Morgunblaðið - 04.06.1998, Blaðsíða 35

34 FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1998 3^
pÍtrgminMalíilt
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HEIMSOKN
LIPPONENS
PAAVO Lipponen, forsætisráðherra Finnlands, er nú
staddur hér á landi í opinberri heimsókn og mun eiga
viðræður við íslenska ráðamenn í dag.
Þótt Lipponen hafi einungis verið við völd í rúmlega
þrjú ár hafa miklar breytingar átt sér stað í Finnlandi á
þeim tíma. Nokkrum mánuðum áður en hann tók við emb-
ætti urðu Finnar formlega aðilar að Evrópusambandinu.
Sú aðild hefur ekki síst orðið til að breyta stöðu Finna á al-
þjóðavettvangi.
Frá lokum síðari heimsstyrjaldarinnar fram á þennan
áratug einkenndist utanríkisstefna Finnlands annars veg-
ar af auknu samstarfi við ríki Vestur-Evrópu en hins vegar
af öryggisleysi vegna sambúðarinnar við Sovétríkin. Af
biturri reynslu höfðu Finnar lært að þeir yrðu að sýna var-
kárni í vestrænu samstarfi til að ögra ekki hinum stygga
nágranna. Jafnvel aðild Finna að Norðurlandaráði frestað-
ist um nokkur ár vegna andstöðu Sovétmanna. Hin land-
fræðilega lega Finnlands gerði landið að jaðarríki í Vestur-
Evrópu í pólitískum skilningi.
Finnar litu á aðild að Evrópusambandinu sem tækifæri
til að breyta þessu og verða fullgildur þátttakandi í sam-
starfi lýðræðisríkja Evrópu. Sú hefur svo sannarlega orðið
raunin. Finnland er ekki lengur jaðarríki heldur hefur tek-
ið forystuna á mörgum sviðum í hópi Norðurlandanna. Sú
ákvörðun finnsku stjórnarinnar að gerast stofnaðili að
EMU og hinum sameiginlega gjaldmiðli Evrópusambands-
ríkja veitir Finnum forskot gagnvart hinum Norðurlönd-
unum. Líkt og Lipponen lýsir í viðtali við Morgunblaðið í
gær eru miklar líkur á að öll ríki Evrópusambandsins muni
þegar fram líða stundir sjá sér hag í að taka upp hinn sam-
eiginlega gjaldmiðil. Kostnaðurinn við að standa utan
EMU-svæðisins yrði of mikill. Hyggst finnski forsætisráð-
herrann m.a. ræða það við íslenska ráðamenn hvaða áhrif
þessi þróun kann að hafa á Island.
Finnar hafa jafnframt endurskoðað öryggismál sín frá
grunni og í ríkisfjármálum hefur allsherjar uppstokkun átt
sér stað. Finnskur efnahagur stendur í blóma og finnsk
fyrirtæki hyggja á mikla landvinninga í framtíðinni. Flest
bendir því til að spennandi verði að fylgjast með þróun
Finnlands á næstu árum.
KOLMUNNINN
FÝSILEG BÚBÓT
NORÐAUSTUR-Atlantshafsfiskveiðinefndin, NEAFC,
hefur ákveðið 650 þúsund tonna hámarksafla á
kolmunna á ári. Nefndin ræðir skiptingu kvótans milli að-
ildarþjóðanna í nóvembermánuði næstkomandi. Mikilvægt
er að halda vel á íslenzkum hagsmunum í nefndinni varð-
andi veiðar og vinnslu á þessum að ýmsu leyti vannýtta
fiskistofni.
Kolmunni er flökkufiskur í Norður-Atlantshafi. Hann
hrygnir við strendur Irlands og Skotlands en leitar norður
á bóginn í æti á vorin. Heildarstofninn er talinn um 4,7
milljónir tonna, þar af er hrygningarstofninn talinn um 2,7
milljónir tonna. I fyrra (1997) var heildarafli á NA-Atlants-
hafi nálægt 634 þúsund tonnum. Aflinn er að stærstum
hluta nýttur til bræðslu. Kolmunni er einnig nýttur til
manneldis og kolmunnamarningur notaður í ýmiss konar
fiskrétti.
Kolmunnaveiðar við Island hafa verið nokkuð slitróttar
gegnum tíðina. A síðasta ári veiddust þó um 10.500 tonn.
Og sjö íslenzk skip hafa stundað kolmunnaveiðar með góð-
um árangri á þessu ári. Enginn vafi er á því að kolmunninn
getur orðið drjúg búbót í íslenzkum sjávarútvegi.
Hátt verð er um þessar mundir á lýsi og mjöli á heims-
markaði. Kolmunnaveiðar hljóta meðal annars af þeim sök-
um að vera freistandi kostur fyrir útveginn. Kolmunninn
er og, sem fyrr segir, eftirsóttur matfiskur. Það var sam-
eiginlegt rannsóknarverkefni norræna þjóða fyrir
nokkrum árum, hvernig nýta mætti kolmunna í ríkara
mæli en nú er gert til manneldis, fyrst og fremst með auk-
ið vinnsluvirði hans að markmiði. Það er augljóslega mikil-
vægt fyrir íslendinga að huga að öllum kostum til veiða og
vinnslu kolmunnans - og gæta vel að íslenzkum hagsmun-
um, honum tengdum, í Norðaustur-Atlantshafsfiskveiði-
nefndinni.
Fimm íslendingar í mánaðarleiðangri á McKinley í Alaska
HÉR sést McKinley-fjallið vel undir skýjahulu. Matthías er lengst til vinstri, þá Styrmir og síðan Atli.
ÞETTA var samvinna allra og þó
að aðeins tveir hafi komist á
tindinn hefðu þeir aldrei náð því
nema með aðstoð hinna, sögðu björg-
unarsveitamennirnir fimm sem klifu
McKinley-fjall í Alaska en þeir komu
til landsins í gærmorgun. Alls hafa þá
átta Islendingar klifið fjallið af þeim
20 sem hafa reynt það. Tvímenning-
arnir sem náðu tindinum voru þeir
fyrstu sem náðu því takmarki á þessu
sumri en með þeim voru tveir Spán-
verjar og einn Kanadamaður.
Þrír piltanna eru félagar í Hjálpar-
sveit skáta í Kópavogi, þeir Hörður
Sigurðarson, 22 ára, Atli Þór Þor-
geirsson, 24 ára, og Styrmir Stein-
grímsson, sem er tvítugur. Hinir tveir,
Haukur Grönli, 25 ára, og Matthías
Sigurðarson, 27 ára, eru í björgunar-
sveit Ingólfs í Reykjavík. Það voru
þeir Matthías og Styrmir sem náðu
tindinum.
Burður og aðlögun
Leiðangur þeiira félaga stóð í um
fjórar vikur. „Við fórum frá Islandi 3.
maí, flugum með skíðaflugvél á jökul-
inn 7. maí og hófst þá hin eiginlega
fjallganga sem fólst í fyrstunni í því að
draga búnaðinn upp í búðimar og að-
lagast þunna loftinu en fjallið er 6.194
metra eða 20.320 feta hátt,“ sögðu
fimmmenningarnir í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins þegar þeir voru
á heimleið frá Alaska gegnum Minn-
eapolis. Þeir höfðu komið til borgar-
innar sl. mánudag og varið deginum í
að skoða sig um, ekki síst í verslunum,
og var helst á þeim að skilja að slíkt
væri ekki síður erfitt en fjallgangan.
„En við erum afskaplega fegnir að
vera nú á heimleið, við héldum að það
yrði nú seint þannig!"
En hvernig er leiðangur sem þessi
undirbúinn?
„Menn þurfa að sækja um leyfi fyrir
ferðinni með 60 daga íyrirvara, senda
upplýsingar um reynslu sína og annað
sem skiptir máli til Alaska og þegar
þangað er komið fara menn í viðtal við
þjóðgarðsverðina og gera betur grein
fyrir sér og þá fyrst er endanlegt leyfi
gefið út.“ Fimmmenningamir hafa all-
ir milli fimm og tíu ára reynslu í fjalla-
I fyrsta hópnum sem
náði tindinum í sumar
Fimm til tíu ára reynsla fimm íslenskra
b.jörgimarsveitarmanna varð þeim drjúgt
veganesti þegar þeir klifu McKinley-fjall
í Alaska í síðasta mánuði. Jóhannes Tómas-
son fræddist um ferðasögu þeirra en þeir
komu til baka í gærmorgun.
mennsku og björgunarstörfum, þar
með töldu bæði ís- og fjallaklifri. Þeir
sögðu kostnaðinn kringum 400 þúsund
á mann og væri þá ekki meðtalinn
kostnaður við búnað hvers og eins,
fatnað, viðlegubúnað og annað sem
þeir hafa komið sér upp gegnum árin.
Og hvernig vora svo fyrstu dagarnir?
„Þeir fóra í að puða upp fjallið með
búnaðinn, 75 kg á mann, og fannst nú
sumum Ameríkönunum við þræla
heldur mikið við þetta, töldu okkur að-
allega vera dráttardýr! En við ákváð-
um nefnilega að bera sem mest upp í
einni og sömu ferðinni en fara ekki
margar ferðir eins og flestir hinir fjall-
göngumennirnir gerðu. A þessum
tíma voram við líka að aðlagast þunna
loftinu og fóra dagarnir í það að fara
milli búða, bíða nokkra daga í einu
meðan veðrið var sem verst en við
fengum marga óveðursdaga. Þá gat
verið bæði hífandi rok og snjókoma og
frostið var oft ki-ingum 30 stig.“
Aðalbúðirnar eru í 7 þúsund feta
hæð og efstu búðir í 17.200 feta hæð
en þar á milli eru einar fimm búðir. Úr
efstu búðum er farið beint á tindinn.
Eftir um það bil vikubið í búðunum í
14.300 feta hæð náðu þeir að koma
fatnaði og vistum í efstu búðirnar og
síðan þurfti að fara niður aftur og bíða
enn af sér veður. Hægt er að fara tvær
leiðir úr efstu búðum, annars vegar
eftir fjallshiygg, sem er hin venjulega
leið, og hins vegar niður það sem kall-
að er Rescue Gully en það átti eftir að
koma sér vel fyrir þá og reyndar fleiri
því þá lögðu þeir línu sem notast var
við síðar í leiðangrinum.
Beðið færis í 14.300 feta hæð
„Næst var því bara að halda kyrru
fyrir og bíða þess að næsta þriggja
daga veðurspá yrði okkur hagstæð. I
þessari hæð, 14.300 fetum, er hægt að
ná ágætri hvíld, mun betri en í efstu
búðunum. Eftir tveggja daga bið er
komin sæmileg spá og við ákváðum að
halda af stað,“ segja piitarnir en þann
dag var sæmilegt veður. Daginn eftir,
þegar þeir eru komnir í búðimar í
17.200 feta hæð eru Haukur og Hörð-
ur komnir með einkenni hæðarveiki,
ógleði, lystarleysi og höfuðverk og er
afráðið að þeir snúi við. Sögðu þeir
Morgunblaðið/Þorkell
KOMNIR heim eftir vel heppnaðan leiðangur. Frá vinstri: Hörður Sigurð-
arson, Atli Þór Þorgeirsson,'Styrmir Steingrímsson, Haukur Grönli og
Matthías Sigurðarson.
þetta hafa verið erfiða ákvörðun en
skynsamlega. Veðrið er þá snælduvit-
laust og þeir ákveða að fara niður
Rescue Gully en ekki hrygginn því sú
leið er fljótfarnari. Á sama tíma fóra
tveir Kanadamenn og tveir þjóð-
garðsvarðanna niður hi-ygginn og
reyndist það afdrifaríkt því tveir
mannanna, einn Kanadamaður og einn
þjóðgarðsvörður, hreinlega fuku af
hryggnum.
Meðan beðið var í 17.300 feta hæð
var hið versta veður og þá þýddi ekki
að bíða af sér í tjaldi, þar var enga
hvíld að hafa í hávaðanum þegar tjald-

veggimir lemjast til. íslendingarnir
þrír komust þá í snjóhús sem þjóð-
garðsverðirnir höfðu byggt og héldu
menn til þar. Þá náðist fyrst samband
við þjóðgarðsverði og þá fyrst fréttist
af afdrifum íslendinganna og að tveir
menn hefðu farist og Haukur og Hörð-
ur hefðu komist niður heilu og höldnu.
íslendingarnir heimsóttu þá alla leið-
angra sem biðu þar uppi og sendu
upplýsingar um fyrirætlanir hvers og
eins niður til þjóðgarðsvarðanna sem
gátu þá sannreynt að einskis væri
saknað. Þessar hamfarir á fjallinu
urðu fjölmiðlum fréttaefni og var róm-
- - rfy-.-
HRYGGURINN þar sem tveir menn fórust í stormi er einstigi en hann er á milli búðanna í 16.200 og 17.300 feta hæð.
HLAÐA verður snjó að tjöldunum til að fá eitthvert skjól. Frá vinstri: Styrmir, Matthías og Haukur og Atli á bak við þá.
HÉR era Islendingarnir í snjóhúsinu ásamt Kanadamanninum Tom Master-
son sem komst með þeim á tindinn. í þessu tveggja manna snjóhúsi hírðust
þeir fjórir í tvær nætur en síðan voru þeir orðnir sjö þar sem ekki var vært
í tjöldunum.
TINDINUM náð. Styrmir til
vinstri og Mattln'as til hægri.
uð frammistaða íslendinganna við að-
stoð og að koma upplýsingum á fram-
færi.
Hífandi rok á tindinum
Þegar hér var komið sögu var útlit
fyrir að gæfi á fjallið og ákváðu ís-
lendingarnir þrír að reyna ásamt
tveimur Spánverjum, tveimur Banda-
ríkjamönnum og einum Kanadamanni.
Hópurinn lagði af stað og sögðu strák-
amir að þessi síðasti kafli væri bratt-
ur, málið væri að anda vel og mikið og
seiglast áfram. Þá verður Atli veikur
og ekki talið vit í öðru en að hann snúi
við en tveir Bandaríkjamenn snera
einnig við og töldu ekki fært á fjallið.
íslendingarnir, sem eru þá orðnir að-
eins tveir, halda áfram í miklu roki og
50 til 500 metra skyggni og er þá aðal-
lega stuðst við áttavitann og kortið í
þeirri þrautagöngu sem þeir Matthías
og Styrmir sögðu þennan síðasta kafla
vera. Á þessum kafla mæta þeir
tveimur Spánverjum og einum
Kanadamanni sem voru á niðurleið
þar sem þeim leist ekki á blikuna.
„Okkur fannst veðrið ekki verra en
svo að stundum birti til og gátum við
þá séð kennileiti. Þá ákveða þeir að
koma með okkur og eftir um þriggja
til fjöguma tíma göngu náum við allir
fimm á tindinn," segir Matthías. Voru
þeir fyi’stu fimm mennirnir sem náðu
á leiðarenda á þessu sumri en maí og
júní er hagstæðasti tíminn til að klífá
McKinley.
Og hvernig var svo líðanin á tindin-
um?
„Það greip okkur kannski ekki nein
sérstök tilfinning eða rómantík, en við
sannreyndum að við væram á tindin-
um, tókum myndir og drifum okkur
svo niður á ný, því þama var ekki
stætt,“ sagði Matthías.
En ekki var allt búið þótt tindinum
hefði verið náð því enn tafði veður fyr-
ir. Urðu sjö menn að hírast í tveggja
manna snjóhúsi í tvo daga og þá
reyndu menn að dotta, hreyfa tær og-
fingur og syngja um Ólaf liljurós til að
halda sönsum. Á þriðjudegi komust
leiðangursmenn niður og var þá tekið
strikið alla leið niður og tekið fyrsta
flug niður til bæjarins Talkeetna. Var
þá lokið nærri mánaðarlöngum leið-
angri, sem reyndi á þolinmæði,
reynslu og þrautseigju björgunar-
sveitamannanna.