Morgunblaðið - 05.08.1998, Blaðsíða 40

40 MIÐVIKUDAGUR 5. ÁGÚST 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓRDÍS
ÓLAFSDÓTTIR
+ Þórdís Ólafs-
dóttir fæddist á
Vindási í Kjós 19.
júní 1908. Hún lést
á Landspitalanum
27. júlí síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Ólafur Einars-
son, f. 7.2. 1869, d.
3.4. 1959, og Helga
Bjarnadóttir, f.
11.7. 1872, d. 10.9.
1936, bændur á
Vindási. Systkini
hennar voru: Krist-
ín, f. 19.4. 1895, d.
9.5. 1987. Úlfhildur,
f. 27.6. 1897, d. 9.11. 1987. Jóna,
f. 27.7. 1899, d. 26.1. 1972. Elín,
f. 1.8. 1900, d. 9.10. 1927. Jón, f.
18.3. 1903, d. 24.10. 1949.
Bjarni, f. 1.1. 1906, d. 12.7.
1995. Sigríður, f. 23.6. 1909, og
Herdís, f. 28.2. 1911, eru báðar
búsettar á Akranesi. Einn upp-
eldisbróður átti Þórdís, Harald
Magnússon, f. 8.9. 1912, d. 6.3.
1987.
Eiginmaður Þórdísar var Sig-
urþór Ólafsson, bóndi á Fossá í
Kjós, f. 9.3. 1899, d. 8.1. 1933.
Foreldrar hans voru Ólafur
Matthíasson og Ásbjörg Tómas-
dóttir, bændur á Fossá. Þau
eignuðust einn son, Braga,
verkfræðing, f. 19.11. 1931, k.
Inga Björk Sveinsdóttir, kenn-
ari, f. 24.4. 1941. Börn þeirra
eru: 1) Sólrún, f. 1.12. 1959, óp-
erusöngkona, búsett í Þýska-
landi. Sonur hennar og fyrrv.
eiginmanns, Bergþórs Pálsson-
ar, er Bragi, f. 16.4. 1981. Eig-
^ inmaður hennar er Þórarinn
Stefánsson, píánóleikari, og
eiga þau eina dótt-
ur, Berglind Lilju, f.
16.2. 1994. 2) Þór-
dís, f. 7.4. 1964, sál-
fræðingur, búsett í
Bandaríkjunum,
eiginmaður hennar
er Þorbjörn Guð-
jónsson, læknir;
börn þeirra eru
Heba Björk, f. 28.1.
1992, og Tómas, f.
1.4. 1994. 3) Frið-
rik, f. 8.4. 1968,
verkfræðingur, eig-
inkona hans er Mar-
ía Guðmundsdóttir,
íþróttakennari. Sonur þeirra er
Rafnar, f. 1.7. 1997. 4) Brynja, f.
20.3. 1972, BA í sálfræði.
Þórdís missti eiginmann sinn
aðeins 25 ára. Hún brá búi, fór
til Reykjavíkur í ljósmóðurnám
og Iauk prófi frá LMSÍ 1936.
Hún starfaði fyrst sem ljósmóð-
ir í Norðurárdalsumdæmi frá
1936 til 1942 að einu ári undan-
skiidu, 1937, en þá vann hún á
Landspítalanum, fæðingardeild.
Hún flutti til Reykjavíkur þar
sem hún starfaði á árunum
1944-1969 sem embættisljós-
móðir. Hún vann einnig sem
ljósmóðir og deildarljósmóðir á
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur
á árunum frá 1968 til 1978. Hún
vann alla sína starfstíð ötullega
að málefnum Ijósmæðra og var
lengst af sínum starfsferli
gjaldkeri Ljósmæðrafélags fs-
lands. Hún var heiðursfélagi
þess frá 1979.
Útför Þórdísar fór fram frá
Dómkirkjunni í Reykjavík 4.
ágúst.
Þá er hún ástkæra Ljósa mín og
ein af mínum bestu vinkonum búin
að yfirgefa þennan jarðneska heim,
í hárri elli, komin í ljósið og ylinn
hjá Guði.
Ég kallaði hana aldrei annað en
Ljósu mína frá því ég man eftir
mér. Hún tók á móti mér í þennan
heim íyrir 53 árum, það vantaði að-
ens 12 klukkustundir upp á. Má því
segja að hún hafi verið fyrsta
manneskjan, sem ég leit augum í
þessum heimi. Veit ég að það hafa
verið traust og örugg handtök og
• hlýja sem ég mætti strax. Hún rifj-
aði oft upp fæðinguna við mig, sem
hefur haft sterk áhrif, og finnst
mér næstum að ég muni eftir þess-
um atburði, sem er bara vegna þess
hve fallega Ljósa sagði mér frá
þessu.
Hún tók á móti þremum af fjór-
um bömum móður minnar. Sagði
mamma alltaf að hún hefði bjargað
fyrsta baminu sínu, henni Ingu,
sem var komin í hættu í móður-
kviði. Þá var Ljósa aðeins nemi á
Landspítalanum. Það var aðeins ár-
vekni hennar sem bjargaði barninu.
Fannst mömmu alltaf að hún gæti
ekki fullþakkað henni lífgjöfina.
Það fylgdi Ljósu mikil gæfa í starfi,
en hún vann líka fyrir því. Hún
þótti af öllum mjög traust og fær.
Eins var það við allt sem hún tók að
sér. Hún var mikils virt í Ljós-
mæðrafélaginu, var þar lengi í
stjórn, s.s. gjaldkeri og ritari til
margra ára. Var það mikið þrek-
virki eftir að hún varð ekkja, ein
með ungan son sinn, að fara í ljós-
mæðranám á þeim erfiðu tímum, en
hún var kjörkuð. Ég veit að það
hefur verið gert að vel hugsuðu
máli eins og allt sem hún tók sér
fyrir hendur alla tíð. Hún var í eðli
sínu mikil alvörumanneskja, en í
góðra vina hópi átti hún til að slá á
létta strengi og vera hrókur alls
fagnaðar - „ógleymanlegar stund-
ir“.
Ljósa var gift móðurbróður mín-
um, Sigurþóri Olafssyni, sem ég sá
aldrei. 25 ára var hún orðin ekkja
og búin að missa einkadóttur sína
sem kornabarn. Er mér tjáð að hún
hafi verið mjög falleg og efnileg
stúlka. Þótt við töluðum margt á
þessari hálfu öld minntist hún að-
eins einu sinni á dóttur sína. Ljósa
var ekki persóna sem velti sér upp
úr fortíðinni. En eftir átti hún son-
inn, Braga Sigurþórsson bygging-
arverkfræðing, augasteininn sinn,
sem ég kalla alltaf uppáhalds-
frænda minn. Hefur það verið
hennar líf og yndi að fylgjast með
þeim Ingu Björk og fjórum efnileg-
um börnum þeirra. Síðan komu
barnabörnin, gullmolamir. Barna-
lánið hefur verið mikið og var hún
vakin og sofin yfir þessari góðu fjöl-
skyldu sinni, sem hún fékk ríkulega
borgað með hjálpsemi og kærleika.
Fjölskyldan í Vogalandi hefur verið
mér ómetanlegir vinir sem ég fæ
aldrei fullþakkað nema að sýna
þeim væntumþykju og kærleika á
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlý-
hug við andlát og útför ástkærrar móður
okkar, tengdamóður og ömmu,
ÞÓRDÍSAR ÁRNADÓTTUR,
Vesturgötu 7.
Árni Magnússon, Móeiður M. Þorláksdóttir,
Jensína G. Magnúsdóttir, Hjörleifur Þórðarson,
Sigriður Skúladóttir
og barnabörn.
móti.
Sem barn og unglingur bjó ég
fyrir austan fjall og þegar við kom-
um í bæinn var farið á Barónsstíg-
inn og alltaf var jafn vel tekið á
móti manni þótt Ljósa væri í vinnu
upp fyrir höfuð. Á þessum tíma
hafði hún óhemju að gera, fékk oft
lítinn svefn, en ljósa var bæði
hraust og jákvæð. Hef ég oft hugs-
að til þeirra lækna sem hún vann
með, hvað það hafi verið þeim
ómetanlegt að hafa svona trausta
og færa ljósmóður sér við hlið. Við
tvær yngri systurnar fæddumst í
rúminu hennar á Barónsstígnum.
Þar fann mamma öryggið mest.
Þegar ég var barn var það viss
passi að ég fékk pakka frá henni á
jólunum, var alltaf jafn spennandi
hvað nytsamt og fallegt kæmi úr
pakkanum. Ég man að einu sinni
fékk ég sundbol sem var sá falleg-
asti sem ég hafði séð.
Þegar ég var um tvítugt fékk ég
sterka löngun til að verða ljósmóð-
ir. Ég fór á Barónsstíginn og stundi
þessu upp við Ljósu mína. Tók hún
mér af skilningi og trausti að
vanda, sendi síðan meðmæli með
mér. Vorum við 44 sem sóttum um
og aðeins 12 teknar inn og hef ég
alltaf þakkað það orðum Ljósu.
Hún var alls staðar í svo háum met-
um þar sem hún kom við sögu. En
þegar ég var búin að fá inngöngu í
skólann sagði hún við mig setningu
sem ég hef aldrei gleymt: „Mundu
nú bara Ella mín að þetta starf er
allt annað og meira en kappinn."
Þegar ég útskrifaðist úr Ljós-
mæðraskólanum ‘68 var ég hús-
næðislaus. Þá kom hjartarými
Ljósu til skjalanna, og bauð hún
mér að búa hjá sér. Þar var ég í
dekri í fjóra mánuði. Þegar ég kom
heim af kvöldvakt 12 á miðnætti
beið hún mín með heitt súkkulaði
og meðlæti og spjallaði við mig
góða stund. Ég sofnaði vært á eftir.
Það var mér ómetanlegur skóli.
Það hefur átt svo vel við mig að
eiga vinkonu af aldamótakynslóð-
inni. Ég er viss um að það eykur á
þroska manns. Þegar ég útskrifað-
ist frá Ljósmæðraskólanum fengu
aðeins 4 vinnu í Reykjavík og var
dregið um okkur. Ég var ekki ein af
þeim útvöldu. Þá var ekki um að
ræða neitt annað en að fara út á
land, sem mig langaði lítið til. Ég
fór grátandi til Ljósu. Hún tók utan
um mig og hughreysti mig, sagði að
væri laus staða á Selfossi. Það væri
ekki svo langt í burtu. Daginn eftir
tókum við rútuna austur á Selfoss
og hún talaði máli mínu og ég fékk
vinnuna og það þakka ég allt Ljósu.
Hún var ekki vön að gefast upp og
höndin alltaf útrétt.
Síðan fórum við að hafa svipuð
áhugamál, fara í leikhús saman og
var uppbyggilegt að ræða við hana
um verkið á eftir, á málverkasýn-
ingar og út að borða. Það er ekki
langt síðan við fórum í leikhús sam-
an, eitt og hálft til tvö ár. Síðast en
ekki síst voru svo ferðalögin okkar
innanlands og utan; Þórsmörk,
Landmannalaugar, Þingvellir o.fl.
Upp úr stóð þó alltaf ferð okkar til
Islendingabyggðarínnar í Kanada
árið 1975. Var sú ferð oft rifjuð
upp, þar sem mamma og pabbi og
fleira gott fólk voru ferðafélagar
okkar. Aldrei varð okkur sundur-
orða þessi 53 ár. Þó voru skoðanir
oft skiptar, en ég bar alltaf mikla
virðingu fyrir máli hennar. Ljósa
mín var stórgreind, falleg, hugs-
andi kona. Það er sárt að sjá á bak
einni af mínum bestu samferða-
manneskjum, sem ég gat hringt í
hvort sem mér leið vel eða illa, og
leið mér alltaf betur á eftir. Núna á
tveimur árum hef ég misst allar
mínar þrjár bestu vinkonur af eldri
kynslóðinni. Mamma lést á sömu
klukkustund og sama dag og ljósa
fyrir tveimur árum. Eyvör vinkona
mín lést 21. júní 1997. Þá er þessi
sérstæða, vandaða kynslóð farin yf-
ir móðuna miklu, þær sem gáfu
mér svo mikið sem ég hef aldrei
getað fullþakkað. Söknuðurinn er
mjög sár, því enginn kemur í þeirra
stað. Það verður óuppfyllt tóma-
rúm. Ég er þó það rík að eiga fóður
minn enn á lífi sem ég get rætt við.
Þær voru allar farnar að líkamlegu
þreki og þurftu á hvíldinni að halda.
Annað er eintóm eigingirni. Við
Ljósa mín eigum mörg leyndarmál
sem fara með okkur í gröfina. Það
er það dýrmætasta í lífinu að eiga
traustan, góðan vin. Ég var vön því
á Þorláksmessu að fara með blóm-
vönd til Ljósu og Eyvarar, voru það
góðar stundir með þeim sem ég
kem til með að sakna. Þetta voru
ljúfu stundirnar í jólaamstrinu.
Um leið og ég kveð stórbrotna,
glæsilega og góða vinkonu votta ég
þér Bragi minn, Inga Björk, börn
og barnabörn innilega samúð.
Góðar minningar eru huggun í
sorg.
Farðu í friði, elsku Ljósa mín.
Þín vinkona
Elín Stefánsdóttir.
Því er mér síðan svo stirt um stef,
stæri mig lítt af því sem hef,
því hvað er auður og afl og hús
ef eingin jurt vex í þinni krús?
(Halldór Kiljan Laxness.)
Hálfrar aldar samferð er lokið.
Hún Ljósa mín og og nafna er dáin.
Söknuður og tómleiki sest að mér
en einhvers staðar á bak við mig
heyri ég hana segja „það er ekki
sorglegt þegar gamalt fólk deyr“
og ég finn að afstaða hennar og
skoðanir hafa enn mótandi áhrif á
mig.
Þórdís Olafsdóttir ljósmóðir var
ömmusystir mín og tengdist for-
eldrum mínum og systkinum á
margan hátt. Þegar ég man fyrst
eftir, um miðja öldina, bjuggu þær
systur, Jóna föðuramma mín og
Þórdís, á Barónsstíg 53, hvor á
sinni hæðinni, tvær sterkar, sjálf-
stæðar en afar ólíkar konur. For-
eldrar mínir leigðu um tíma þar í
þriðju íbúðinni í húsinu og þar er-
um við tvö af sjö systkinum fædd
og hún er Ljósan okkar allra.
Amma var saumakona og vann
heima en Þórdís var starfandi ljós-
móðir og tók á móti börnum í
heimahúsum um allan bæ. Áður en
hún eignaðist bíl, þá um fertugt, fór
hún sinna ferða á reiðhjóli og
minntist oft þeirra ferða í ýmsum
veðrum, misjafnri færð og á hvaða
tíma sólarhringsins og ársins sem
var, því blessuð börnin boðuðu
komu sína óháð ytri aðstæðum. Ein
saga hennar frá þessum tíma kem-
ur upp í huga mér: „Ég tók á móti
bami um nótt og við litla birtu.
Þegar ég var að þvo krakkanum þá
fannst mér höfuðið aldrei nógu vel
þvegið en þegar ég kom morguninn
eftir sá ég að strákurinn var
eldrauðhærður."
Þarna á Barónsstíg 53 hófst lífs-
ganga mín með ömggri hjálp Ljósu
og þegar ég á einhverjum fyrstu
dögunum hugðist skila lífinu var
stokkið upp á loft til hennar og hún
fleygði frá sér símanum og kom líf-
inu í mig aftur með hröðum og ör-
uggum handtökum. Þessi atburður
varð til þess að ég hlaut nafn henn-
ar sem ég ber stolt og hef alltaf
gert. Ekki veit ég nema systkinum
mínum hafi ef til vill þótt ég nokkuð
frek til nafnréttarins þótt hún gætti
þess að gera ekki upp á milli okkar
og prjónaði og saumaði á okkur öll
jafnt. Ég veit að hún á fleiri nöfnur
og jafnvel nafna, börn sem hafa
verið nefnd í höfuðið á henni af
þakklæti og virðingu.
Fjölskylda mín fluttist í nýbygg-
ingu við Laugateig árið 1950 og þar
fæddust þrjú yngstu systkini mín.
Fyrstu ferðir mínar ein út í heim-
inn þá litlu eldri en fimm ára voru
með strætisvagni niður á Laugaveg
og þaðan upp Barónsstíginn í heim-
sókn til ömmu og Ljósu og naut ég
þess að vera ein með fullorðnu fólki
og hafa alla athygli þess. Á ung-
lingsaldri fékk ég stundum að búa
hjá Ljósu þegar ég var að lesa und-
ir próf þótt töluverðu af tímanum
hafi verið eytt í að lesa langar
skáldsögur eftir skandinavísku
skáldkonurnar Sigrid Undset og
Selmu Lagerlöv auk annarra skáld-
verka sem nafna mín átti.
Mér er í barnsminni eftirvænt-
ingin að koma heim þegar von var á
nýju systkini - athuga hvort bíllinn
hennar Ljósu væri fyrir utan húsið.
Þegar barnið var fætt var stórkost-
legt að fá að fylgjast með Ljósu
baða, skipta um naflabindi og gera
barninu á annan hátt til góða.
Svarta taskan dularfulla, sem ekki
mátti snerta, var töfrandi og allt
umhverfið hvítt og hreint og svo
þessi framandi lykt. Leikfélögunum
voru sagðar endalausar sögur.
Goðsagnir um stork eða barn í ljós-
móðurtöskunni voru kveðnar í kút-
inn. Nú finnst mér ómetanlegt að
hafa fengið að kynnast barnsfæð-
ingum á þennan persónulega og
nána hátt. Yngri systkini mín og
böm þeirra hafa verið svæfð með
sögunni af því þegar þau, systkini
þeirra eða frændsystkini fæddust
og þar var Ljósa ein af aðalpersón-
unum. Þremur öðram börnum tók
Ljósa á móti í þessu húsi, að því er
ég best veit, og þeirra síðast var
sonur minn.
Samband móður minnar og Þór-
dísar var einstakt og einkenndist af
gagnkvæmri virðingu og tillitssemi.
Þegar yngsta barn móður minnar
fæddist var samvinna þeirra þraut-
reynd. Þær vora einar og nokkram
klukkutímum fyi-ir fæðinguna var
komið að þeim þar sem þær sváfu
og hvíldu sig fyrir átökin. Báðar
höfðu þær yndi af að fara í leikhús
og best þótti mömmu ef hún hafði
Þórdísi að fóranaut. Ef til vill fundu
þessar lokuðu konur farveg fyrir
tilfinningar sínar í samræðum um
leikpersónurnar eða samupplifun
með tilfinningum þeirra. Þórdís var
ætíð heiðursgestur á æskuheimili
mínu við alla stórviðburði í fjöl-
skyldunni og mikill aufúsugestur
þess utan. Hún naut óskiptrar og
verðskuldaðrar virðingar okkar
allra, sem og ættingja og annarra
fjölskylduvina.
Síðustu árin vora samskipti okk-
ar aðallega í gegnum síma en í
stuttum heimsóknum ræddum við
oft hvað við höfðum verið að lesa
eða hlusta á í útvarpi. I síðustu
heimsókn minni heim til hennar í
tilefni níræðisafmælisins í síðasta
mánuði var umræðuefnið lestur
Amars Jónssonar á Sjálfstæðu
fólki í útvarpinu, en verk Halldórs
vora henni mjög hugleikin. Hún fór
þá með vísuna hér að ofan og vildi
vita hvort ég kynni hana; nú hef ég
lært hana. Við ræddum lífssýn
Bjarts og komumst að því að hún
féll að mörgu leyti saman við okkar
eigin.
Þórdís var sterk, stolt og tigulleg
kona sem bar sig vel en var laus við
allt prjál. Hún var ekta.
Að leiðarlokum þakka ég henni
ómetanlega tryggð og umhyggju
sem hún sýndi mér og syni mínum
alla tíð.
Þórdís Ólafsdóttir.
Ég naut þeiri’a forréttinda að al-
ast upp í sama húsi og hún amma
Þórdís. Ég var tæplega 4 ára þegar
ég flutti á ættaróðalið að Vogalandi
3 ásamt foreldram og tveimur eldri
systram. Þá hafði hún amma Þór-
dís nokkram mánuðum áður komið
sér fyrir í notalegri íbúð á neðri
hæð hússins. Upp frá þessu tengd-
umst við amma sterkum böndum
og urðum miklir vinir. Skömmu eft-
ir flutninginn í Vogaland fæddist
hún Brynja, litla systir. Ég man svo
vel eftir því þegar ég sat inni í eld-
húsinu hjá ömmu og beið eftir að
mamma kæmi heim með litla barn-
ið. Hún talaði við mig eins og full-
orðinn mann og gerði mér grein
fyrir ábúðarfullu starfi stóra bróð-
urins. Þau urðu mörg skiptin sem
maður sat í litla eldhúsinu hennar
ömmu og hún sá til þess að maður
kveddi ekki öðravísi en vel mettur.
Pönnukökurnar sem hún bakaði
era mjög lýsandi fyrir hennar
kai-akter því þær voru ekki bara
lostæti heldur einnig fallegar. Það
sem hún tók sér fyrir hendur var
ávallt klárað upp á 10.
Á menntaskólaárum mínum var
það fastm’ liður að koma við hjá
ömmu áður en lagst var til hvílu.
Það skipti þá engu máli hversu
seint heim var komið, alltaf beið
amma með eitthvað gott í gogginn.
Oft var spjallað um heima og
geima, stundum var tekin skák og