Morgunblaðið - 04.06.1998, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Jim Smart
JOHANN Freyr Björgvinsson, Sigrún Guðmundsdóttir og David
Greenall í hlutverkum sínum í verkinu Stoolgame eftir Jirí Kylián.
ÚR verkinu Night, eftir Jorma Uotinen, þar sem konur gera uppreisn og brjóta niður veggi. Hugmyndina
að verkinu fékk Jorma úr finnsku þjóðlagi sem segir frá því að konur hafi lifandi verið steyptar inn í veggi.
KATRÍN Hall ræðst ekki á garðinn þar sem
hann er lægstur þegar hún ákveður að fá
danshöfundana Jirí Kylián og Jorma
Uotinen til Iiðs við Islenska dansflokkinn.
Hinn fyrrnefndi er án efa einn þekktasti
danshöfundur heims og sá síðarnefndi er
eitt helsta dansskáld Norðurlanda. Verk
þeirra eru aðeins dönsuð af útvöldum dans-
flokkum, og hefur hinn 25 ára dansflokkur
Islendinga nú bæst í þeirra hóp.
Auk Kyliáns og Uotinens er Jochen Ulrich
í hópi danshöfundanna sem eiga verk á þess-
ari afmælissýningu Islenska dansflokksins.
Ulrich þarf vart að kynna fyrir íslensku
dansáhugafólki enda komið mikið við sögu
dansflokksins sl. tvö ár. Verk hans La Ca-
bina 26, sem fyrir tveimur árum fékk íslend-
inga til að Ijölmenna í Borgarleikhúsið,
verður nú endursýnt, enda komust færri að
en vildu á sínum tíma. Ulrich er einmitt
þekktastur hér á landi fyrir að víkka út
áhorfendahóp dansins og rífa upp miðasöl-
una, en sýning hans Eg dansa við þig sem
sýnd var í Þjóðleikhúsinu árið 1987 er best
sótta danssýning Islenska dansflokksins frá
upphafi.
Um verkið La Cabina 26 segir Jochen Ul-
rich: „Ballett minn, La Cabina 26, frá 1995,
sýnir harða baráttu og felur í sér öskur fullt
af ástríðu. Dansinn reynir á þolrif líkamans
til hins ýtrasta, með þessa kröfu að leiðar-
Ijósi: Horfðu á okkur! Hér erum við, dansar-
ar okkar tíma, með vonir okkar og þrár, og
við erum hér til að hitta ykkur, áhorfend-
urna sem við deilum okkar þrám með.“
Steyptar lifandi inn í veggi
Verkið Night eftir Jorma Uotinen og
Stoolgame eftir Jirí Kylián eru á efnis-
skránni að þessu sinni, auk La Cabina 26.
Night samdi Jorma árið 1995 og var það
frumflutt á danshátið í Vínarborg sama ár.
Hugmynd hans að verkinu kviknaði út frá
finnsku þjóðlagi frá 9. öld sem segir frá
konu sem var manni sínum ótrú. Grimmileg
refsins beið kvenna á þessum tíma sem
frömdu slíkan glæp og voru þær steyptar lif-
andi inn í kastalaveggi. Upprunalega samdi
Jorma verkið fyrir sex konur og einn karld-
ansara; en nú hefur hann lagað verkið að
stærð Islenska dansflokksins og dansa það
nú sjö konur og fjórir karlar. Night er samið
við tónlist norska tónskáldsins Asmund
Feidje og leikmynd gerði finnska listakonan
Ilonu Suonio.
„Verkið Night rekur ekki sögu, enda segi
ég sjalduast sögur í verkum mínum, heldur
kviknaði hugmyndin útfrá sögunni um kon-
una sem var steypt inn í vegginn. í verkinu
sjálfu taka konurnar völdin, þær færa veggi
og þröngva körlum inn í veggi kastalanna,"
segir Jorma og bætir við: „Konur í samfé-
lagi dagsins í dag færa veggi, auk þess sem
þær brjóta þá niður. Þannig sé ég tengingu
sögunnar við nútímasamfélag, en verkið er
Hreinleiki formsins,
heitar tilfínningar og
öskur fullt af ástríðu
*
Afmælissýning Islenska dansflokksins verður frum-
sýnd í kvöld á stóra sviði Borgarleikhússins. Verkin
þrjú sem eru eftir þá Jirí Kylián, Jochen Ulrich og
Jorma Uotinen sýna glöggt hve margbreytilegur nú-
tímadans getur verið, eins og Ragna Sara Jónsdóttir
komst á snoðir um þegar hún leit inn á æfíngu í Borg-
arleikhúsinu og spjallaði við þau Jorma Uotinen og
Katrínu Hall.
fyrst og fremst saga tilfinninga
og hvernig þær brjótast út.“
Innblásinn af lífínu
Verkið Ballet Pathetique eftir
Jorma var flutt af ballettflokki
hans á Listahátíð árið 1992 í
Borgarleikhúsinu. Hann segir að
verk sín séu jafn ólík og þau eru
mörg, en bætir þó við að eflaust
megi sjá í þeim stíl sem einkenni
verk hans. Jorma fær hugmyndir
að dansverkum héðan og þaðan
úr daglega lífinu og segir því til
útskýringar: „Ef þú lítur í kring-
um þig sérðu svo margt. Það er
svo margt sem hefur áhrif á mig,
ljós, skuggar, litir eða málverk,
allt hefur þetta áhrif.“ En hvað
með áhrifamátt bókmennta?
„Það er eiginlega bara eitt skáld sem hefur
haft sterk áhrif á mig, og það er portúgalska
skáldið Fernando Pesoa. Þá er ég ekki að
tala um textana hans, heldur það að hann
skuli hafa verið fjórklofinn persónluleiki, en
ég er einmitt að semja sólóverk út frá því
núna.“
Jorma Uotinen hóf dansferil sinn með
finnsku Þjóðaróperunni um miðjan áttunda
áratuginn. Hann gerði fyrstu tilraunir sínar
í danssmíðum árið 1974 þegar verk hans
Aspects við tónlist Aulis Sallinens var flutt í
Þjóðaróperunni 1974. Uotinen gekk til liðs
við Groupe des Récherches Théatrales de
I’Opera de Paris árið 1976 og
ferðaðist með hópnum víða um
heim. Frá árinu 1980 hefur
Jorma samið fjölda verka fyrir
Borgarleikhúsið í Helsinki þar
seni hann starfaði í rúm tíu ár,
en nú hefur hann um árabil unn-
ið sem danshöfundur við fínnsku
Þjóðaróperuna. Hann hefur að
auki verið sæmdur riddaraorðu
af frönsku ríkisstjórninni og
unnið víða sem gestadanshöf-
undur eins og t.d. í La Scala í
Mflanó og Parísaróperunni.
Sá tapar sem stendur
uppi stólalaus
Verkið Stoolgame eftir Jiri
Kylián bregður upp mynd af
miskunnarlausum veruleika sem
hann nálgast í gegnum sakleysislegan
barnaleik. Kylián segir eftirfarandi um
verkið: „Leikurinn er leikur að stólum; stól-
arnir eru alltaf einum færri en þátttakend-
urnir og í hvert skipti sem tónlistin sem leik-
in er undir er stöðvuð reyna þeir að grípa
sér stól. Sá tapar sem stendur uppi stólalaus
í lokin ... Hreyfingarnar í dansinum breyta
leiknum í hrottalegan veruleika, í miskunn-
arlausa baráttu við þann sem er öðruvísi, því
trú hans er önnur en sú trú sem almennt er
viðurkennd. Hann er drepinn en ekki sigrað-
ur. Andi hans lifir og skapar ljós sem leiðir
hina til framtíðar. Saga hans er endurtekin
JORMA Uotinen
danshöfundur.
hvað eftir annað gegnum söguna."
Verkið samdi Jirf Kylián árið 1975 við tón-
list Arne Nordheim. Kylián var þá nýtekinn
við sem listrænn stjórnandi Nederlands
Dans Teater sem hann sljórnar enn í dag.
Hann er fæddur í Prag árið 1947 og stund-
aði nám i klassískum ballett, þjóðdönsum og
nútímaballett, aðallega tækni kenndri við
Mörthu Graham fram á unglingsár. Arið
1967 fékk hann skólastyrk til að stunda nám
við Royal Ballet School í London og
nokkrum áram seinna gekk hann til liðs við
ballettflokk John Crankos, Stuttgart Ballet.
Cranko hvatti Kylián til að semja og árið
1973 samdi hann fyrsta dansverkið fyrir
Nederlands Dans Teater sem var upphafið
að langvinnu sambandi þeirra á milli. Kylián
hefur nú samið yfir 50 dansverk fyrir NDT
en alþjóðlega viðurkenningu sem danshöf-
undur hlaut hann árið 1978 með verki sínu
Sinfonietta. Síðan þá hefur hann fest sig í
sessi sem einn virtasti og þekktasti danshöf-
undur heims. Hann hefur frá 1975 farið með
listræna slj'órnun Nederlands Dans Teater
þar sem hann stjórnar þremur ólíkum dans-
flokkum sem endurspegla ólík æviskeið
dansarans. Kylián hefur hlotið fjölda verð-
launa fyrir verk sín og unnið með öllum
helstu dansflokkum Evrópu.
Óskin rættist
Með þrjú ólík verk eftir þrjá ólíka danshöf-
unda, vaknar sú spurning hvort verkin eigi
eitthvað sameiginlegt og hvort sýninguna
einkenni eitthvað fremur en annað? Katrín
Hall listdansstjóri Islenska dansflokksins seg-
ir að það sé einna helst fjölbreytileiki sem
einkenni sýninguna. „Það er ekki beinlínis
hægt að segja að sýningin hafi samnefnara,"
segir Katrin, „heldur einkennist hún helst af
því að við erum að fá verk eftir þessa tvo
þekktu danshöfunda. Annað verkið er tiltölu-
lega gamalt og liitt frekar nýlegt sem gefur
kvöldinu vídd. Ósk mín um að starfa með
þessum tveimur þekktu danshöfundum og
kynna verk þeirra fyrir íslendingum rættist
mun fyrr en ég bjóst við og mér finnst sér-
staklega ánægjulegt að það skyldi hafa tekist
fyrir þessa 25 ára afmælissýningu.
La Cabina set ég svo með þessum tveimur
verkum aðallega fyrir áhorfendur. Það féll
vel í kramið hér um árið og ég er þeirrar
skoðunar að nýta eigi sýningar flokksins bet-
ur en gert hefur verið. Því vona ég að þeir
sem misstu af verkinu hér um árið fái að
njóta þess nú. Sýningin einkennist því einna
helst af fjölbreytileika og það má segja að
hún sveiflist öfganna á milli. I Stoolgame eru
hreinleiki og einfaldleiki í fyrirrúmi, en í
Night ríkja tilfinningarnar. Fólk sér því vel í
þessari sýningu hvað nútímadansinn býður
upp á mikla möguleika," sagði Katrín, „enda
mikið lagt í þessa afmælissýningu, og undir-
búningur hefur staðið lengi yfir.“