Morgunblaðið - 26.02.1998, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1998
ERLENT
MORGUNB LAÐIÐ
ÚR VERINU
Morgunblaðið/Árni Sæberg
VIÐRÆÐUR um nýjan loðnusamning milli íslands, Grænlands og Noregs hófust í Reykjavík í gær og verður
fram haldið í dag. Af íslands hálfu taka þátt í viðræðunum fulltrúar frá utanríkis- og sjávarútvegsráðuneyt-
um auk hagsmunaaðila, en hér má sjá Teit Stefánsson, framkvæmdastjóra Félags íslenskra fiskimjölsfram-
leiðenda, Helga Laxdai, formann Vélstjórafélags íslands og Jóhann Siguijónsson, sendiherra og formann ís-
lensku viðræðunefndarinnar.
Viðræður um nýjan loðnusamning hófust í gær
Islendingar krefjast
aukinnar hlutdeildar
ÞRÍHLIÐA samningaviðræður um
skiptingu loðnustofnsins milli ís-
lendinga, Norðmanna og Grænlend-
inga hófust í Reykjavík í gær og
verður fram haldið í dag. Fundur-
inn þykir óvenju fjölmennur að
þessu sinni, en samtals sitja nú 25
manns við samningaborðið, tíu frá
íslandi, tíu frá Noregi og fimm frá
Grænlandi. Ekki er gert ráð fyrir
því að niðurstaða fáist í málin á
þessum fundi heldur að þriðja
samningalotan þurfi að koma til í
Ósló um mánaðamótin mars-apríl,
en undirbúningsfundur fór fram í
Kaupmannahöfn skömmu fyrir jól.
„Aðilar eru að fara yfir afstöðu
sína til nýs loðnusamnings og þess
samnings, sem sagt hefur venð upp
af hálfu Grænlendinga og Islend-
inga, en sá samningur var gerður
árið 1994 og verður í gildi út þessa
vertíð. Hefði honum ekki verið sagt
upp, hefði hann gilt í tvö ár til við-
bótar,“ sagði Jóhann Sigurjónsson,
sendiherra og formaður samninga-
nefndar Islendinga, en auk fulltrúa
frá utanríkis- og sjávarútvegsráðu-
neytum eru hagsmunaaðilar í við-
ræðunefndinni.
Leggjum áherslu
á þijú atriði
Þríhliða samningur um skiptingu
loðnustofnsins milli Islands, Noregs
og Grænlands var fyrst gerður árið
1989 og síðan á ný árið 1994. Sam-
„86-87% hefur
verið raunhlut-
deild okkar úr
stofninum“
kvæmt þeim samningum hefur hlut-
deild Islands numið 78% á meðan
hlutdeild beggja hinna landanna
hefur verið 11%. Eftir 15. febrúar
hvers árs, áttu Islendingar hins
vegar kröfu á þeim hluta af kvóta
Noregs og Grænlands sem ekki
hafði verið veiddur upp. „Raunhlut-
deild okkar hefur því verið töluvert
meiri en sem nemur þessum 78% á
þessu tímabili þegar þríhliða samn-
ingar hafa verið í gildi allt frá árinu
1989.“
Við gerð nýs loðnusamnings,
leggur íslenska samninganefndin
áherslu á þrjú atriði, að sögn Jó-
hanns. „í fyrsta lagi leggjum við
áherslu á að raunhlutdeild okkar
verði tryggð í nýjum samningi,
þ.e.a.s. að hlutdeild okkar verði ekki
aðeins 78% heldur verði hlutfallið
hærra og í samræmi við veiðar okk-
ar úr stofninum á undanfömum ár-
um í þessum þríhliða samningi sem
er 86-87%.
í öðru lagi teljum við eðlilegt að í
nýjum rammasamningi verði samið
um hlutdeild hverrar þjóðar fyrir
sig og um önnur atriði eins og eftir-
lits- og upplýsingamál. Aftur á móti
hvað varðar aðgang að lögsögum
hver annars, þá teljum við að um
það eigi að semja tvíhliða, í sam-
ræmi við samning, sem gerður hef-
ur verið um norsk-íslenska sfldar-
stofninn. Eins og málum er nú hátt-
að, er aðgangur að lögsögum hverr-
ar þjóðar afgreiddur í þríhliða
heildarsamningi, en við teljum að
aðgangur að lögsögu sé bara tví-
hliða mál og eigi að afgreiðast sem
slíkt.
I þriðja lagi teljum við að fram-
kvæmd eftirlits- og upplýsingamála
hafi ekki verið með þeim hætti að
við séum sáttir við hana. Að
minnsta kosti teljum við að það
verði öllum í hag að sá hluti þríhliða
samningsins verði styrktur og taki
mið af nútímalegra fyrirkomulagi á
þeim þætti. Meðal annars teljum við
að gervitunglaeftirlit eigi að vera
regla í þessu sambandi svo hægt sé
að fylgjast með því hvar skip, sem
fengið hafa leyfi til veiða, séu
stödd.“
Grænlendingar
samstiga Islendingum
Fundurinn hófst í gær með því að
Islendingar kynntu sín sjónarmið
og á Jóhann von á því að íslensku og
grænlensku samningamennimir fái
í dag að kynnast viðhoi’fum Norð-
manna gagnvart loðnustofninum.
„Á undirbúningsfundinum í Kaup-
mannahöfn í desember komu megin
viðhorf íslands og Grænlands í ljós
og erum við að fara ýtarlegar ofan í
þau nú. Hins vegar hefur afstaða
Norðmanna, sem ekki sögðu upp
loðnusamningnum, á engan hátt
verið ljós en við gerum ráð fyrir að
hún skýrist á fundinum í dag. Að
svo stöddu er ómögulegt að segja til
um til hvers þessar viðræður muni
leiða.“
Að sögn Jóhanns er of mikil
bjartsýni að ætla að fundinum Ijúki
með nýjum samningi í dag þar sem
kröfur Islendinga feli í sér veruleg-
ar breytingar á núgildandi samn-
ingi. Jóhann segir að það liggi ljóst
fyrir að Grænlendingar séu sam-
stiga Islendingum í því að vilja
semja um aðgang að lögsögum
landanna tvíhliða. Ekki sé þó farið
að ræða sérstaklega kröfu Islend-
inga um hærri hlutdeild úr stofnin-
um eða á hvers kostnað hún verði.
„En ef við biðjum um hærri hlut-
deild, þá verða auðvitað einhverjir
aðrir að borga fyrir það.“
Hólmadrangur
kaupir Sigurfara OF
HOLMADRANGUR hf. á Hólma-
vík hefur gengið frá kaupum á tog-
skipinu Sigurfara ÓF 30 ásamt
aflaheimildum sem svara til rúm-
lega 1.100 tonna af þorski. Seljandi
Sigurfara er Sædís hf. á Ólafsfirði.
Jafnframt mun Sædís verða hlut-
hafi í Hólmadrangi með yfir 20%
eignarhlut að undagenginni hluta-
fjáraukningu.
Sigurfari ÓF er 178 tonna tog-
skip, smíðað í Noregi árið 1988.
Skipið er búið búnaði til frystingar
um borð og útbúið til veiða á rækju
og á línu. Hólmadrangur rekur
rækjuverksmiðjur á Hólmavík og á
Drangsnesi og gerir út frystitogar-
ann Hólmadrang ST 70 og togskip-
ið Víkurnes ST 10.
Markmið kaupa Hólmadrangs á
Sigurfara er að styrkja útgerð fé-
lagsins og hráfnisöílun fyrir vinnsl-
una, auk þess að styrkja eiginfjár-
stöðu félagsins og breikka eignar-
haldið. Jafnframt eru þessi kaup
liður í framtíðarendurskipulagn-
ingu á útgerðarþætti félagsins og
stefnt er að samstarfi við nýja eig-
endur í framtíðinni hvað varðar
hráefnisöflun.
Hólmadrangur tekur við Sigur-
fara um helgina og verður hann
eftir það gerður út á rækju frá
Hólmavík.
Frystitogarinn Hólmadrangur
er nú í breytingum í Póllandi og er
hann væntanlegur heim úr þeim
um miðjan marzmánuð.
Yfírmaður friðargæsluliðs í Rúanda ber
vitni í réttarhöldum vegna fjöldamorða
„Við tókum oft
mikla áhættu“
Arusha. Reuters.
KANADÍSKI hershöfðinginn
Romeo Dailaire, fyiTverandi yfir-
maður friðargæsluliða Sameinuðu
þjóðanna í Rúanda, sagði í gær að
hersveitir sínar hefðu oft tekið
mikla áhættu til að reyna að hindi-a
blóðsúthellingar í landinu en þær
tilraunir hefðu ekki alltaf borið ár-
angur.
Friðargæsluliðarnir alltof fáir
Dallaire bar vitni í réttarhöldum
yfir fyrrverandi herforingja í Rú-
anda, Jean Paul Akayesu, sem er
sakaður um fjöldamorð, glæpi gegn
mannkyninu, manndráp, nauðganir
og pyntingar. Verjendur Akayesu
stefndu Dallaire fyrir réttinn og
lögspekingar sögðu að markmið
þeirra væri að sanna áð stríðsá-
stand hefði verið í Rúanda á þessum
tíma og Akayesu bæri því ekki
ábyrgð á drápum á óbreyttum borg-
urum í heimabyggð hans.
Kanadíski hershöfðinginn var yf-
irmaður ft-iðargæslusveitanna frá
október 1993 til ágúst 1994. Hann
sagði að friðargæsluliðamir hefðu
verið alltof fáir, illa vopnum búnir
og ekki fengið næga þjálfun til að
takast á við verkefnið.
Friðargæslusveitir hans voru
skipaðar 2.000 hermönnum en flest-
ir þeirra voru fluttir á brott þegar
fjöldamorðin hófust eftir að tíu
belgískir hermenn voru myrtir. „Ef
ég hefði haft nógu mikið af líkum,
afsakið, hermönnum, hefði þetta
getað farið öðruvísi," sagði Dallaire.
„Við tókum oft mikla áhættu en því
miður bar það ekki alltaf tilætlaðan
árangur."
Öfgamenn úr röðum hútúa myrtu
rúmlega 800.000 tútsa og banda-
menn þeirra á þremur mánuðum
þegar Dallaire fór fyrir friðargæslu-
liðinu. Hershöfðinginn táraðist þeg-
ar hann lýsti hryllingnum.
Aðild Spánar að
EMU sögð tryggð
Madríd. Reuters.
SPANVERJAR svo gott sem
tryggðu í gær að þeir yrðu á meðal
stofnaðildarþjóða Efnahags- og
myntbandalags Evrópu, EMU, með
því að tilkynna að hallinn á rekstri
opinberra sjóða á
Spáni hefði í
fyrra verið minni
en búizt hafði
verið við.
Fjárlagahall-
inn náðist á síð-
asta ári niður í
2,6% sem hlutfall af vergri þjóðar-
framleiðslu, en var 4,4% 1996. Með
þessu uppfyllir Spánn auðveldlega
eitt af lykilskilyrðunum sem þarf að
uppfylla til að ríki eigi þess kost að
taka þátt í lokaáfanga myntbanda-
lagsins frá upphafi, 1. janúar 1999,
eins og kveðið er á um í Maastrieht-
sáttmálanum.
Spænska rfldsstjómin hafði ein-
sett sér að ná hallanum niður í 3,0%
og því er þessi niðurstaða henni
mikið fagnaðarefni. Stjórnin hefur
gert stofnaðild að EMU einn af
homsteinum stefnu sinnar og hefur
með markvissum aðgerðum þegar
tekizt að uppfylla flest hin efnahags-
legu skilyrði fyrir aðildinni. Verð-
bólga hefur lækkað vemlega, lang-
tímavextir sömuleiðis og tekizt hef-
ur að halda gengi pesetans stöðugu.
Heildarskuldir rfldsins voru í árs-
lok 1997 enn nokkuð yfir hinu setta
60%-hámarki, eða 68,3%, en það er
lækkun frá árinu áður, þegar þetta
hlutfall var 70,1%. Með því að
skuldahlutfallið
fer lækkandi hef-
ur þetta skilyrði
sáttmálans verið
uppfyllt að
minnsta kosti að
hluta. Ennfrem-
ur hefur góður
hagvöxtur og lækkandi vextir í
landinu hjálpað frekar til við að
bæta horfur Spánar á að verða með
í EMU frá upphafi.
Rexrodt vottar
Gunter Rexrodt, efnahagsmála-
ráðherra Þýzkalands, sem var
ásamt Helmut Kohl kanzlara og
Volker Ruhe vamarmálaráðherra
staddur í Madríd í gær á árlegum
spænsk-þýzkum leiðtogafundi, vott-
aði að „samkvæmt hagtölunum hef-
ur Spánn nú uppfyllt öll skilyrðin
fyrir þátttöku í EMU.“
Opinberar hagtölur ársins 1997 í
öllum þeim löndum sem gera sér
vonir um stofnþátttöku í EMU eiga
að liggja fyrir í lok vikunnar, en á
þessum tölum verður mat á aðildar-
hæfni þeirra byggt.
EVRÓPAA
Brown bjartsýnn
á EMU-horfur
Lundúnum. Reuters.
GORDON Brown, fjármálaráö-
herra Bretlands, sagðist á þriðju-
dag verða „mjög undrandi“ ef
mörg lönd sem gera sér vonir um
stofnaðild að Efnahags- og mynt-
bandalagi Evrópu, EMU, ná ekki
að uppfylla skilyrðið um 3% há-
marksfjárlagahalla.
„Eg yrði mjög hissa ef mörg-
um löndum mistækist að uppfylla
til dæmis skilyrðið um 3% há-
markið [á nýskuldasöfnun hins
opinbera sem hlutfall af vergum
þjóðartekjum]," tjáði Brown sér-
skipaðri þingnefnd brezka þings-
ins, sem fjallar um hið væntan-
lega myntbandalag Evrópu, sem
Bretar hafa kosið að standa utan
við.
Brown ítrekaði hve mikilvægt
það væri að þau lönd sem fengju
að taka þátt í EMU frá upphafi
uppfylltu öll efnahagsleg skilyrði
fyrir því, eins og kveðið er á um í
Maastricht-sáttmálanum. Hann
liafnaði því hins vegar að tjá sig
um það hvað brezka ríkissljórnin
hygðist grípa til ráðs ef einhver
væntanleg EMU-aðildarlönd teld-
ust ekki uppfylla hin settu skil-
yrði.
Framkvæmdastjóm ESB birtir
mat sitt á aðildarhæfni ESB-ríkj-
anna 25. marz næstkomandi og
ráðherraráð sambandsins tekur í
byrjun maí endanlega ákvörðun
um það hver af ríkjunum fimmt-
án verða með í EMU þegar því
verður hleypt af stokkunum um
næstu áramót.