Morgunblaðið - 01.08.1997, Blaðsíða 31

Morgunblaðið - 01.08.1997, Blaðsíða 31
' MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR _______________FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1997 31 MINNINGAR Er einlægni bak við orðin? OFT er það gott sem gamlir kveða. Mér datt í hug gömul vísa, sem ég heyrði í æsku. Hún er svona: Vínið hrindir mennskri mynd, magnar lyndi skitið. Gerir yndið allt að synd, og steinblindar vitið. Það er mikið í þessum hending- um. Hér er lýst í fjórum línum hversu vínið getur farið með þá sem ánetjast því. Og marg- ir hafa gegnum árin fengið að kenna hrottalega á þessari staðreynd. Og samt er haldið áfram og þar ganga opinberir aðilar jafnvel fremstir í flokki. Það er líka sagt að brennt barn forðist eldinn, en það virðist vera öfugt og bæði ungir og gamlir vaða áfram eld eyðilegging- ar sálar og líkama og jafnvel sjá ekki eftir peningum, gífurlegum fjárhæðum, sem í þetta fara. Ég hefi allt- af haldið því fram að þetta sé fyrst og fremst vandamál fullorðna fólksins og verði það gert vímulaust myndi margt lagast. Nú er rætt um vímulaust land árið 2002. Hver trúir því meðan áfengisaustur er slfkur sem hann er í dag, þar sem varla er þverfótað fyrir áfengisútsölum og vínveitinga- stöðum? Og þessu er otað svo að fólki að jafnvel á ferðalögum, á stöð- um sem bjóða mat, er fyrsta verk þjónanna að koma með lista yfir það áfengi sem er á boðstólum og spyija: Hvað viltu drekka með matnum? Þó er þar alls staðar vatn í glösum og ef maður lætur það duga, dofnar yfir framreiðslufólki, sem ef til vill hefir eins og áður var drykkjupeninga eða þjórfé. Og ég verð ekki var við annað en að á þessum stöðum gildi ekki löglegt aldurstakmark. Við sem höfum bar- ist móti allskyns áfengisnotkun höf- um bent á að á skal að ósi stemma eins og gamalt máltæki segir. Það veit enginn hvað fyrsta staupið hef- ir komið mörgum á kné og allt þetta áfengisböl sem allir viðurkenna að sé fyrir hendi og allir telja sig fúsa að beijast á móti, á upptök sín ein- mitt í þeim siðvenjum sem ráða- menn þjóðarinnar hafa komið á með allskonar undanslætti og ég þarf ekki að minna á að allt ofbeldi bæði í heimahúsum og eins úti á víða- vangi er allt áfengi og allskonar vímu að kenna. Jafnvel dómstólam- ir em famir að taka sem afsökun að sá sem framdi ódæðið var undir áhrifum og vissi ekki hvað hann gerði. Góðtemplarareglan var öflug á sínum tíma og bjargaði ijölda fólks frá lífs- og sálartjóni. Hún var ákveðin og sterk og ég man eftir hversu þeir sem höfðu ábata af sölu áfengra drykkja gerðu allt til að eyðileggja áhrif hennar, og enn em öflin í sókn sem gera lítið úr starfi hennar, hún þykir of ströng o.s.frv. ogþeim sem ánetjast áfengi er talin trú um að þetta hafi svo lítið að segja því alltaf sé hægt að fara í „meðferð". En lítið er talað um að fólk eigi að lifa þannig að engin meðferð þurfi að koma til greina. Menn sem þangað leita hafa sína sögu að segja: Eyðsla tíma og verðmæta og eyðilegging lífs síns og sinna sem aldrei verður bætt. En hvernig ætla þeir sem mest tala um meðferð að útiloka alla vímu úr landinu á næstu 5 ámm? Er nokkur einlægni á bak við þessi stóru orð? í dag sé ég ekki hvað meint er með þessum orðum, en guð gefi að þetta geti átt sér stað. Enginn myndi fagna slíku meira en ég. Ég mæti á hveijum degi fólki sem er á valdi vímunn- ar og sumt veit ekki sitt ijúkandi ráð, og margir koma og segja mér vandræði sín. Eg hefi bent þeim á góðan félagsskap, en þá kem- ur í ljós, að þar er eng- in vöm, ungmennafé- lögin hafa afnumið bindindisheit og ég veit ekki til þess að íþrótta- hreyfingin sé með heit- ið „íþróttir og áfengi eiga enga samleið“ nokkurs ráðandi og fleiri félög mætti telja, en góðtemplarareglan er eina fé- lagsstarfsemin sem hefir algert bindindi á öllum vímuefnum á sinni dagskrá, hún hefir lifað og starfað á þeim gmndvelli og áhuga og sjálf- boðaliðar verið þar í forystu. Barnastúkurnar hafa gert gífurlegt gagn á þessu sviði og meðan þær voru tengdar barnaskólunum og kennarar og skólastjórar lögðu þeim lið var virkilega gaman og gagn að því starfi. Þarna var vímu- laus æska í fararbroddi. Nú er verslunarmannahelgin framundan með öllum sínum freist- Áfengi, segir Árni Helgason, þarf enginn að nota til að skemmta sér. ingum og því sem þar fylgir. Þetta er hátíð sem bundin var svo mikil von við hér áður fyrr, að færi þann: ig fram að áfengið yrði útilokað. í dag em flestir ef ekki allir hugs- andi menn kvíðnir fyrir að allskon- ar fólk reyni að spilla fyrir góðu gengi hennar með því að lauma áfengi að unga fólkinu. Og lög- reglu þarf í stórum stíl til að vernda friðinn. Þetta er dapurlegt að vita til, en því miður er þetta fyrir hendi. Við eigum alltof gott æskufólk til að það ánetjist vímunni. Þess vegna verður hver og einn að hafa þau áhrif að öll vímuefni nái ekki að komast inn á þá staði sem góð- ir menn eru að skemmta sér um þessa helgi. Ef allir leggjast á eitt, má gera góða hluti. Afengi þarf enginn að nota til að skemmta sér, því það er ekki gleðigjafi sem veit- ir sanna gleði. Skemmtanir án áfengis em það sem glæða verður meðal unga fólksins. Eg veit í raun- inni að bindindi borgar sig best þegar á allt er litið. Vímulaus versl- unarmannahelgi. Það er málið. Guð gefi að svo megi verða í raun. Höfundur er fv. símstöðvarsijórí í Stykkishólmi. Árni Helgason KRISTOFER JÓNSSON + Kristófer Jóns- son fæddist 31. júlí 1914 að Hörgsdal, Hörgs- landshreppi á Síðu í V-Skaftafells- sýslu. Foreldrar hans voru Jón Bjarnason bóndi (14.4. 1887-10.12. 1977) og Anna Kristófersdóttir (15.4. 1891-27.1. 1967). Ættir þeirra eru raktar í „Niðja- tal og frændgarður Jóns Bjarnasonar og Önnu Kristófersdóttur", tekið saman af Hermanni G. Jónssyni og Þorsteini Jónssyni og gefið út í Reykjavík 1987. Kristófer átti 14 systkini: Ragnar Friðrik skipstjóri (3.5. 1908-5.4. 1988), Helga verka- kona (26.4. 1909-12.3. 1992), Kristjana (23.9. 1910-19.4. 1925), Bjarni stýrimaður og vélstjóri (16.11. 1911), Sigrún húsfreyja (23.12. 1912-30.4. 1973), Anna Kristín húsfreyja (6.2. 1916), Jakob _ bifreiðar- stjóri (6.3. 1917), Ólafur bif- reiðastjóri, bæjarfulltrúi og framkvæmdastjóri (6.3. 1919), Hermann Guðjón, lögfræðing- ur og dómarafulltrúi, (25.5. 1921), Páll bifvélavirki (26.10. 1922), Rannveig, saumakona og húsfreyja (20.12. 1924), Halldór, gjaldkeri og versl- unarmaður, (9.3. 1926), Krist- jana, gæslumaður og _ hús- freyja, (3.4. 1927) og Ólafía Sigríður, verkstjóri og hús- freyja, (21.5. 1929-1.6. 1984). Einnig ólu foreldrar Kristófers upp tvö börn Sigrúnar dóttur sinnar, þau Rafn Valgarðsson (06.04. 1935) og Önnu Jónu Ragnarsdóttur (18.01. 1937). Kristófer ólst upp á Hörgs- landi til 12 ára aldurs en 1927 flutti hann með fjölskyldu sinni að Keldunúpi i sömu sveit. Árið 1932 á 18. ári fór hann til Keflavíkur á vetrarvertíð og var landmaður þar fram að fardögum en þá fór hann heim og vann við bú föður síns. Vetrarvertíðina 1933 var hann aftur landmaður við sömu útgerð. Um sumarið var hann í vegavinnu á Mýrdalsheiði. V etrarvertíðina 1934 var komið að því að fara til sjós og reri hann á vél- bátnum Guðfinni frá Keflavík. Eftir lok vertíðar hélt hann áfram vega- vinnunni frá fyrra sumri. Á þessum tíma eru mótorbát- arnir að leysa ára- bátana og þilskipin af hólmi. Mikill skortur var á vélstjórum og voru haldin „mótorista" námskeið um allt land. í janúar 1936 aflaði Kristófer sér vél- stjóraréttinda á slíku nám- skeiði og var síðan í tæp 20 ár vélstjóri á ýmsum bátum (Skógafossi, Jóni Guðmunds- syni...) frá Keflavík. Þegar smurstöð Aðalstöðvarinnar var opnuð í Keflavík árið 1955 hóf hann þar störf. Fyrir utan eina og aðra vertíð á línu- og neta- bátum (aðallega á Ólafi KE 49) var hann viðloðandi smurstöð- ina alveg til 1989 en þá lét hann af störfum fyrir aldurs sakir. Um 1934 kynntist Kristófer sambýliskonu sinni, Helgu Sveinbjörgu Kristjánsdóttur. Hún var dóttir Kristjáns Sveinssonar (Stjána bláa) og Guðrúnar Jónsdóttur. Eignuð- ust þau einn son, Karl Sigurjón (14.1. 1936), sjómann sem lést af slysförum 18.3. 1971. Árin 1948-49 byggðu þau hús á Hringbraut 83 og bjuggu þau þar alla sína sambúð. Hinn 27.10.1978 lést Helga og stuttu síðar flutti Kristófer á Faxa- braut 5 og bjó þar næstu 14 árin. Frá 1993 var hann búsett- ur á elliheimilinu Hlévangi í Keflavík. Kristófer lést á Vífils- stöðum snemma morguns hinn 23. júlí síðastliðinn eftir þráláta lungnabólgu. Utför Kristófers fer fram frá Ytri-Njarðvíkurkirkju í dag og hefst athöfnin klukkan 14.00. Lífshlaup Kristófers fylgdi sennilega mesta breytingatíma þjóðarinnar og má segja að hann hafi verið persónugervingur þess- ara breytinga. Hann ólst upp við kröpp kjör í stórri fjölskyldu á tím- um mikillar fólksfjölgunar þar sem landbúnaðurinn gat ekki mettað fleiri munna. Sautján ára var hann því sendur á vetrarvertíð til Kefla- víkur til að hafa í sig og á. Hér flutti hann ekki bara í nýjan heim, heldur einnig í nýja tíma. Hinar keflvísku aðstæður voru afar frábrugðnar flestu því sem hann hafði vanist í bernsku sinni. í uppeldi hans einkenndust öll sam- skipti af gagnkvæmni þar sem allir voru meðhöndlaðir sem jafningjar. Uppeldi hans byggðist ekki á aga og valdbeitingu heldur á gagn- kvæmum skilningi. Þetta skilaði sér í eiginleikum siðferðis og samskipta sem einkenndust af trú, trúnaði og trausti. Með þetta einstaklega góða veganesti kom hann til Keflavíkur - sem eins og mörg sjávarþorp þessa tíma hafði afar hrátt og kaldranalegt andrúmsloft. Mikil mismunun var í valdi og auði og afar lítil samstaða meðal launafólks sem samanstóð mikið til af far- andsjómönnum. Ef mönnum datt sú firra í hug að stofna til samtaka verkafólks voru þeir hraktir úr byggðarlaginu eða settir á svartan lista. Kristófer var ekki átakamaður en hafði sterka réttlætiskennd. Hann var því ávallt reiðubúinn að vera með og_ beijast fyrir rétta málstaðnum. Á kreppuárum þriðja áratugarins settu útgerðarmenn hann á svartan lista fyrir að gefa kost á sér í prófmáli sjómanna gegn útgerðarmönnum, þar sem sjómenn börðust fyrir fastri trygg- ingu ofan á hlutaskipti. Verkalýðs- og sjómannafélag Keflavíkur heiðr- aði hann fyrir þetta framlag á sjó- mannasunnudaginn árið 1982. Trú hans á réttlæti kom einnig fram í því sem mætti kalla hug- sjónatrú. I tvígang var hann í fram- boði fyrir Sósíalistaflokkinn í Kefla- vík og hann tók t.d. aldrei starf á Keflavíkurflugvelli. Trú hans var um leið hálf heiðin, því það örlaði á trú á vætti, enda mikið af þeim í hans heimasveit. í tvígang lenti hann í slysum vegna þess að hann hafði slegið þúfuna á lóð hússins sem hann byggði. Meðan hann bjó þar var hún ekki slegin oftar. Hann hafði mikinn trúnað barna og unglinga sem nutu samveru með honum, hvort sem það var í garðin- um hans eða í spjalli um heima og geima. Leituðu þeir oft til hans ef einhver óleysanleg vandamál komu upp. Fólk treysti einnig á samvisku- semi hans bæði sem vélstjóra og starfsmanns smurstöðvarinnar. Vegna Fera - eins og hann var oftast kallaður - voru ekki ófáir sem létu smyija bílinn sinn á Aðal- stöðinni. Margir strákar áttu einnig erindi til Fera á smurstöðinni þegar keðjan á hjólinu þeirra var farin að stífna af ryði. Þetta mynstur hélt áfram á elliheimilimu. Þar leit- uðu margir, farnir að heilsu, til hans og báðu hann að aðstoða sig eða gera sér greiða. Fyrir Kristófer var ekkert sjálfsagðara. Ágústa föðursystir mín sagði einhvern tím- ann við móður mína að Kristófer væri góður maður. Þessir eiginleikar Kristófers birt- ust ekki aðeins gagnvart mannfólk- inu heldur öllu lífi, bæði í orði og æði. Frá vinnulúnum höndum hans streymdi ekki aðeins mikil hlýja, mildi og varfærni heldur einhver undraverður kraftur. Föst en mjúk handtök hans opnuðu því samskipt- in við menn, dýr og flóru jarðar. Gróandinn í garðinum hans við Hringbrautina var t.d. mörgum ráðgáta og voru ekki ófáir sem leit- uðu ráða hjá honum. Dýr voru ein- staklega hænd að honum og spök í návist hans. Á litlu herbergissval- irnar hans á Hlévangi vöndu komur sínar litlir fljúgandi fastagestir. Kristófer var „pælari“ og eiginlega heimspekilega sinnaður. Samræður við hann urðu því einstaklega ánægjulegar, a.m.k. fyrir líka sinn- aða og þá sem fengu að njóta sam- talsins við hann. í þeim komu fram sömu eiginleikar og í handbragði hans, þ.e. hann hélt samtalinu opnu og lifandi og þreifaði sig áfram með rökum. Fullyrðingar eða sleggjudómar voru honum afar framandi þó það hafi verið mikið um þær í hans keflvíska umhverfi. Og líkt og með ákveðna persónu í Paradísarheimt hljóp aldrei frá honum styggðaryrði um einstakl- inga - hvernig sem þeir komu fram við hann. Þó ýmis ytri skilyrði beindu lífi Kristófers í farveg þolandans var hann um leið mikill gerandi síns lífs. Þetta kom ekki aðeins fram í garðrækt hans heldur sériega vel í tómstundum hans þegar hann hætti störfum. Hann lagðist þá ekki í kör heldur hélt hann við sínu góða líkamlega og andlega at- gervi. Hann gekk mikið og synti nær daglega meðan heilsan entist. Einnig var hann daglegur gestur á púttvöllum Keflavíkur og vann með sínu rólega og yfirvegaða fasi til margra verðlauna þar. Hann las einnig mikið og var tíður gestur á bæjarbókasafninu. Það var ekki aðeins ánægjulegt að alast upp í húsinu við hlið hans við Hringbrautina heldur afar tryggt. Þó að hann hafí verið 44 árum eldri en ég urðum við miklir mátar og vinir. Þessi ævilanga vin- átta - þrátt fyrir mína 20 ára dvöl erlendis - færðist einnig yfír á syni mína sem litu á hann sem hálfgerðan afa sinn. Ég og ijöl- skylda mín kveðjum þennan ágæta og góða vin með trega og söknuði. Sævar Tjörvason. i h\\i Stórhöfða 17, við Gullinbrú, sími 567 4844 SUMARTILBOÐ Falleg gæðahandklæði 20% afsláttur JöL Z-BRAUTIR OG GLUGGATJÖLD, w FAXAFENI 14, SÍMI 533 5333. 4 * * ( 4«

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.