingu á efni hennar.
Lögfræðingar eiga semsagt bókina.
Allur almenningur á að þekkja
réttindi sín og skyldur gagnvart
samfélaginu og meðborgurum sín-
um, m.ö.o efni lögbókarinnar. Þessi
sami almenningur hefur hins vegar
ekki efni á að kynna sér hana. Ef
lögfræðingur bankar upp á hjá Jóni
Jónssyni og segist þurfa að taka
sjónvarp hans vegna vangoldinna
skulda, þá veit Jón Jónsson, undir
öllum venjulegum kringumstæðum,
ekki að hann má neita lögfræðingn-
um um þetta ef ekki er viðstaddur
fulltrúi sýslumanns. Lögfræðingur-
inn, á launum hjá lánardrottni Jóns,
mun svo sannarlega ekki segja hon-
um það. Almenningur verður sem-
sagt að treysta á að lögfræðimennt-
aðir menn séu heiðarlegir og sann-
söglir upp til hópa og láti eiginhags-
muni ekki skyggja á það sem satt
er og rétt, heldur leiti sannleika og
réttlætis í öllum sínum athöfnum.
Að þessu hlær, ellegar grætur,
hver vitiborinn maður. Eg spurði að
því hjá dómsmálaráðuneytinu fyrir
rúmu ári, hvers vegna lagasafni ís-
lands, sem í nokkurn tíma hefur
verið til í tölvutæku formi, væri ekki
komið fyrir á alnetinu. Sjálfsögð, og
löngu tímabær, dreifíng íslenskrar
löggjafar til allra sem hún kemur
við, ríkinu nánast að
kosnaðarlausu.
,Löggjöfin heyrir
undir höfundarrétt
dómsmálaráðuneytis-
ins,“ var svarið sem
mér var gefið, að því
viðbættu að verið væri
að vinna í málinu. í dag
er íslensk löggjöf engu
aðgengilegri almenn-
ingi en hún var fyrir
ári síðan. Og enn heyrir
hún, jafn einkennilega
og það hljómar í mín
eyru, undir höfundar-
rétt dómsmálaráðu-
neytisins. Ég legg til
að breytingar hér á
verði með fyrstu málum
á dagskrá komandi
þings, núverandi hömlur á aðgengi
almennings að löggjöfinni eru fárán-
legar. Rammi verði settur með lög-
um um óhindrað aðgengi almennings
að öllum gildandi lögum og reglu-
gerðum í landinu, höfundarréttur
einstakra ráðuneyta eða annarra
Með lögum verði tryggt,
segir Haukur Már
Helgason, að
almenningur hafi
óhindrað aðgengi að
öllum gildandi lögum
og reglugerðum.
eininga stjórnkerfisins hafi þar ekk-
ert um að segja.
Ef ég héldi að það bæri einhvern
árangur myndi ég einnig leggja til
að sett væru lög um ókeypis lögfræð-
iaðstoð og -ráðgjöf á vegum dóms-
málaráðuneytisins til handa almenn-
ingi. í dag hafa aðgang að slíkri
ráðgjöf fólk í góðum efnum eða fólk
með góða frændur. Slíkar byltingar-
kenndar hugmyndir er þó líklega
skynsamlegra að fara hljótt með.
Með virðingu fyrir skynseminni.
Höfundur er menntaskólanemi.
Haukur Már
Helgason
Islands er það lag
’f
ÉG VAR staddur í Landmanna-
laugum 21. júlí síðastliðinn og hafði
gengið að Brennisteinsöldu. Þá tók
ég eftir daufu hljóði sem rauf þögn-
ina í litadýrð fjallanna. Það var
hverahljóð. Ljóðlína, sem ég hafði
lært sem krakki en ekki skilið fylli-
lega fyrr, varð ljóslifandi: „Heyrið
vella á heiðum hveri,... “.
Á sömu stund munu hafa heyrst
önnur hljóð á Suðurnesjum. Það voru
að heflast heræfíngar sem illu heilli
voru skreyttar nafni almannavarna.
Það er stórvarasamt að blanda sam-
an björgunarstörfum og hemaði, því
að með alþjóðalögum eiga björgunar-
störf að vera friðhelg í stríðsátökum.
Nú þótti ekki lengur nóg að leyfa
amerískum dátum að leika sér á landi
voru, heldur hafði Rauði herinn verið
kailaður til frá Rússlandi, og var þá
Bleik brugðið.
Hingað voru komnir hermenn frá
mörgum öðrum löndum, þar á meðal
ísraelskir, sem tekið höfðu sér frí frá
því að meiða og myrða böm í Palest-
ínu. Það hefur þó varla verið mikil
tilbreyting fyrir þá í fríinu að horfa
á húsarústir, því það er jú sérgrein
ísraelshers að sprengja í loft upp íbúð-
arhús palestínskra flölskyldna.
Það er óþurftarverk,
segir Sveinn Rúnar
Hauksson, að gera ís-
land að miðstöð fyrír
stríðsleiki.______________
Leið mín þessa dagana hefur líka
legið um Herðubreiðarlindir og að
Öskju. Drottning flallanna skartaði
sínu fegursta, Drekagil var á sínum
stað og notalegt var að baða sig í
Víti. En á bakaleiðinni í Mývatnssveit
greindi heimamaður mér frá því, að á
flugvelli þeirra væri búið
að hengja upp yfirlitskort
með reglum um tak-
markanair á skoðunar-
flugi vegna heræfinga
Bandaríkjahers yfir
verslunarmannahelgina.
Á þessum slóðum nær
æfíngasvæðið allt frá
Vatnajökli norður undir
Mývatn og vestur að
Hofsjökli.
Tugþúsundum ferða-
manna sem sækja inn í
óbyggðir Islands,
stærstu ósnertu friðlönd
Evrópu, er nú bægt frá
til að skapa rými fyrir
drápstól Bandaríkjahers
og fylgiríkja NATO. Nú
fá B 52 risasprengjuflugvélarnar að
athafna sig frítt yfír íslandi, sömu
vélar og teppalögðu byggð ból í Víet-
nam með sprengjuregni.
Það var ein slík vél sem hrapaði
með vetnissprengjur við Thule á
Grænlandi árið 1968, en þar flugu
þær reglubundið flug áleiðis til Sov-
étríkjanna, ávallt reiðubúnar að verða
fyrri til að hefja kjam-
orkustríð þegar geðveik-
in næði því stigi. Það
er hryllilegt að hugsa til
þess að enn skuli þessi
hemaðarstefna vera
grundvöllur í viðbúnaði
NATO-heijanna sem
leika lausum hala á ís-
landi.
Nú er það orðinn fast-
ur liður á þeim tíma sem
óbyggðir og sveitir Is-
lands bjóða landsmönn-
um og gestum þeirra
faðminn, að þá heflast
aðrir handa v.ið að eyði-
leggja fegurð og frið-
semd hásumarsins með
hemaðarbrölti. Hvar
sem komið er, hrista menn höfuðið
yfír þessari smekklausu og vanhugs-
uðu framkomu í garð lands og þjóð-
ar. Og á þessu ber utanríkisráðherra
og ríkisstjómin öll ábyrgð. Svei þeim.
Þegar utanríkisráðherra kynnti
fyrirhugaðar heræfingar í sjónvarpi
var hann ekki kominn í hermanna-
búninginn frá því síðast. Eitthvað
var hann skömmustulegur því hann
fann þörf hjá sér til þess að greina
frá greiðasemi sem bæta átti upp
yfírganginn. Hann minnti á amerísku
herforingjana sem láta taka mynd
af sér við að gefa íslenskum börnum
sælgæti og leikföng á jólum, sem eru
þó alltént laus við sprengjur er önnur
börn hafa orðið fyrir.
Það er einkennilegt, að nú þegar
önnur öld er upp runnin í samskiptum
stórveldanna, að þá skuli Bandaríkja-
her verða æ ágengari hérlendis. Her-
setan sem heita átti ill nauðsyn til
varna gagnvart Rauða hernum, er
fest í sessi um leið og sá her er boð-
inn velkominn til æfinga.
Sú ósvinna að gera Island að mið-
stöð fyrir stríðsleiki er óþurftarverk.
Menn sem taka ábyrgð á slíku ger-
ast óþurftarmenn og fer illa að tala
um varnir íslenskra hagsmuna. Þeim
væri nær að eyða fleiri stundum í
gönguferðir um Lónsöræfí eða Land-
mannalaugar og hlýða á íslands lag;
heyra vella á heiðum hveri, heyra
álftir syngja í veri.
Höfundur er læknir.
Sveinn Rúnar
Hauksson