Morgunblaðið - 04.04.1998, Qupperneq 12

12 LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1998
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hitasóttin leggst ekki mjög þungt á hross og svipar til veiki sem
herjar oft á hesta fljótlega eftir að þeir eru fluttir til útlanda
Mikil óvissa og’ markað-
ir gætu verið í hættu
Landsmót í skugga hitasóttar, tap útflytj-
enda, verðlækkun á hrossum, áhrif á
bændur í öðrum búgreinum og hugsan-
lega minni eftirspurn eftir bújörðum er
meðal þess sem bar á góma í samtölum
Margrétar Sveinbjörnsdóttur við menn
sem tengjast hrossarækt. Enn er ekki ljóst
hvað veldur sóttinni, sem þó leggst ekki
þungt á hrossin og virðist vera svipuð veiki
sem herjar oft á íslenska hesta fljótlega
eftir að þeir eru fluttir til útlanda.
MIKIL óvissa ríkir enn
um orsakir og langtíma-
afleiðingar hitasóttar-
innar sem herjað hefur
á hesta á sunnan- og vestanverðu
landinu á undanfómum vikum.
Fari mál ekki að skýrast og verði
útflutningsbanni ekki aflétt fljót-
lega óttast hrossaútflytjendur að
markaðir fyrir íslenska hesta er-
lendis tapist og verð lækki.
Yflrdýralæknir kveðst bjartsýnn
á að hægt verði að halda landsmót
hestamanna í sumar og segir stefnt
að því að varnarlínur milli svæða
verði afnumdar eins fljótt og auðið
er. Fleiri virðast nú taka undir þá
tilgátu að hitasóttin sé sama veiki
og flestir íslenskir hestar sem
fluttir eru út fá fljótlega eftir að
þeir eru komnir á erlenda grund en
er ekki talin alvarleg þar og er
þess vegna lítt rannsökuð.
Sóttin virðist nú að mestu geng-
in yfir á höfuðborgarsvæðinu og í
uppsveitum Árnessýslu en er þessa
dagana í hraðri útbreiðslu í Rang-
árvallasýslu vestan Markarfljóts,
að sögn Halldórs Runólfssonar yf-
irdýralæknis. Hann segist ekki
hafa spumir af frekari útbreiðslu
sóttarinr.ar á Akranesi eða í
Kjósinni.
Landsmót í skugga
hitasóttar?
„Ég held að það sé orðin stór
spurning hvort landsmótið í sumar
muni ekki verða haldið svo mikið í
skugga hitasóttarinnar að það
verði ekki nema skugginn af sjálfu
sér og þá jafnvel betur óhaldið. Ég
get ekki séð nokkra glóm í því að
að fella niður varnarlínurnar rétt
fyrir mótið og taka svo áhættuna
af því að stór hluti sýningarhross-
anna veikist á mótsstað," segir
Kristinn Hugason, hrossaræktar-
ráðunautur hjá Bændasamtökum
Islands.
Hann segist aðeins sjá tvær leið-
ir í stöðunni. „Annað hvort að lýsa
því yfir að landsmótið verði haldið
og þá um leið að hefja undirbúning
á þeim forsendum að fella umsvifa-
laust niður allar varnarlínur og láta
sjúkdóminn hafa sinn gang - eða
hreinlega að hætta við mótið og
láta nægja að halda sýningar á
svæðunum,“ segir Kristinn og
bendir á að halda megi landsmót á
Melgerðismelum árið 2000 í stað-
inn og í Reykjavík 2002.
Sama veiki og flestir útfluttir
íslenskir hestar fá?
Menn hafa ekki verið á eitt sáttir
um hvort hefta eigi útbreiðslu veik-
innar eða láta hana ganga sem
fyrst yfir landið. Þær raddir gerast
nú háværari sem segja að of mikið
hafi verið gert úr veikinni og það
muni gera erfíðara fyrir með sölu á
íslenskum hestum erlendis.
Einn þeirra sem eru á þessari
skoðun er Halldór Gunnarsson,
bóndi og sóknarprestur í Holti.
Hann telur að hitasóttin sé sama
veiki og íslenskir hestar fái iðulega
þegar þeir eru fluttir út og jafni sig
fljótt á. „Þá fá þau venjulega hita
og verða slöpp eftir svona 15-20
daga en ná sér á fáeinum dögum,“
segir hann og bætir við að hestar
eriendis séu með mótefni fyrir
þessu en það sé gengið út frá því
sem vísu að þeir íslensku verði
slappir fljótlega eftir að þeir koma
út. Sá slappleiki vari hins vegar yf-
irleitt ekki lengi. Hann bendir enn-
fremur á að það hafi alltaf drepist
hross á Islandi og þau sem fallið
hafi á þessum vetri séu ekkert
fleiri en gerist og gengur.
Halldór Runólfsson yfirdýra-
læknir kveðst kannast við skýringu
nafna síns í Holti varðandi hitann
og telur hana ekki fjarstæða. „Ég
hef mikið reynt að spyrjast fyrir
um hvort þetta hafi eitthvað verið
rannsakað en fæ þau svör að það sé
vitað að margir íslenskir hestar
veikist svona þegar þeir koma út
og enginn gerir neitt í því frekar.
Eg er raunar að vona að það komi í
ljós að þessi veira sé algeng í Evr-
ópu og sé ekki alvarieg þar en
hegði sér svona þegar hún kemur
hingað," segir yfirdýralæknir.
Óvissa gerir erfitt fyrir
með skipulagningu
Hann segir stefnt að því að
leggja niður vamarlínurnar eins
fljótt og auðið er og er bjartsýnn á
að hægt verði að halda landsmótið í
sumar. Hann segir það hins vegar
gera mjög erfitt fyrir að skipu-
leggja eða segja til um framhaldið
að enn sé ekki vitað með vissu hvað
valdi hitasóttinni.
Kristinn er á því að um tiltölu-
lega meinlausan sjúkdóm sé að
ræða og segir, líkt og Halldór í
Holti og fleiri, að dánartíðni hrossa
nú sé síst hærri en oft áður. „Ég
þekki engin dæmi þess að full-
hraust skepna hafi drepist úr sótt-
inni,“ segir hann. Aftur á móti seg-
ir hann að sóttin geti orðið skæð ef
hún fer í nýfædd folöld og nýka:
staðar merar og því telur hann
slæmt ef beðið yrði fram á sumar
með að fella niður varnarlínur. Að-
spurður um hvort verjandi sé að
reka stóð á fjall norðanlands í vor
telur hann að það ætti að vera
óhætt, þar sem allt líti út fyrir að
sjúkdómurinn sé viðráðanlegri að
sumrinu þegar hlýrra er í veðri.
Auk þess virðist sóttin leggjast
mun þyngra á hross í þrengslum
en í stóðum.
Erum að eyðileggja
fyrir okkur sjálfum
„Þetta fer fljótt yfir og fer létt
með hrossin, svo við eigum bara að
anda rólega og láta þetta ganga
hratt yfir. Hegðun okkar fram til
þessa hefur fyrst og fremst orðið
til þess að eyðileggja fyrir okkur
markaðssetningu og það sem
framundan er í sumar. Ég vona
bara að vindurinn beri þessa veiki
sem fyrst yfir og taki fram fyrir
hendurnar á sérfræðingunum sem
finna ekkert út, því þetta er fyrst
og fremst taugatitringur og vit-
leysa,“ segir Halldór í Holti.
Hann segir ljóst að hitasóttin og
allt umtalið um hana geti valdið
miklum skaða á markaðnum fyrir
íslenska hesta á erlendri grund en
hann kveðst vona að menn fari að
átta sig á stöðunni og haldi sínu
striki.
„Menn hafa verið að hringja í
mig frá útlöndum og spyrja hvort
þetta sé skæð drepsótt og hvort við
getum tryggt að við munum borga
ef hrossin verði sett í sóttkví þegar
út kemur. Ef við getum breytt
þessu hugarfari og ástandinu hér
heima getum við náð þessu upp
nokkuð fljótt en ef við höldum
áfram að haga okkur eins og við
höfum gert þá erum við væntan-
lega búin að eyðileggja markaðinn
til margra ára og verðum lengi að
vinna okkur upp. Með þessu móti
erum við fyrst og fremst að eyði-
leggja fyrir okkur sjálfum," segir
Halldór í Holti.
Kristinn kveðst vera á þeirri
skoðun að yfirdýralæknisembættið
hefði ekki getað gert neitt öðruvísi
í stöðunni hingað til. „Það eina sem
við höfum gert rangt er að við höf-
um fyllst óþarflega mikilli angist,“
segir hann.
Verðlækkun á hrossum
fyrirsjáanleg
Kristinn telur að þróun mála
muni ráðast mjög af því hversu
langvarandi stöðvunin verði. Hann
er á því að gangi sóttin yfir innan
tiltölulega skamms tíma ætti allt að
geta farið í svipað horf og fyrr.
„Auðvitað má þó búast við að ein-
hver sala hafi þegar tapast,. að
menn sem hafi vantað hross hafi
keypt þau annars staðar. í versta
falli gætu einhverjir fastir við-
skiptavinir hafa komist upp á lag
með að kaupa af öðrum og kaupa
þess vegna ekki af okkur aftur,
þannig að það er fyrirséð að tapið
er þegar orðið eitthvert,“ segir
Kristinn.
Hann telur að ef markaðurinn
opnast fljótlega megi búast við að
strax verði einhver verðlækkun á
hrossum. „Menn munu sjálfsagt
reyna að bjóða hrossin heldur
ódýrari erlendis til þess að reyna
að komast aftur inn á markaðinn
og einnig vegna þess að nú þegar
eru margir framleiðendur hér sem
eru í miklum vandræðum að losna
ekki við hrossin.
Einnig held ég að milliliðir muni
leitast við að kaupa hross af þeim á
ekki hærra verði en þeir þurfa að
gefa fyrir þau, því þeir muni líka
sjálfir reyna að bjóða þau ódýrari
eriendis. En ef framvindan verður
svona erfið áfram og ekki næst að
greina hver sjúkdómurinn er og
landið verður áfram lokað þá er
ljóst að tapið verður óhemjumikið.
Menn hafa kannski ekki alveg gert
sér grein fyrir stærðinni á hagkerfi
hrossaræktarinnar og hversu
margir hafa afkomu sína af grein-
inni.“
Lánsfé hefur flætt inn í
greinina á síðustu árum
Þeirri stöðu sem gæti komið upp
í hrossaræktun og -sölu ef allt fer á
versta veg hefur jafnvel verið líkt
við hi-unið í loðdýraræktinni fyrir
nokkrum áram. Kristinn bendir á
að fram undir þetta hafi menn að
miklu leyti byggt hrossaræktina
upp af eigin fé, en á allra síðustu
áram hafi lánsfé flætt inn í grein-
ina og aðstaða til hrossaræktar
tekið ævintýralegum breytingum.
„Ég veit að bæði hrossarækt-
endur og tamningamenn era marg-
ir hverjir miklu skuldugri nú en
þeir vora fyrir nokkram árum
vegna þess að þeir hafa fram-
kvæmt svo mikið og byggt mjög
mikið á lánsfé. Eins era afar marg-
ir úti um land sem hafa horfið frá
hefðbundnum búskap og fengið
styrki og jafnvel lán til þess að
koma sér upp aðstöðu til hrossa-
ræktar og tamninga. Auk þess eru
margir sauðfjár- og kúabændur
með hrossarækt sem hliðargrein,“
segir hann.
A síðustu áram hafa hestamenn
verið stórtækir í jarðakaupum og
iðulega keypt jarðir af bændum
sem hafa hætt í hefðbundnum bú-
skap vegna bágra aðstæðna þar.
Kristinn segir hætt við því að spurn
hestamanna eftir jörðum minnki og
verð á jörðum lækki þar með.
Misskilningur varðandi
innflutningsbann
Nú þegar hafa tveir hrossaút-
flytjendur sótt um undanþágu frá
reglugerð um bann við útflutningi
hrossa. Annar þeirra, sem er i
Rangárvallasýslu, hefur fengið
neitun. Umsókn hins, sem er í
Eyjafirði, er til skoðunar hjá emb-
ætti yfirdýralæknis.
Heyrst hefur að sett hafi verið
innflutningsbann í Þýskalandi á
hesta frá Islandi. Að sögn yfirdýra-
læknis er um misskilning að ræða,
sem byggður er á bréfi sem þýska
landbúnaðarráðuneytið sendi ný-
lega út til samtaka hrossarækt-
enda í Þýskalandi. Þar er greint
frá því að óþekktur sjúkdómur sé
kominn upp í hestum á Islandi,
honum lýst og sagt að útflutningur
á hrossum hafi verið bannaður.
Byggt er á upplýsingum sem yf-
irdýralæknir sendi fyrir nokkru út
til yfirdýralæknisembætta Evrópu-
landanna. í niðurlagi bréfsins frá
ráðuneytinu er jafnframt ráðlagt
að ekki verði fluttir hestar inn til
íslands meðan ástandið er óbreytt.
Ekkert stendur hins vegar í bréf-
inu um innflutning til Þýskalands.
Halldór Runólfsson segir líklegast
að ofangreind athugasemd í bréfi
ráðuneytisins hafi valdið misskiln-
ingnum, en eins og kunnugt er hafa
hestar ekki verið fluttir til íslands
síðan forfeður íslenska hesta-
stofnsins komu hingað fyrir margt
löngu.