Morgunblaðið - 12.08.1998, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Reuters
Búist til geimferðar
RÚSSNESKA geimskutlan Sojus
var færð úr flugskýli á skotpall í
Baikonur í Kasakstan í gær. Þrír
geimfarar verða í áhöfn skutl-
unnar, sem skotið verður á loft á
morgun, en ferðinni er heitið að
rússnesku geimstöðinni Mír sem
þarfnast viðhalds.
Olíurisarnir British Petroleum og Amoco sameinast
Einn stærsti
samruni iðnfyrir-
tækja er um getur
BP—AMOCO samruninn
British Petroleum og bandaríski olíurisinn Amoco Corporation
tilkynntu á þriðjudag samrunaáætlun sem mun mynda þriðja stærsta
olíuhring heims miðað við markaðsvirði og tekjur.
m 4,6 milljaröar $ 1H | Rekstrartekjur 27 mílljarðar $
71 milljarður $ Velta 36 milljarðar $
56.450 ífill Fjöldi starfsmanna 43.000 r®
1909 Starfandi frá 1889
375,000 + ! Hluthafar 340,000 + J§
v!
London. Reuters.
TILKYNNT var óvænt um sam-
runa breska fyrirtækisins British
Petroleum og bandaríska olíurisans
Amoco í gær en talið er að hér sé
um einn stærsta samruna tveggja
iðnaðarfyrirtækja í sögunni að
ræða. Nýja fyrirtækið, BP Amoco,
er tæplega átta þúsund milljarða ísl.
kr. virði.
Fréttaskýrendur seja að BP
verði ráðandi afl í nýja fyrirtækinu.
Sex af átta framkvæmdastjórum
koma frá BP og verður Sir John
Browne, forstjóri BP, jafnframt for-
stjóri nýja fyrirtækisins. BP Amoco
hyggst gera atlögu að risunum
Shell og Exxon á olíu og gasmark-
aðnum.
Sérfræðingar fögnuðu flestir tíð-
indum af samrunanum í gær og
sögðu hann skynsamlegan í ljósi
þess að olíumarkaður hefur verið í
talsverðum kröggum að undan-
fömu. Hefur heimsmarkaðsverð á
olíu ekki verið lægra í áratug, en
Amoco tilkynnti í síðasta mánuði að
hagnaður fyrirtækisins hefði á öðr-
um fjórðungi ársins verið meira en
50% lægri en á sama tíma í fyrra.
Gengi hlutabréfa í BP hækkaði
um 15% íyrst eftir að tilkynnt var
um samrunann og hækkaði þannig
um stundarsakir FTSE-vísitöluna
bresku sem í gær féll gífurlega.
Gengi hlutabréfanna jafnaðist síðan
út en við lokun í gær var það samt
sem áður 8% hærra en í upphafi
dags.
Miðlunarhlutverk Evrópuráðsins í Tsjetsjníu, Kosovo og Albaníu
ERNST Miihlemann lýsir sjálfum
sér sem „fyrrverandi kaldastríðs-
hauk“. Hann var um tuttugu ára
skeið herdeildarforingi í svissneska
hernum, en hefur fengizt við margt
annað um ævina. Nú eyðir hann
mestum tíma sínum í að ferðast í
umboði Evrópuráðsins til landa og
svæða Austur-Evrópu, þar sem erf-
iðast hefur reynzt að koma á stöðug-
leika, friði, lýðræði og mannréttind-
um - en megintilgangur ráðsins er
að standa vörð um þessi gildi.
Stærsta pólitíska sigurinn á póli-
tískum ferli sínum - hann hefur átt
sæti á svissneska þinginu í 16 ár og í
Evrópuráðsþinginu frá því 1992 -
segir hann vera að hafa komið Rúss-
landi inn í Evrópuráðið.
Þessu til útskýringar segn- hann
að í október 1983 hafi hann orðið fyr-
ir lykilreynslu á stjórnmálaferli sín-
um. Þá var hann viðstaddur er Mik-
haíl Gorbatsjov, sem þá var þriðji
ritari sovézka kommúnistaflokksins,
lýsti því fyrir erlendum gestum frá
Vesturlöndum í Kreml að Sovétríkin
væru að niðurlotum komin. Áætlana-
búskapurinn væri kominn í blind-
götu og ekki gengi annað en að byrja
að leggja áherzlu á framleiðslu
brauðs en ekki tortímingarvopna.
Á kaf í umskiptin
„Upp frá þessu hef ég farið á
hverju ári til Rússlands. Eg steypti
mér á kaf í umskiptin í kommúnista-
ríkjunum fyrrverandi í Austur-Evr-
ópu. Ég sannfærðist um að [á al-
þjóðavettvangi] vinnst árangur með
samstarfi, ekki óbilgirni," sagði
Muhlemann í samtali við Morgun-
blaðið, en hann dvaldi hér á landi í
vikunni í erindagjörðum í tengslum
við störf sín fyrir Evrópuráðið. Þar á
meðal er hið vandasama hlutverk að
hafa yfirumsjón með eftirliti ráðsins
með ástandi og þróun mannréttinda-
mála í Rússlandi. Enn vandasamara
er þó það hlutverk sem hann leikur
með því að ferðast á vegum Evrópu-
ráðsins til svæða eins og Kosovo og
Tsjetsjníu, í því skyni að reyna að
stuðla að sáttum og friði þar sem
ófriðlegt er.
Að kenna ófriðarseggjum að
fínna friðsamlegar lausnir
„í næstu viku fer ég til Norður-Al-
baníu, til þess að fást við flótta-
Samstarf í stað
óbilgirni
Ernst Muhlemann, formaður utanríkismálanefndar svissneska
þingsins og varaforseti Evrópuráðsþingsins með meiru, flytur
boðskap Evrópuráðsins um að fínna beri lausnir á hverjum vanda
með friðsamlegum hætti til mestu ófriðarsvæða álfunnar. Auðunn
Arnórsson fékk hann til að lýsa þessu starfí sínu.
mannavandann frá
Kosovo,“ segir Muhlem-
ann, og bætti við að í
þarnæstu viku yrði
hann í Tsjetsjníu, sem
ekki væri hættulaust,
þar sem vestrænir gest-
ir þar lentu oft í því að
vera teknir í gíslingu.
í samræmi við þann
lærdóm sem Muhlem-
ann segist hafa dregið
af fundinum í Moskvu
1983, að ekkert sé mikil-
vægara en samstarf í
stað þess að beita
hörðu, segist hann ráð-
leggja Maskhadov, leið-
toga Tjsetsjena, að
hætta að ögra Rússum;
lieillavænlegra sé að
leita samstarfs. Það þýði ekki að
hann gefi eigin hagsmuni eftir. Það
þýði einfaldlega að finna lausnir án
vopna.
„Þetta gildir einnig fyrir Kosovo,“
segir hann. Evrópuráðið hafi ekki yf-
ir neinum herdeildum að ráða, eða
fjárstyrk svissnesku bankanna.
„Evrópuráðið hefur aðeins andlegum
boðskap fram að tefla. Það sem við
færum á rústasvæði kommúnismans
sem lykilboðskap er frelsi. Persónu-
legt frelsi, sem þýðir mannréttindi,
og pólitískt frelsi, sem þýðir lýð-
ræði.“
Það breytir því hins
vegar ekki, að ef þessi
boðskapur kemst ekki
nógu vel til skila, verð-
ur úr skelfileg óreiða,
eins og gerzt hefur í Jú-
góslavíu fyrrverandi.
„Það verður að vera
fyrir hendi ákveðin
blanda af diplómatísk-
um samningum og
markvissri, takmark-
aðri hernaðaríhlutun."
Vandi Holbrookes
í Kosovo
Að stuðla að árangri
friðsamlegra lausna er
æðsta takmark þess
starfs sem Miihlemann
vinnur í umboði Evr-
ópuráðsins. Þannig eigi hann samleið
með mönnum eins og Richard Hol-
brooke, sem í umboði Bandaríkja-
stjórnar og Oryggis- og samvinnu-
stofnunar Evrópu fékk stríðandi að-
ila í Bosníu til að friðmælast. Hol-
brooke hafi tekizt að „temja“ Milos-
evic í Bosníu. En ekki í Kosovo.
„í Kosovo-deilunni hefur Hol-
brooke ekki tekizt þetta því að hann
verður að eiga við stjórnmálaleið-
toga til að ná árangri. Hann á auð-
velt með að starfa með mönnum eins
og Izetbegovic, Tudjman og Milos-
evic,“ segir Múhlemann. „En í
Kosovo finnst enginn sem getur
samið fyrir hönd íbúanna. [Ibrahim]
Rugova er valdalaus, eða áhrifalaus
eins og er vegna þess að meirihluti
Kosovo-Albana trúir því að lausn ná-
ist aðeins fram með vopnavaldi; þeir
hafi of lengi sýnt biðlund og trúa
ekki lengur á friðsamlega lausn. Og
skæruliðasveitirnar lúta engri
stjórn, sem heitið getur. Enginn ber
ábyrgð. Sumir herstjóra skærulið-
anna voru þjónar í Zúrich, svo dæmi
sé nefnt. Þetta gerir sáttasemjara-
hlutverk Holbrookes gífurlega
erfitt; hann finnur engan viðsemj-
anda.“
Þannig er ástandið í Kosovo mjög
erfitt við að eiga, segir Múhlemann.
„Sem svissneskur stjórnmálamaður
hef ég ekki sízt áhuga á mannúðar-
aðstoð. Ég er mikill fylgismaður
þess að sem mest sé gert til að
hjálpa á vettvangi,“ segir hann.
Áhrif Berishas í N-Albaníu
vandamál
í Kosovo, þar sem meirihluti íbú-
anna er af albönsku þjóðerni, verður
áfram stundaður skæruhernaður, að
dómi Muhlemanns. „Skæruliðar
Kosovo-albanskra aðskilnaðarsinna
njóta í þeim hemaði dyggs stuðnings
Norður-Albaníu, þar sem Berisha,
fyirverandi forseti Albaníu, ræður
ríkjum. Tirana-stjórnin, sem [hinn
fyrrverandi kommúnisti] Fatos Na-
ERNST Miihlemann
berst fyrir umbótum
í Austur-Evrópu.
no fer fyrir, vogar sér ekki að senda
lögreglu inn á yfirráðasvæði Beris-
has í [hinum fjöllótta] norðurhluta
landsins.“
Bezta lausnin hefði verið að auka
herstyrk NATO-friðargæzlusveit-
anna í landamærahéruðum Albaníu,
rétt eins og gert var í Makedóníu. Þá
hefði allt haldizt í fóstum skorðum í
Norður-Albaníu og verið hægt að
hindra það uppreisnarástand sem
þar ríkir núna.
„Innanríkisráðherrann sagði mér
í síðustu heimsókn minni,“ segir
Múhlemann: „Jeppum hjálpar-
starfsmanna er sífellt stolið. En ég
get ekkert gert, það þýðir ekki að
senda lögregluna þangað upp eftir -
svæðið er á vaidi óaldarflokks Ber-
ishas." Höfuðstöðvar uppreisnar-
manna í Albaníu eru á yfirráða-
svæði Berishas. Hann nýtir sér
ástandið til að geta sagt: „Sjáið til -
þegar ég var við völd var friður og
landið sameinað, núverandi stjórn
er ekki fær um að leysa vandamál-
in.“
Veturheld híbýli fyrir flótta-
menn lykilatriði
„En ástæðan fyrir því að ég fer
núna til Albaníu er að ég þekki þá
báða, Berisha og Fatos Nano. Við
verðum að telja þá báða á að styðja
áætlun okkar um að koma upp vet-
urheldum híbýlum fyrir flótta-
mennina. Ekki uppi í fjöllunum, þar
eru aðstæður of erfiðar. Niðri á lág-
lendinu, nær Tirana, nær hafinu,
ætlum við Svisslendingar að byggja
húsnæði fyrir 15.000 flóttamenn og
með því koma í veg fyrir að þeir
drukkni eins og hundar við flóttatil-
raunir yfir Adríahafið til Ítalíu eða
villast og týnast. Þetta er markmið
ferðarinnar.“
Aðspurður hvort von sé til að
takast muni að ná tökum á flótta-
mannavandanum frá Kosovo segit'
Múhlemann:
„Aðeins ef við stöndum okkur bet-
ur í að veita aðstoð. Það sem ræður
úrslitum er hvort tekst að bæta efna-
hagsástandið. Fólkið vill að vísu
frelsi. En það vill líka hafa í sig og á.
Frjálst er það. En það sér í sjón-
varpinu það dásemdarlíf sem lifað er
í Vestur-Evrópu, og lái það því hvei'
sém vill að það freistist til að reyna
að nálgast þetta líf sem fjölmiðlarnir
miðla til þess.“