Morgunblaðið - 26.02.1998, Blaðsíða 51

I
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 26. FEBRÚAR 1998 51
f
i
I
1
I
I
j
I
1
I
í
i
i
i
í
i
í
i
I
*
í
j
BRÉF TIL BLAÐSINS
Opið bréf til
Benjamíns H.J.
Eiríkssonar
Frá Gísla Konráðssyni:
HEILL og sæll, Benjamín.
Eg leyfl mér að senda þér línu af
tilefni bókar þinnar: Benjamín H.J.
Eiríksson, í stormum sinna tíða,
sem út kom fyrir rúmu ári. Bókina
las eg ekki fyi-r en nokkru eftir út-
komu hennar. Þótti mér hún að
mestum hluta góð og skemmtileg
lesning, en hins vegar komu þar
fram skoðanir og ummæli, sem eg
fínn mig knúinn til að gera athuga-
semdir við. Fer hér á eftir sá texti,
orðréttur úr bók þinni, bls. 159: „Þá
er það engan veginn skynsamlegt
að stór hluti hins nýja flota fór til
bæjarútgerða nýrra og gamalla.
Embættismannastjórn á útgerðinni
er óhæft rekstrarfyrirkomulag, auk
þess sem hún er sönn gróðrarstía
fyrir spillingu. Bæjarútgerðimar,
sem nú eru sem betur fer allar
horfnar, blóðmjólkuðu ríkustu bæj-
arfélögin, rændu fjármagninu frá
aðkallandi verkefnum og fram-
kvæmdum.“ Þessi orð þykja mér
ómakleg og að hluta til alröng. Þú
fagnar því, að allar bæjarútgerðir
séu horfnar af sjónarsviðinu og er
það út af fyrir sig furðulegt, en ekki
óþekkt hjá þeim sérhyggjuöflum,
sem gátu ekki þolað að almenning-
ur, samhyggjuöflin, mættu eða
gætu rekið atvinnufyrirtæki. Svo
virðist sem þér sé það gleðiefni að
bæjarútgerðirnar urðu að gefast
upp fyrir þeim gífurlegu erfiðleik-
um, sem að þeim steðjuðu, og ekki
þykir mér það drengilegt að saka
þær um spillingu. Þá má líka
spyrja: Hvernig fór með þá nýsköp-
unartogara, sem lentu hjá öðrum en
hinum óttalegu bæjarútgerðum?
Þá er eg kominn að því, sem eg
vil hreinlega mótmæla. Ein bæjar-
útgerð lifði góðu lífi á Akm-eyri um
þær mundir sem bókin var skrifuð,
sú eina, sem lifði af. Þar er eg að
tala um Útgerðarfélag Akureyr-
inga. Þessu félagi tókst að verða eitt
af stærstu og öflugustu sjávarút-
vegsfyrirtækjum í landinu og hefði
þér átt að vera það ljóst.
Útgerðarfélag Akureyringa var
stofnað 1945, en fyrsta skipið, Kald-
bakur, kom ekki fytr en árið 1947.
Rekstur gekk þokkalega framan af
en þyngdist þegar á leið og árið
1957 var svo komið að umræður
snerust um það hvort hætta skyldi
rekstri þess með gjaldþroti. Lyktir
urðu þó þær að leitað var eftirgjafar
hluta af skuldum félagsins og þess
freistað að halda áfram rekstri. Tók
Akureyrarbær ábyrgð á rekstri fé-
lagsins um óákveðinn tíma og réð
sérstakan fulltnía sinn hjá félaginu
til þess að fylgjast með rekstri þess
og fjárreiðum á ábyrgðartímanum.
Bærinn gaf eftir eitthvað af skuld-
um félagsins við bæjarstofnanir og
leyfi eg mér að fullyrða að það er
eina féð, sem bærinn tapaði á félag-
inu. Það fékk að vísu nokkur lán hjá
bænum og einnig ábyrgð fyrir lán-
um en tapaði þar engu, öll lán voru
bókfærð og síðan greidd að mestu
leyti með hlutabréfum, sem urðu til
þess, að bærinn eignaðist smám
saman yfirgnæfandi meirihluta
hlutafjárins. Nýlega er út komin
saga Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna í þremur bindum. í öðru bindi
bókarinnar, bls. 513 og 514, eru
nokkrar upplýsingar um félagið,
sem varla er ástæða til að vefengja,
og leyfi eg mér að vitna þar í nokk-
ur atriði, sem gefa nokkra hugmynd
um stöðu félagsins um þær mundir
sem bókin var rituð.
Þar segir m.a. um félagið:..var
í rauninni einskonar bæjarútgerð
þótt fyrirtækið væri rekið í hlutafé-
lagsformi. Akureyrarbær var alla
tíð stærsti eigandinn.“ Þá segir þar
einnig að árið 1994 hafi eign Akur-
eyrarbæjar verið 53% af hlutafénu
og talið vera að verðmæti um einn
milljarður króna „... eða álíka upp-
hæð og nam öllum skuldum bæjar-
sjóðs, eða öllum rekstri Akureyrar-
bæjar í heilt ár...“
Akureyrarbær seldi svo verulegan
hluta af eign sinni í félaginu en mun
þó enn eiga um 20% hlutafjárins.
Mátti nýlega heyra í fréttum að
hann skuldaði nú minnst alh'a bæjar-
félaga í landinu miðað við íbúatölu.
Þetta er þá í stuttu máli saga
spillingarinnar og blóðmjólkunar-
innar á Akureyri. Hitt er svo annað
mál hvort rétt hafi verið af Akur-
eyringum að selja óskabarnið sitt
peningaöflunum í Revkjavík og
sleppa úr höndum sér umráðarétti
yfir félaginu. Af þessum ástæðum
er ekki hægt að tala um ÚA sem
bæjarútgerð lengur.
Eg lýk svo þessu bréfi og bið þig
að skoða efni þess vel. Ef til vill læt-
ur þú frá þér heyra ef þér þykir
ástæða til.
GÍSLI KONRÁÐSSON,
Akureyri.
Eru mjólkursýru-
gerlar nauðsynlegir
heilsu manna?
Frá Birgit Eriksen:
MJÓLKURSÝRUGERLAR eru
hópur hættulausra gerla sem m.a.
lifa í meltingarvegi manna. Þeir
gegna mikilvægu hlutverki við að við-
halda eðlilegu jafnvægi á gerlagróðri
þarmanna.
Mjólkursýrugerl-
ar eru m.a. notað-
ir í matvælafram-
leiðslu. Þeir
mynda sýru úr
sykri og auka þar
með geymsluþol
vörunnar auk
þess að gefa sýrt
bragð.
Sögulegar frá-
sagnir um mjólk-
ursýrugerla má finna í 6.000 ára
gömlum heimildum frá Mesópótamíu
(írak) á dögum Abrahams. Árið 1872
setti Þjóðverjinn Cohn fram hugtakið
mjólkursýrugerlar. Árið 1907 varpaði
rússneski fræðimaðurinn Elie
Metchnikoff fram hugmyndum um
að mjólkursýrugerlar í jógúrt geti
stuðlað að langlífi. Daninn Orla-Jen-
sen flokkaði árið 1919 mismunandi
gerðir af mjójkursýrugerlum í flokka
eða stofna. Árið 1935 voru matvæli
með mjólkursýrugerlum íyrst sett á
markað í Japan í heilsuskyni. Mis-
munandi tegundir af mjólkursýru-
gerlum eru notaðai' við framleiðslu
sýrðrar mjólkurvöru. Aðalstofnamir
af mjólkursýrugerlum eru lact-
obacillus (L) og bifidobacterium (B).
Við framleiðslu á jógúrti eru venju-
lega notaðir gerlamh' L. bulgaricus
og streptococcus (S) thermophilus.
AB-mjólk er sýrð með L. acidophilus
og B. bifídum. Við framleiðslu á abt-
mjólk er S. thermophilus bætt við,
sem gefur mildara bragð.
í þörmum allra manna er fjöldi
mismunandi gerla. Mikilvægt er að
þessi gerlagróður sé í réttu jafnvægi
til að viðhalda góðri meltingu og þar
með stuðla að betri líðan. Mjólkur-
sýrugerlanir L. acidophilus og B.
bifídum em taldir vera hluti af hinum
náttúi'ulega gerlagróðri þarmanna.
Þeir hafa m.a. fundist í þörmum heil-
brigðra manna. Notkun sýklalyfja,
niðurgangur, óreglulegt mataræði og
streita geta raskað þessu jafnvægi.
Lactobacillus Gorbach og Goldin
Víðtækar rannsóknh' og klínískai'
prófanh' á mönnum sýna fram á
gagnleg áhrif mjólkursýrugerla á
heilsu manna. Mjólkursýrugerillinn
Lactobacillus Gorbach og Goidin,
skammstafað LGG (nafnið er eftir
vísindamönnunum sem uppgötvuðu
gerilinn), hefur líklega verið rannsak-
aður mest allra mjólkursýrugeria
hvað varðar áhrif á heilbrigði. Rann-
sóknir á LGG sýna að hér er um virk-
an geril að ræða sem hefur bætandi
áhrif á meltingu og fleirí þætti, eink-
um ef um ójafnvægi á gerlagróðri eða
á annan hátt óæskilegt ástand er til
staðar í meltingarveginum. LGG-ger-
illinn heldur virkni sinni í mjólkurvör-
unum og lifir af ferðina frá munni að
ristli, þ.e.a.s. magasýra og gallsýra
eyðileggja ekki gerilinn. LGG-gerl-
arnir loða vel við þarmavegginn og
eru virkir í eina til tvær vikur eftir
inntöku og hafa fundist í þörmum
heilbrigðra manna. Þeir efla vöxt
lactobacilli og bifidogerla í görninni
sem stuðla að heilbrigði.
Rannscknir sýna að LGG veitir
vörn gegn garnasýkingum af völdum
bakteríanna Shigella, E. coli, C.
diffícile og gegn rotavírus í börnum,
en þessar sýkingar eru meðal al-
gengustu orsaka meltingartruflana.
LGG vemdar einnig gegn garnasýk-
ingum og niðurgangi eftir notkun
sýklalyfja. Rannsóknir hafa sýnt
fram á gagnsemi þess að taka inn
LGG sem forvöm gegn niðurgangi á
ferðalögum í fjarlægum löndum.
LGG eflir með öðrum orðum ónæm-
iskerfi líkamans í þörmunum.
Rannsóknir benda til þess að LGG
hafi jákvæð áhrif gegn hægðatregðu
og geti fyrirbyggt eða dregið úr
bólgubreytingum í meltingai'vegin-
um, t.d. við magasár og við mélting-
arsjúkdómana sáraristilsbólgu (colit-
is ulcerosa) og Crohn’s.
Vísbendingar eru um að LGG
dragi úr ofnæmissvörun hjá börnum
með fæðuofnæmi. Klínískar rann-
söknir hafa sýnt fram á hæfni LGG
til að brjóta niður ofnæmisvaka í
fæðu og þar með draga úr ofnæmis-
svörun eins og exemi og garna-
bólgu.
Frekari rannsókna er þó þörf til
að skýra betur tengsl LGG og bólgu-
sjúkdóma í meltingarvegi annars
vegar og tengsl LGG og ofnæmis
hins vegar.
Heimildaskrá er hægt að fá hjá
höfundi.
BIRGIT ERIKSEN,
næringarfræðingur
á Landspítalanum.
Birgit
Eriksen
Síðbúin
kveðja
Frá Erlu Stefársdóttur:
MIG LANGAR til að þakka tveimur
kynslóðum fyrir hinn rétta tón.
Þennan tón sem Ingólfur Guð-
brandsson laðaði fram í Pólyf-
ónkórnum á sínum tíma og lifir enn í
Hamrahlíðarkórnum dóttur hans
Þorgerðar Ingólfsdóttur. Þetta
flaug í gegn um huga minn þegar ég
sat á mjög eftirminnilegum tónleik-
um í Langholtskirkju, 1. febrúar síð-
astliðinn. Kammersveit Reykjavíkur
fullskipuð góðum hljóðfæraleikurum
ásamt Hamrahlíðarkórunum báðum
og fjórum systrum sem töfruðu
fram hina gullfallegu tónlist Aivo
Part. Tónlistin sýndi þeim er hlust-
uðu innsýn í himnaríki. í gegnum
þessar perlur fundum við áheyrend-
ur fögur fyrirheit um að lífið væri
göfugt og þess virði að fæðast og
taka þátt í þessum dansi jarðarinn-
ar, þrátt fyrir hungur, drepsóttir,
örbirgð, náttúruhamfarir og styrj-
aldir. Þarna var að finna slavneskan
ilm, ilm trúarbragðanna í austri og
vestri, þjáningar landa hans gegn
um árhundruð, ljós vonarinnar,
birtu og líf. Þvílík fegurð, fyrir mín
augu var sem ég sæi inn i marga
himna. Þegar kórarnir enduðu tón-
leikana með því að syngja heilagur -
heilagur, sá ég ekki betur en að
áheyrendur svifu upp í hæðir. Tón-
skáldið steig fram, ljúfur og lítillát-
ur, með stórt og fagurt blik. Það er
mannbætandi að fá að njóta slíkrar
fegurðar.
Hafðu þakkir íyrir, kæri gestur
Avro Part og systurnar Rut og Þor-
gerður Ingólfsdætur.
ERLA STEFÁNSDÓTTIR,
píanókennari,
Melhaga 1, Reykjavík.
Pakistanskar vörur
Rýmingar-
sala
v/flutnings
Allt að 50% afsláttur
Háholti 14, Mosfellsbæ
(arniar elgandl, áíur Karatchl, Armúla)
Síðir leðurfrakkar, jakkar,
koparstyttur, kínasilki,
kasmír ullarmottur, reiðskálmar,
útskornar gjafavörur.
Opið virka daga frá kl.13-18.
Opið laugardag frá kl.12-16.
Verið velkomin!
Sfmar 566 8280 og 566 6898 (á kvöldin).
Meira fjör í forvörnum
Frá Jóni K. Guðbergssyni:
FYRIR nokkru ski'ifaði ég grein
um fjörið í forvörnunum. Og sem
betur fer virðist fjörið fara heldur
vaxandi ef eitthvað er. Heilmikili
bálkur er um meðferð og ráðgjöf í
Morgunblaðinu 8. febmar. Þar er
spjallað við ýmsa dugnaðarmenn -
og allir era að „gera það gott“.
Foi-varnir era, eins og kunnugt
er, umfram allt „viðtöl“ og „um-
fangsmikið fræðslustarf*. Þá era
sumir að „efla og styrkja forvam-
arstarf' sem er náttúrulega skýrt
markmið. Einnig era þeir að
„fræða og upplýsa kennara“ og
hefur sjálfsagt verið kominn tími
til að einhverjar vitsmunaverur
kæmu að menntun þeirrar stéttar.
Sumir hafa meira að segja komið
sér upp samningi við sjálft heil-
brigðisráðuneytið en slíkt er nátt-
úrulega miklu mikilvægara en að
semja við íþróttaforystuna um að
hætta að brjóta lög með áfengis-
auglýsingum, hvað þá að taka á
lögbrotum þeirra sem hafa tekjur
sínar af að dreifa þessu eina lög-
leyfða vímuefni.
Auðvitað skiptir engu þó að sér-
fræðingar Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar telji spjall við fólk
og svokallaða fræðslu heldur klént
forvarnarstarf - nema þá til að
skýra nauðsyn alvöra forvarna eins
og fækkun dreifingarstaða áfengis
og stuttan afgreiðslutíma, há ald-
ursmörk til áfengiskaupa, auglýs-
ingabann og hátt verð á þessari
vöra. Maður gæti móðgað þá sem
síst skyldi með því að impra á slíku
- fyrir nú utan það að þörfin fyrir
„ráðgjöf1 mundi snarminnka ef
menn færu að einbeita sér að for-
vömum sem skiluðu einhverjum
árangi'i. Og aðalatriðið er að sjálf-
sögðu að fá fé til forvarnanna. Það
hlýtur hver maður að skilja.
Að vísu gerir einn viðmælenda
sér grein fyrir potinu og dansinum
kringum forvarnargullkálfinn en
auðvitað tekur maður ekkert mark
á því sem þarna er sagt af skyn-
samlegu viti því slíkt á tæpast
heima í sýndarveraleika forvarnar-
spjallaranna. Hann segir: „... hver
og einn skilgreinir sig að vild,
margir bjóða þvi sömu eða svipaða
þjónustu og tilkynna síðan hversu
mikla peninga þar til starfseminn-
ar“. Þarna er fjármunum þjóðar-
innar greinilega vel varið. Sem
sagt: Gott!
JÓN K. GUÐBERGSSON,
Máshólum 6, Reykjavík.

SLahV
Auglýsing um innlausnarverð
verðtryggðra spariskírteina ríkissjóðs
FLOKKUR INNLAUSNARTÍMABIL INNLAUSNARVERÐ* ÁKR. 10.000,00
1982- 1. fl. 1983- 1.fl. 1985-2.fl.B 01.03.98-01.03.99 01.03.98-01.03.99 10.03.98-10.09.98 kr. 193.731,10 kr. 112.558,10 kr. 29.007,30**
* Innlausnarverð er höfuðstóll, vextir, vaxtavextir og verðbætur.
** Við innlausn fylgi ógjaldfallnir vaxtamiðar spariskírteinis.
Innlausn spariskírteina ríkissjóðs fer fram í afgreiðslu Seðlabanka íslands,
Kalkofnsvegi 1, og liggja þar jafnframt frammi nánari upplýsingar um skírteinin.
Reykjavík, 26. febrúar 1998.
SEÐLABANKIÍSLANDS
—__....___—......
...... .......................—;,