Morgunblaðið - 06.11.1997, Blaðsíða 4

Morgunblaðið - 06.11.1997, Blaðsíða 4
4 FIMMTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1997 MORGUNBLAÐIÐ _________________________FRÉTTIR_________ Dregur íslensk mjólk úr nýgengi SKÝRING á mun lægra nýgengi á insúlín- háðri sykursýki á íslandi en á hinum Norður- löndunum kann að vera sú að minna er af ákveðnum próteinhluta í íslenskri kúamjólk en stórum kúakynjum á Norðurlöndum. Um er að ræða svonefnt beta-kasein A1 prótein sem finnst í Htlum mæli í íslenskum kúm. Arni V. Þórsson, yfirlæknir göngudeildar sykursjúkra bama og unglinga á Sjúkrahúsi Reykjavíkur, segir að nýgengi insúlínháðrar sykursýki meðal bama á Islandi, þ.e. fjöldi ný- greindra á ári af hverjum 100 þúsund, sé um 10, í Finnlandi sé hann um 40, tæp- lega 30 í Svíþjóð og um 23 í Dan- mörku og Noregi. „Nýgengi sjúkdómsins og algengi fara mjög vaxandi í heiminum ekki síst í nágrannalöndum. Þar sem hér er á ferðinni alvarlegur sjúkdómur sem krefst ævilangrar meðhöndlunar hafa menn lagt mikla áherslu á að grafast fyrir um hugsanlegar orsakir,“ segir Ámi. Þarf að rannsaka betur Á alþjóðlegri ráðstefnu í Finnlandi síðastlið- ið sumar kynnti nýsjálenski læknirinn Robert Elliot niðurstöður sínar á rannsóknum á próteinþáttum í kúamjólk en hann fékk sýni af íslenskri kúamjólk. „Tilgáta Elliots er sú að hugsanlega megi skýra mismun á nýgengi sykursýki á íslandi og öðrum Norðurlöndum með mismunandi samsetningu kúamjólkur,“ segir Árni ennfremur og er hann jafnframt spurður hvaða þýðingu þessar líklegu niður- stöður hafi: „Eg get ekki fullyrt neitt án frek- ari rannsókna en þetta er í meira lagi áhuga- vert fyrirbæri sem þarf að rannsaka betur.“ Inga Þórsdóttir, dósent í næringarfræði við matvælafræðiskor raunvísindadeildar Háskóla Islands, segir að til að skýra mun á nýgengi insúlínháðrar sykursýki hafi menn meðal annars rannsakað erfðafræðilega þætti auk sýkinga sem böm verði fyrir á unga aldri. Ekki er veralegur munur á þessum þáttum milli Norðurlandanna. „Þessir þættir era því ekki líklegar skýring- ar á þeim mun sem við sjáum milli íslands og Skandinavíu. Augu manna hafa, sérstaklega á síðari árum, einnig beinst að mataræði sem er stærsti umhverfisþátturinn. Líklega er það samspil margra þátta sem leiðir til insúlín- háðrar sykursýki, eins og til margs annars heilsubrests, til dæmis hefur ákveðinn hluti fólks gen sem eykur líkur á sykursýki þannig að ef til vill má segja að erfðir skapi möguleika og umhverfið eða mataræði sé orsökin. Inga segir að munur sé á mataræði milli Norðurlanda, m.a. er kúamjólkurneysla mun meiri hérlendis. „Fyrir allnokkram áram vh-t- ist mönnum brjóstagjöf geta minnkað líkur á insúlínháðri sykursýki. I því sambandi vora settar fram tilgátur um að matvæli, eins og kúamjólk, sem ungum börnum era gefin í stað brjóstamjólkur leiði til sjúkdómsins. I fram- haldi af þessu sást einnig fylgni milli kúa- mjólkumeyslu og sjúkdómsins í nokkram löndum. Menn töldu því að kúamjólkin eða efni sem hún inni- heldur settu sjúkdóminn af stað. ís- land passaði hins vegar engan veg- inn inní þessa mynd þar sem kúa- mjólkurneysla er mikil en algengi sykursýki mikið minna en meðal skyldra þjóða.“ Lítið af próteini sem skemmir frumur í brisi „LMegasta skýringin er sú að lítið sé af ákveðnum próteinhluta í íslenskri kúamjólk sem getur leitt til þess að framur í brisi, sem sykursýki? mynda insúlín, skemmist," segir Inga um lægra nýgengi insúlínháðrar sykursýki hér- lendis. Inga segir lítið af þessum próteinhluta í mjólk íslenskra kúa í samanburði við það sem gerist hjá stóram og kynbættum kúakynjum, m.a. á hinum Norðurlöndunum. Hjá þeim sé mikið af beta-kasein A1 próteini en lítið í ís- lenska kúakyninu sem hafi aftur á móti meira af beta-kasein A2. Þetta þurfi að rannsaka mun betur. Sambærilegar mælingar hafa ekki verið gerðar á mjólkinni en frumniðurstöður tveggja athugana benda til þessa. Rannsóknir á þessu fara fram víða í heiminum, m.a. á Nýja Sjá- landi. Vísindamenn frá sjö Evr- ópulöndum, þ. á m. íslandi, hafa einnig unnið að rannsóknum á tengslum milli mataræðis og al- gengi sykursýki og segir Inga ráð- gert að halda þeim áfram ef fjármagn fæst til þeirra. Inga sagðist aðspurð telja að þetta skipti miklu máli næringarfræðilega, menn væra að uppgötva að mjólk og mjólk væri ekki sami hluturinn. „Við eram hér með hágæða- mjólk sem gæti til dæmis orðið ákjósanlegasta hráefni til að búa til þurrmjólk fyrir ungböm," segir Inga. Hágæða hrá- efni I þurr- mjólk fyrir ungbörn Augu beinast að mataræði sem umhverf- isþætti Obrigðuli leitarhund- urinn 1 Hvammi Kaffon gelti þegar kindurnar voru lifandi og þagði þegar þær voru dauðar ÞEGAR rætt er við bændur í Skaftártungu um óveðrið, sem brast á að kvöldi sunnudags með þeim afleiðingum að sennilega hafa að minnsta kosti 250 kindur drepist, verður mörgum tíðrætt um afrek fjárhundsins Kaffons í Hvammi, sem hafði óbrigðult skyn á það hvar kindur grófust í fönn. Það reyndi fyrir alvöru á hæfí- leika Kaffons í óveðri, sem brast á í upphafi vetrar árið 1961. Þá grófust tugir fjár í fönn, en fyrir þefvísi Kaffons bjargaðist stór hluti þess. Kaffon hljóp að þeim stað, sem kindur voru grafnar, og væru þær á lífí gelti hann um Leið og hann krafsaði í snjóinn með lopp- unum, en væru þær dauðar stein- þagði hundurinn á meðan hann gróf eftir þeim. Sigfús Siguijónsson, bóndi á Borgarfelli í Skaftártungu, sagði að Kaffon hefði verið þekktur víða um sveitir. Hann hefði verið mórauður að lit og fundvísi hans mögnuð. Hundurinn var stoppað- ur upp og um árabil var hann geymdur á íslenska dýrasafninu. til Akureyrar, Ecjilsslaða og fsafjarðar Við fljúgum þángað alla daga vlkunnar. Ný heimasíða utanríkisráðu- neytis UTANRÍKISRÁÐUNEYTIÐ hef- ur opnað nýja heimasíðu á alnetinu. Þar er að finna margvíslegar upp- lýsingar um utanríkisþjónustuna og utanríldsmál íslands. Á heimasíðunni má m.a. nálgast æviágrip, helztu áherzluatriði og ræður Halldórs Ásgrímssonar utan- ríkisráðherra, upplýsingar um starfsemi og skipulag utanríkis- þjónustunnar og um alþjóðlega og tvíhliða samninga, sem Island á að- ild að. Heimasíðan er hluti af heimasíðu Stjórnarráðs íslands. Slóð hennar er http://www.stjr.is/. Að minnsta kosti 250 kindur dauðar eftir áhlaupið í Skaftártungu Tvær ær á lífí eftir þrjá daga SVO virðist sem bærinn Ljótarstað- ir hafi farið verst út úr óveðrinu, sem brast á að kvöldi sunnudags með þeim afleiðingum að sennilega drápust að minnsta kosti 224 kindur á átta bæjum í Skaftártungu í Vest- ur-Skaftafellssýslu. 31 kind hefur fundist dauð á bænum og 43 er saknað, en í gær gerðust þau óvæntu tíðindi að tvær fundust lif- andi í djúpum skafli. Leit hefur gengið erfiðlega en í gærkvöldi var von á að minnsta kosti einum leitar- hundi af Akranesi til að aðstoða bændur í Skaftártungu við að finna féð, sem saknað er. Heiða Guðný Ásgeirsdóttir frá Ljótarstöðum og Siggeir Ásgeirsson frá Framnesi í Mýrdal fundu tvær kindur fremst í skafli skammt frá bænum síðdegis í gær. Höfðu kind- urnar þá verið í skaflinum í tæpa þrjá sólarhringa. Gengu að bænum „Þær vora í skafli rétt fremst í Krossgili," sagði Ásgeir Sigurðsson á Ljótarstöðum í gærkvöldi. „Þar stungu þau inn í hliðina á skaflinum og fundu þar tvær lifandi kindur. Það var allt í fínu lagi með þær og þær gengu heim. Það fór vel um þær og var þurrt undir þeim og orð- ið það mikið hús í kringum þær að þær gátu staðið." Ekki var mikinn snjó að sjá í Skaftártungu þegar komið var að í gær og í raun virtist með ólMndum að svo mikill fjárskaði hefði orðið. Hins vegar var mikill snjór í lautum, giljum og skorningum og þar leitaði féð skjóls þegar óveðrið brast á fyr- irvaralaust. Á Ljótarstöðum má glöggt sjá hvað gekk á í óveðrinu. Steinsnar frá bænum stendur beitarhús þar sem kindur virðast hafa leitað skjóls. Vindurinn var hins vegar slíkur að þær hröktust í átt að Bæj- argili, sem er nokkra tugi metra frá húsinu, og niður í gilið. I gilbakkan- um era miklir skaflar og mátti í gær enn sjá för eftir spörk kindanna þegar þær börðust við vindinn. Sennilega eru 15 metrar niður í gil- botninn þar sem rennur lækur, sem í gær virtist sakleysislegur, en var bólginn og fullur af krapa á sunnu- dag, og hafa kindurnar drepist fljótt eftir að niður kom Ekki er ljóst hvað skaðinn er mik- ill, en á níu bæjum í Skaftártungu - Borgarfelli, Búlandi, Gröf, Hemru, Hvammi, Ljótarstöðum, Múla, Snæ- býli og Úthlíð - hafa 132 kindur fundist dauðar og 117 er saknað. Ekki er ljóst hvað margar kindur hafa bjargast lifandi úr sköflum, en þær skipta tugum á sumum bæjum. Ekki er talið að þær kindur, sem saknað er séu lífs, en þess finnast þó dæmi að kindur hafi lifað allt að einn mánuð í fónn. Sigfús Sigurjónsson í Borgarfelli sagði í gær að í fyrra hefði hann saknað kinda 29. október og talið þær af. Mánuði síðar hefðu þær hins vegar birst heilar á húfí eftir að hafa verið grafnar í fönn. _ Valur Oddsteinsson, bóndi í Út- hlíð, var ásamt Trausta Fannari Valssyni, syni sínum, og Ama Guð- björnssyni að grafa úr fönn sjö kind- ur, sem fundist höfðu skammt frá bænum. Hann sagði að áhlaup á auða jörð væri það versta, sem gæti gerst. Hann hafði fundið 10 kindur dauðar í gær, en saknaði sjö. Hann sagði að eftir mikið óveður árið 1961, þegar varð nokkur fjárskaði, þótt ekki hefði verið jafn mikill og nú, hefði hann heitið því að láta slM ekki koma fyrir aftur. Síðan hefði hann ávallt haft vai-ann á og oft smalað í fjárhús án þess að þess hefði verið þörf. Á sunnudag hefði verið kraparigning og gránað í rót, en hann hefði metið stöðuna þannig að ekki bæri að að- hafast, enda hefði því verið spáð að frekar myndi hlýna. Um kvöldið hefði hins vegar gert öskubyl. Veðurspá gaf ekki tilefni til aðgerða Ásgeir á Ljótarstöðum gagnrýndi veðurspána. Spáð hefði verið hlýn- andi veðri, en síðan gert slM bál að fé fennti á túninu við bæinn. Hann sagði að skyggni hefði ekki verið nema nokkrir metrar. Benti því til staðfestingar á heyrúllur rétt fyrir utan eldhúsglugga sinn og sagði að vart hefði mátt greina þær. Komið með leitarhund Komið var með leitarhund í Skaft- ártungu í gærkvöldi. Hundurinn heitir Tommi, er fjögurra ára og af sehafer-kyni. Eigandi hans er Þór- arinn Gunnarsson, sem býr á Kyndli í Mosfellsbæ. Hann sagði að hund- urinn væri sérþjálfaður til leitar að fólki, en hann hefði einnig leitað að sauðfé. Hann kvaðst ekki hafa áhyggjur af því að leit að fé mundi eyðileggja hæfni hans til að hafa uppi á mönnum. Valur sagði að verið gæti að kom- ið yrði með fleiri hunda, en vildi ekki fullyrða um það að svo stöddu máli.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.