Morgunblaðið - 28.10.1997, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ
26 ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 1997
LISTIR
"T
Það sem er stöðuglegt
skáldsins. Hins vegar
er íslenzki textinn
stuðlaður, en með til-
brigðum, jafnvel svo
grófum að vissar lín-
ur voru hafðar óst-
uðlaðar með öllu“.
Að mínu mati
styrkir þess grófleiki
ljóðin í íslensku þýð-
ingunni.
Nokkur ljóðanna í
Laufum súlnanna
eru mjög stutt og því
eftirminnilegri sem
þau eru styttri. Þetta
Atthaga, Opna . Friednch Holderlm
glugga himinsins og Á miðri ævi.
BOKMENNTIR
Ljóðaþýðing
LAUFSÚLNANNA
eftir Friedrich Hölderlin. Hannes
Pétursson þýddi. Prentun Grafík
hf. Haukur Hannesson 1997 - 40
síður.
FRIEDRICH Hölderlin (1770-
1843) er eitt þeirra þýsku stór-
skálda sem hafa með verkum sín-
um skilið eftir sig arf sem ekki fer
beint í hillu heldur er sífellt nýr
og hvetur til skoðunar og endur-
skoðunar. Hölderlin átti sinn þátt
í þróun nútímaljóðlistar og er enn
meðal þeirra skálda sem önnur
skáld leita til.
Heimur ljóða Hölderlins var mjög
klassískur og yfírborð þeirra er yfir-
leitt klassískt og nokkuð hefðbund-
ið. Form þeirra kunnustu og fræg-
ustu er aftur á móti fijálslegt, eða
eins og Hannes Pétursson kallar
„óbundið hljóðfall". Hölderlin varð
geðveikur á fyrsta áratug nítjándu
aldar og við tók þögn og einsemd.
Hannes Pétursson hefur áður
þýtt heilt safn ljóða eftir Else Lask-
er-Schiiler (Mánatuminn, Iðunn
1986) en hefur þó ekki verið fyrir-
ferðarmikill ljóðaþýðandi um dag-
ana. Í Landi súlnanna þýðir hann
átta ljóð Hölderlins og skrifar að
auki inngang og ábendingar í lok-
in. Þetta er afar þakkarvert fram-
tak og vel til þess vandað.
Það sem mér þótti stundum
skyggja á hinar ágætu Lasker-
Schiiler þýðingar Hannesar Péturs-
sonar var hve hann líkti oft eftir
þýsku orðalagi og hljómfalli. Þetta
sjónarmið þýðandans fyrirfínnst
ekki í Hölderlinþýðingunum og þess
vegna hljóma þær frekar sem frum-
ortur skáldskapur á íslensku.
Hannes skrifar í innganginum
að ljóðin i Laufum súlnanna séu
ort með „freie Rhytmen" í huga
„og var leitazt við að laða sem
bezt fram í þýðingunum aðferð
Gluggar himinsins eru opnir
Opnir gluggar himinsins er ein-
kennilegt ljóð sem skilur eftir
spum:
Opnir gluggar himinsins
og andi næturinnar laus úr haldi
hamfara, sá er hrært hefur upp í landi voru
með margorðu tali, án taumhalds, einnig
umtumað rústunum
allt til þessarar stundar.
Samt er það í vændum sem ég vil...
Sennilega er það best að láta
þetta ljóð orka á sig og geta í
eyður. En vissulega hefur það ver-
ið skýrt. í ábendingu þýðandans
er það sagt brot úr ljóði sem nefn-
ist Das Náchste Beste sem hafi
varðveist í þremur mislöngum upp-
köstum skáldsins, þýddu línumar
standi fremst í báðum seinni upp-
köstunum. Gluggamir séu sóttir
til Biblíunnar eins og svo margt
annað í skáldskap og rústimar
geta verið rústir fomfrægra bygg-
inga og myndverka. í samræmi
við það birtir þýðandinn tillögu að
annarri gerð: „urið rústimar/ allt
til þessarar stundar" sem ekki er
síðri þýðing.
Á miðri ævi er eitt þeirra ljóða
Hölderlins sem sýna óróleik hans
og ístöðuleysi sem síðar varð eitt
af höfuðyrkisefnum nútímaskáld-
skapar. Gular pemr, villtar rósir,
svanir og helgihrein
lygna í fyrra erindi
víkja fyrir vetrarkvíða
í seinna erindi og það
endar ógnvænlega:
„Múrveggir þruma/
þöglir og kaldir, í
gjósti/ gnurra veður-
hanar.“
Helgi Hálfdanarson
þýddi sama ljóð og
nefndi Vort hálfa líf.
Þýðing Helga er glæsi-
leg en þýðingin mun
nákvæmari hjá Hann-
esi. Helgi er háðari
rómantískum skáld-
skap: „í kossa draumv-
ímu“ og „í vatnsins véhelgu ró“.
Lengri ljóðin, eins og til dæmis
Ister og Endurminning, krefjast
ekki síst skýringa enda ekki skort-
ur á ábendingum frá þýðandanum.
Klassísk efni eru mjög ofarlega á
baugi í þessum ljóðum. Hölderlin
sækir sér yrkisefni og skírskotanir
til Grikklands og Austurheims,
guðlegt og jarðneskt renna saman
í eitt. Það sem mestu skiptir er
persónuleg túlkun skáldsins.
Meðal lína sem orðið hafa mönn-
um umhugsunarefni er „það sem
er stöðuglegt stofna hins vegar
skáldin" úr Endurminningu. Ég
hallast að skýringu Hannesar sem
styðst við rannsóknir Jochens
Schmidts um sköpunarstarfið, það
sem stefnir að skáldlegu víðfeðmi
en er ekki einungis hverfult. Við-
leitni mannanna er söm við sig,
en skáldin gæða það lífí og láta
það ekki verða gleymsku að bráð:
En nú eru mennimir á leið
til landa 1 Indíum,
famir frá veðumæmum odda
út frá vínhæðunum, þar
sem Dordope streymir fram,
og sameinuð hinu glæsta
Garonne-fljóti hnígur
mararbreið móðan til ósa. En hafið
vekur minnið og svæfir það, sjónir vorar
skorðar og ástin ötullega,
það sem er stöðuglegt stofna hins vegar
skáldin.
Jóhann Hjálmarsson
Nýjar bækur
• LJÓÐABÓKIN OG hugleiða
steina er eftir Sigfús Daðason.
í kynningu segir: „Sigfús Daða-
son skipaði sér ungur í fremstu röð
íslenskra ljóðskálda og má óhikað
telja hann eitt ágætasta skáld þjóð-
arinnar fyrr og síðar. Síðasta bók
hans sætir miklum tíðindum enda
ber hún öll þau höfundareinkenni
sem sjá má í hans fyrri ljóðabókum
og öfluðu honum hylli samtímans.
Sigfús var vitsmunalegt skáld en
undir ytra borði sem allajafna er
temprað býr heit tilfínning. í ljóð
hans er greypt djúp, sönn, oft sár
reynsla sem gagntekur lesandann
og skilur ógjama við hann upp frá
því. Það er aðal mikils skáldskapar."
Sigfús Daðason fæddist árið
1928. Þegar hann lést, í desember
1996, lét hann eftir sig nær full-
búið handrit að sjöttu ljóðabók sinni
sem nú er komin
út. Þorsteinn
Þorsteinsson bjó
bókina tií útgáfu
og skrifaði eftir-
mála.
Oghugleiða
steina er 71 bls.
að stærð, unnin
í Prentsmiðjunni
Odda hf. Arn-
gunnur Ýr
Gylfadóttir gerði myndir við kafla-
skil og mynd á kápu sem Fíton
hannaði. Utgefandi er Bókaútgáfan
Forlagið.
Jafnhliða bókinni kemur út nýr
hljómdiskur með upplestri Sigfúsar
Daðasonar á eigin Ijóðum. Diskur-
inn hefuraðgeyma Fimmtán Ijóð
sem voru hljóðrituð á árunum
1985-1995.
Sigfús
Daðason
STRANDGATA, ein dúkrista Sigursveins á sýningunni.
Dúkristur í
Listhúsi 39, Hafnarfírði
NÚ stendur yfir í Listhúsi 39,
Hafnarfirði, sýning Sigursveins
H. Jóhannessonar á dúkristum
sem hann hefur gert af götum í
Hafnarfirði og úr atvinnulífinu.
Sýningin er opin virka daga
kl. 10-18, laugardaga kl. 12-18
og sunnudaga kl. 14-18. Sýning-
unni lýkur mánudaginn 3. nóv-
ember.
Umhverfið í
brennidepli
UST
OG HÖNNUN
Bogasalur
LJÓSMYNDIR/ KYNNING-
ARRIT
FINNSKT BÚSETU-
LANDSLAG
TAPIO HEIKKILÁ
Opið þriðjudaga, fimmtudaga, laug-
ardaga og sunnudaga frá kl. 11-17.
Til 2. nóvember. Aðgangur 300 krón-
ur í allt húsið.
í SÝNINGAFLÓÐI haustsins hef-
ur minna en skyldi farið fyrir fram-
kvæmd í Bogasal Þjóðminjasafnsins,
sem þó á brýnt erindi til okkar. Um
er að ræða 56 litljósmyndir af
fínnsku búsetulandslagi, sem tekið
hefur líffræðingurinn Tapio Heikk-
ilá, deildarstjóri í umhverfísráðu-
neytinu í Finnlandi. Hann hefur ver-
ið starfsmaður þess í rúm tíu ár og
verksvið hans búsetulandslag. Hefur
skráð, metið og hugað að því hvem-
ig staðið skuli að vemd þess og varð-
veislu. Úttektir hafa verið gerðar á
mikilvægum svæðum og umhverfís-
ráðherra ákvað 5. janúar 1995 hver
skyldu varðveitt vegna gildis síns,
jafnframt því sem kveðið var á um
að þróa skyldi varðveislu og viðhald
búsetulandslags. Nú var kominn tími
til að efla búsetulandslag í reynd en
þáttur Heikkilá fer að mestu ennþá
fram við skrifborð eða í fundarsöl-
um. í upphafi var ljóst að ljósmynd-
un kæmi að góðu gagni við skráning-
una og hefur nákvæm ljósmyndun
einnig reynst nauðsynleg. Myndir
hefur þurft í opinberar skýrslur og
víðar. Þannig urðu áhugaljósmyndir
Heikkilá smám saman mikilvæg
tæki í vinnunni og hann hefur ferð-
ast vítt og breitt um Finnland til að
taka myndir en skiljanlega helst í
mið- og suðurhluta landsins þar sem
þéttbýlast er og þörfín mest.
Ekki verður séð af þessum vel
teknu, á stundum gullfallegu ljós-
myndum, að um áhugamann í faginu
sé að ræða, því Heikkilá hefur ekki
aðeins auga fyrir landinu og hinu
háleita í því, heldur einnig mynd-
byggingu og ýmsum smáatriðum
sem fela í sér sterkar sjónrænar vís-
anir. Þá er auðsæ ánægja hans við
töku myndanna og það er hér sem
kviknar í sköpunargleðinni. Það eru
svo þessi atriði sem gera sýninguna
svo áhugaverða og lyftir henni hátt
upp yfír einhæfar og staðlaðar kynn-
ingar. Manni líður einfaldlega vel
fyrir framan þessar myndir sem
opinbera okkur fegurð og dásemdir
landslagsins og minna jafnframt á
mikilvægi þess að fara vel að náttúr-
unni, menga ekki þessa gjöf allífsins
með taumlausri græðgi. Afleiðingar
græðgi í nafni „frelsis og framfara"
sáum við svo greinilega á sýning-
unni World Press Photo í Kringlunni
nú nýverið, afar sorgleg dæmi um
að tvær hliðar eru á öllum framför-
um, einnig ofurtækni. Og eyðibýlið
á sýningu M.blaðsins á sama stað
gat minnt okkur á að íslenzk menn-
LEIVONMÁKI, Viisarim&ki, 1993.
HEYBAGGAR í netsokkum, Tammisaari, Tenhola/Ekenás 1994.
ing á ekki lengur það bakland sem
sveitimar voru áður í mörgum skiln-
ingi. Það telst ranghverfan á full-
komnara vegakerfí og jarðgöngum
í nafni framfara, því gleymast vill
að fleiri en einn gír þarf á lífið en
þennan beint áfram og út í bláinn.
Ef eitthvað hefur sál eru það sjálf
náttúrusköpin, þjóðarlandslagið, og
þá brenna á orð skáldsins; „aðgát
skal höfð í nærveru sálar“.
Afar vel er að sýningunni staðið,
sem má vera nokkur lærdómur fyrir
marga hérlenda, jafnframt liggur
frammi fjöldi kynningarbæklinga og
bóka er skara náttúru, náttúruvernd
og búsetulandslag. Óhætt er að
mæla með þessari sýningu og rétt
að minna um leið á norsk-íslenzkar
gersemar í kirkjulist miðalda á efri
hæðinni.
Bragi Ásgeirsson