Morgunblaðið - 04.06.1998, Blaðsíða 60

MORGUNBLAÐIÐ
60 FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1998
t—i----------------------
FÓLK í FRÉTTUM
Bandaríkjamaðurin
N Peter Bogdanovich var
við upphaf áttunda ára-
tugarins stóra vonin í
heimalandinu, er hann lauk við
hvert snilldarverkið á fætur öðru.
Eftir Paper Moon, þriðju myndina
í röð sem hælt var í hástert af
gagnrýnendum og hlaut geysiað-
sókn kvikmyndahúsgesta, var
maður farinn að álíta að þessi ná-
ungi gerði ekki mistök. Þetta voru
gjörólíkar myndir, og fjallað sér-
staklega um þær allar hér að neð-
an. Það kom hinsvegar á daginn
að þessi fyrrum kvikmyndagagn-
rýnandi var dæmigerður „þriggja
mynda maður“, ballið var búið.
Bogdanovich er New York búi,
fæddur 1939. Sonur júgóslav-
4 neskra innflyljenda sem sluppu
vestur um haf rétt fyrir upphaf
seinna stríðs. Drengurinn var
fljótt kominn með ólæknandi kvik-
myndadellu. Faðir hans, sem var
listmálari, hvatti hann til dáða á
listabrautinni. Fyrst lauk Bogda-
novich námi sem Ieikari og fór
með smáhlutverk á Broadway og
leikstýrði síðan verkum í minni-
háttar leikliúsum. Eins skiáfaði
hann af og til greinar um kvik-
myndir í blöð og tímarit, m.a. bók
um fyrirmynd sína og átrúnaðar-
goð, leikstjórann John Ford. Líkt
og fleiri kunnir byijendur í faginu
á þessum tíma (Coppola, Scorsese
og Monte Hellman), fékk hann
fyrsta tækifærið sem kvikmynda-
leikstjóri hjá B-myndasmiðnum
Roger Corman. Skólinn var „litli
risinn", American International
PETER
BOGDAN OVICH
Pictures, sem hafði umboðsaðila
við hæfi í Reykjavíkurborg, sem
var sá ágæti Skúlagötubraggi,
Hafnarbíó.
Fyrsta „stóra“ verkefnið hans
var hrollvekja með Boris heitnum
Karloff. Bæði átti Corman eitthvað
inni hjá karlinum og gamlar upp-
tökur á geymslulofti úr mynd sem
Corman kom aldrei á koppinn. Svo
Bogdanovich fékk umráðaréttinn
yfir gamla hi-yllingsmyndaleikar-
anum í tvær vikur, og filmubútun-
um. Bogdanovich gat gert sér mat
úr þessu öllu og úr varð myndin
Targets, (‘67), merkilega góð
mynd um gamlan hryllingsmynda-
leikara (Karloff), sem afvopnar
snaróða leyniskyttu sem gengið
hefur berserksgang og hreiðrað
umsig í bílabíói.
Óvænt gæði Targets, urðu til
þess að Hollywood fékk áliuga á
þessum unga dellumanni og úr
varð The Last Picture Show, önn-
ur mynd og meistaraverk leik-
stjórans. Hún var ódýr að allri
gerð en sópaði til sín verðlaunum,
og það sem er kannske meira um
vert, gestum. Pétur fékk því
Peter Bogdanovich
óinælt fé til að hleypa What’s Up
Doc?, næstu mynd sinni, af stokk-
unum, og A-mynda stjörnu í aðal-
hlutverkin.. Hún skilaði stór-
gróða. Þriðja myndin í
Holly wood, Paper Moon, var
einnig vönduð að allri gerð og
gerði stormandi lukku. Þá var
röðin komin að Daisy Miller (‘74),
laglegri mynd sem byggð var á
skáldsögu eftir Henry James, með
eiginkonu leikstjórans, Cybill
Shepherd, í titilhlutverkinu. Hún
sýndi örlítið bakslag hjá áhorf-
endum og gagnrýnendum, þó
ekkert til að hafa áhyggjur af.
Nú slógust kvikmyndarisarnir
um þennan unga snilling, sem
spratt svo skyndilega uppúr engu.
Hlutskarpast um starfskrafta
leikstjórann varð 20th-Fox, nú
átti snillingurinn ungi að fá að
reyna sig við gamlan draum;
söng- og dansamynd. Allir biðu
spenntir með öndina í hálsinum.
Fljótt frá sagt var útkoman hörm-
ung. At Long Last Love (‘75) er
fokdýr ófögnuður með vinsælustu
stjörnu þess tíma, Burt Reynolds,
og Shepherd í aðalhutverkum og
tónlistin eftir sjálfan Cole Porter.
Allt kom fyrir ekki, myndin varð
hrikalegur skellur. Það varð hún
líka gamanmyndin Nickelodeon
(‘76), þrátt fyrir Reynolds og
ómælt fjármagn. Var Bogda-
novich búinn að vera?
Sú varð raunin. Síðan hefur
þessi efnilegi leikstjóri nánast
ekkert gert af viti. Nickelodeon
varð síðasta myndin sem hann
gerði fyrir risana í Hollywood.
Næst í röðinni var smámyndin Sa-
int Jack (‘79), sem var dulítið for-
vitnileg og með hinum frábæra
Ben Gazzara í titilhlutverkinu.
Því næst annað kríli, The All
Laughed (‘81), með smástirninu
Dorothy Stratten, en í kjölfar
hennar fylgdi mikil sorgarsaga
fyrir leikstjórann, sem farinn var
að búa með leikkonunni ungu,
sem var myrt af gamla kærastan-
um sínum þegar bilið tók að
breikka á milli þeirra. Sagan sú
var kvikmynduð af Bob Fosse
undir nafninu Star 80.
Örlítil batamerki greindust í
Mask (‘85), en síðan ekki söguna
meir. Síðasta myndin sem hann
hefur lokið við er sjónvarpsmynd-
in Tlie Prince ofHeaven (‘97).
Leikstórinn fékk gullið tækifæri
til að sanna sig og komast aftur á
rétta braut með myndinni Texa-
sville (‘91), sem er framhald The
Last Picture Show. Fékk allar
helstu stjörnur gömlu myndarinn-
ar til að endurtaka hlutverk sín í
þeirri nýju, tuttugu árum síðan.
Ótrúlega gott, einstakt myndefni
og aðstæður fór gjörsamlega for-
görðum. Síðari myndin er jafn Ié-
Ieg og klassíkin er góð. Peter
Bogdanovich kemst ekki aftur í
röð útvaldra. Eftir situr ein
klassík, tvær afþreyingarmyndir í
fremstu röð og ótrúlega inagnað-
ur ferill, sem stóð því miður ekki
nema í örfá ár.
TIMOTHY Bottoms og Cloris Leachman í
„The Last Picture Show“.
THE LAST PICTURE SHOW
(1971)
irkirk
^ Ein besta mynd leikstjórans, og
áttunda áratugarins, er greinilega
gerð undir áhrifum frá átrúnaðar-
goðinu, John Ford, og notar einn af
uppáhaldsleikurum hans, Ben John-
son, í eitt aðalhlutverkanna. Myndin
segir af hnignandi mannlífi í smábæ
í Texas. Afturfórin kristallast í lok-
un kvikmyndahússins, þáttaskilum í
bæjarlífinu og myndin dregur nafn
sitt af. Handrit Larrys McMurtrys
(Hud) dregur upp trúverðuga mynd
af samfélagi, sem var að lenda á
mörkum hins byggilega heims, í
augum unglinganna um miðjan
sjötta áratuginn. Bogdanovich leik-
stýrir óaðfinnanlega og velur saman
eftirminnilegan hóp ungra og
óreyndra leikara (Jeff Bridges, Sam
Buttoms, Timothy Bottoms, Cybill
Sígild myndbönd
Shepherd, Randy Quaid) í bland við
eldri (Johnson, Clorís Leachman,
Clu Gulager, Ellen Burstyn, Eileen
Brennan), sem gefa fjölskrúðugum
persónum líf og lit. Myndin er
einnig afburða vel tekin af Bruce
Surtees, í svart/hvítu, sem er vel við
hæfi.
PAPER MOON (1973)
kirkk
Ryan O’Neill kemur hér við sögu,
og ekki síður Tatum dóttir hans, sem
varð leikkvenna yngst til að fá
Óskarsverðlaunin fyrir frábæra
frammistöðu (sem hún hefur reynd-
ar aldrei jafnað síðan) sem hjart-
næm en útsmogin, munaðarlaus
telpa sem lendir á ferð með bragðar-
efnum O’Neill í Miðríkjunum á tím-
um kreppunnar miklu. Sú stutta fer
fljótlega að slá gamla hrappnum við
með klækjabrögðum sínum og áhöld
verða um hvort hann skilar henni á
áfangastað, munaðarleysingjahælið.
Einstaklega skemmtileg og jafn-
framt tilfinningarík mynd þar sem
feðginin fara á kostum og Madeleine
Kahn gefur þeim ekkert eftir.
Einsog hinar myndimar tvær, besta
upplifun, hvort sem menn eru að
rifja hana upp eða sjá hana í fyrsta
sinn.
WHAT’S UP DOC? (1972)
kkk'/i
Efni þriðju myndar sinnar sækir
Ieikstjórinn í smiðju „screwball"-
gamanmyndasmiða, einkum Bring-
ing Up Baby (‘38), sem Howard
Hawks gerði 1938, en slíkar myndir
voru afar vinsælar fram eftir öld-
inni. Þær einkennast af farsa-
kenndri atburðarás, uppákomum
þar sem allt fer úrskeiðis og hver
misskilningurinn rekur annan.
Þennan stíl endurvekur Bogda-
novich með fínum árangri. Stjörn-
urnar Barbra Streisand, Ryan
O’Neill og góðir aukaleikarar fara á
kostum í þessari sprenghlægilegu
mynd um prófessor og klaufabárð.
Sæbjörn Valdimarsson
MYNDBÖND
Afmælismartrö ð
Van Ortons
Leikurinn
(The Game)_____________________
S |) IIIIIIIII V II (I
kkk
Framleiðendur: Steve Golin og
Ceán Chaffin. Leikstjóri: David
Fincher. Handritshöfundur: John
Brancato og Michael Ferris. Kvik-
myndataka: Harris Savidcs. Tónlist:
Howard Shore. Aðallilutverk: Mich-
i ael Douglas, Deborah Kara Unger og
Sean Penn. (123 mín.) Bandarísk.
Háskólabió, maí 1998.
Bönnuð börnum innan 16 ára.
„LEIKURINN" fjallar um auð-
kýfinginn og kaupsýslumanninn
Nicholas Van Orton sem er hinn
4tmesti skröggur. Hann hefur með
ólund sinni og
stjómsemi fælt
fólk frá sér og lok-
að sig af í litlaus-
um heimi vinn-
unnar. A afmælis-
degi sínum fær
Nicholas óvenju-
lega gjöf frá bróð-
ur sínum sem far-
ið hefur aðrar leið-
ir í lífinu en hann.
Um er að ræða gjafabréf ávísað á
fyrirtæki sem sérhæfir sig í svoköll-
uðum „leik“, þ.e. að sjá viðskiptavin-
um fyrir óvenjulegri reynslu. Þegar
„leikurinn" hefst tekur vandlega
skorðuð tilvera Nicholas á sig kyn-
lega mynd og hann verður leiksoppur
í atburðarás sem fær óvænt endalok.
Söguflétta „Leiksins" er ofin í
kringum eina afmarkaða hugmynd
sem fær lausn í lokin. í fljótu bragði
gæti fléttan virst óraunsæ, léttvæg
eða tilgangslaus en þegar brotunum
er raðað saman stendur hún vel und-
ir sér. Tilfmninga- og fjölskyldudra-
mað sem spunnið er í söguþráðinn á
markvissan og óvæminn hátt gefur
uppátækjum frásagnarinnar aukna
merkingu. En hana má rekja til
æsku og uppeldis bræðranna á
heldri manna heimili og sjálfsmorði
fóður þeirra.
Skemmtileg hvörf verða í veru-
leikaheimi myndarinnar þegar „leik-
ui-inn“ hefst. Þá fer Van Orton
skyndilega að líta heiminn í kringum
sig öðrum augum og gefa því gaum
sem áður var hunsað. Sama má
segja um áhorfandann sem reynir
hvað hann getur að henda reiður á
þvi sem fyrir hann ber. Þetta verð-
ur að eins konar leik með mörk
raunveruleika og óraunveruleika
sem vísar jafnframt í þann blekk-
ingar- og brelluheim sem kvik-
myndin í eðli sínu er.
Gallinn við myndina er hins vegar
sá að sögufléttan er svo hlaðin vís-
bendingum að erfitt verður að lesa í
hana ásættanlega merkingu í fyrstu
tilraun. Það er ef til vill ekki fyrr en
horft er á myndina í annað sinn sem
samhengið sem undirbyggir mynd-
ina næst fram.
Michael Douglas er góður í hlut-
verki hins stórkarlalega Van Ortons
sem áhorfandinn fær engu að síður
samúð með vegna þeirra tilfinninga
sem glittir í undir stífu yfirborðinu.
Markviss leikstjórn, kvikmynda-
taka og öguð litanotkun gefur
„Leiknum" hið vandaða yfirbragð
sem einkennir kvikmyndina
„Seven“, sem David Fincher leik-
stýrði næst á undan þessari.
Óhætt er að mæla með „Leikn-
um“ sem spennandi og foivitnilegri
upplifun, þó svo að kvikmyndin
skilji ekki beinlínis eftir sig djúp för
í vitundinni.
Heiða Jóhannsdótttir