Morgunblaðið - 12.08.1998, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1998 27
Er veiðileyfa-
gjald skattur?
í GEGNUM tíðina
hefur maður fylgst með
umræðunni um veiði-
leyfagjald. Eins og
gengur eru rökin mis-
munandi og misgóð.
Margir hafa skrifað um
málið, en upp á síðkastið
hefur einn höfundur
vakið athygli mína.
Ekld er það vegna þess
að við séum sammála.
Heldur er það vegna
þess hvaða rök hann
notar gegn veiði-
leyfagjaldi.
Kvóti -
veiðileyfagjald
Misjafnar skoðanir
eru á hvort við eigum að hafa kvóta-
kerfí eður ei. Við verðum að hafa
stjórn á fískveiðum og þetta kvóta-
kerfi sem við höfum nú er ein leið til
þess. Hvort þessi leið er sú besta má
alltaf deila um. Veiðileyfagjald á í
sjálfu sér lítið skylt við kvóta. Eg lít á
veiðileyfagjald sem greiðslu þeirra
sem veiða fiskinn til upphaflegra eig-
enda. Hitt er að með því að takmarka
aðgang verða verðmætin meiri.
Menn vilja oft færa þau rök að ef
útgerðin myndi ekki veiða fiskinn þá
yrði hann ekki veiddur og þ.a.l. yrðu
verðmætin engin. Því er það útgerðin
sem skapar verðmætin. I mínum
huga eru þetta mjög einfold og
barnaleg rök. Þau segja í besta falli
aðeins hálfan sannleikann. Vissulega
skapast verðmæti þegar útgerðar-
menn eignast kvóta, en verðmætin
skapast líka út af því að það eru sjó-
menn sem fara út á sjó og verkafólk í
landi sem vinnur fiskinn. Auk þess
skapa fisksalar og verslanir verð-
mæti með því að stilla fiskinum upp
og selja hann neytendum. Allt þetta
fólk er að skapa verðmæti, ekki að-
eins útgerðarmenn. Þau rök að ef út-
vegsmenn veiddu ekki fiskinn þá yrði
hann ekki veiddur falla um sig sjálf.
Það eru alltaf einhverjir til í að
stunda sjávarútveg og því kæmi mað-
ur í manns stað.
Afstaða ríkissíjórnar
Davíðs Oddssonar
Menn hrópa skattur, skattur,
skattur í gríð og erg. Veiðileyfagjald
er skattur og um það þarf ekki að
ræða. Ef sjúklingur þarf að greiða
fyrir sína læknishjálp,
þá er það ekki skattur
heldur þjónustugjöld.
En ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar lítur á veiði-
leyfagjald öðrum aug-
um, það er nefnilega
skattur. Davíðsmenn
eru búnir að gefa þá yf-
irlýsingu, og eru sjálf-
sagt sannfærðir um, að
ef menn leita að sam-
heiti yfir skatt þá gefur
orðabókin upp veiði-
leyfagjald. Það er engu
líkara en Davíð Odds-
son vilji ekki hafa þetta
mál á dagskrá.
En annað athyglis-
vert er að ákveðnum
þingmanni, Einari K. Guðfinnssyni,
hefur fundist lítið varið í þessa um-
ræðu. En nú er hans afstaða að
breytast því hann er farinn að tala
um að ef gjaldið verði sett á þá skuli
það renna til sveitarfélaganna. Getur
verið að þingmaðurinn sé farinn að
óttast um sæti sitt? Er maðurinn
ekki trúr sinni sannfæringu? Eða er
hægt að breyta henni, rétt svona eft-
ir hentugleika?
Skattur?
Að einhverjum skuli detta það í
hug að ef eigandi ákveðinnar eignar
vill fá eitthvað fyrir eign sína þá skuli
það vera skattur. Menn geta deilt um
hvort sjávarútvegurinn þoli þetta
gjald eður ei, en að segja gjaldið vera
skatt eru fáránleg rök. Reynum að
skoða málið frá sjónarhóli almenn-
ings og annarra atvinnurekenda.
Segjum sem svo að við þurfum að
leigja okkur bíl. Finnst þá þessum
sömu mönnum það í lagi að við tök-
um bara bílinn án þess að greiða eig-
andanum (bílaleigunni) fyrir? Finnst
þessum mönnum það vera rök ef við
myndum neita að borga þvi gjald frá
bílaleigunni væri skattur?
Staðreyndin er sú að í öllum við-
skiptum (nema í sjávarútvegi) þarf sá
sem ætlar að eignast hlut að greiða
viðkomandi eiganda fyrir. Ef það
gerist ekki færist eignarrétturinn
ekki til kaupandans. Kaupandinn
getur svo selt sína nýju eign og gerir
það sjálfsagt gegn gjaldi. Ferlið er
því að A (sem er upphaflegur eig-
andi) fær gjald fyrir sína eign sem B
borgar. B selur svo þessa eign til C,
Pétur Óli
Jónsson
sem greiðir væntanlega fyrir. A og B
hafa því fengið peninga fyrir sína
eign. Hér gætum við verið að tala um
heildsala/framleiðanda _ (A), smásala
(B) og neytanda (C). I sjávarútvegi
hins vegar gildir þessi almenna regla
ekki, heldur regla Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins, og
nýtur hún stuðnings Davíðs Odds-
sonar sem gætir vel sérhagsmuna.
Tökum ofangi-eint dæmi og heim-
færum það á sjávarútveg. Ferlið yrði
þá þannig að A (þjóðin, en hún er víst
eigandi fisksins skv. lögum) afsalar
fiskinum til útgerðarinnar, án þess að
fá greitt fyrir. Útgerðin afsalar sér
svo fiskinum til þriðja aðila gegn
gjaldi. Sá reginmunur er á þessum
tveimur dæmum að í almennum við-
skiptum fær A (upphaflegur eigandi
eignarinnar) greitt fyrir, en í reglu-
gerð Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokks er það ekki svo þegar sjávar-
útvegur á í hlut, þá fær hinn upphaf-
legi eigandi ekki krónu.
Ráðherrar og forystumenn útvegs-
manna segja að ef þetta gjald verði
sett á verði skattgreiðslur minni.
Fyrir það íyi'sta þá tel ég það harla
ólíklegt, því þetta gjald er raun og
veru til staðar. í öðru lagi má ekki
láta þá umræðu spilla sér, því stað-
reyndin er sú að hinn upphaflegi eig;
andi fær ekki krónu fyrir sinn snúð. I
/
Eg lít á veiðileyfagjald,
segir Pétur Óli Jóns-
son, sem greiðslu
þeirra sem veiða
fískinn til upphaflegra
eigenda.
öðrum viðskiptum yrði litið á þessa
eignatilfærslu sem þjófnað. Er þetta
þá stærsti þjófnaður aldarinnar?
Hvernig getur flokkur eins og Sjálf-
stæðisflokkur, sem vill vernda einka-
rétt með öllu, fært rök fyrir því að
þjóðin (upphaflegur eigandi) fái ekki
notið einkaréttar síns með gjaldtöku?
Eða líta Davíð Oddsson og flokkur
hans svo á málin að hann sé að verja
einkaréttinn með því að leyfa útgerð-
armönnum að veiða án gjaldtöku?
Lítur ríkisstjórn Davíðs Oddssonar
svo á, að útgerðarmenn séu í raun
eigendur fisksins?
Þegar stórt er spurt er fátt um
svör. Davíð Oddsson og aðrir sjálf-
stæðismenn nota einmitt þá taktík
þegar þeim hentar ekki að ræða eitt-
hvað, þá er það ekki svaravert.
Höfundur situr í framkvæmdasljórn
Sambands ungra jafnaðarmanna.
ENGINN stöðvar
tímans rás, og tíminn
tifar og silast áfram, og
senn líður að hausti og
þjóðin fellur í hvers-
dagslegan farveg eftir
vímu sumarleyfanna.
Eitt af föstu liðum þjóð-
lífsins þegar sumri lýkur
er að löggjafinn, sem
setur þjóðinni lífsregl-
urnar og mörgum lífsaf-
komuna, kemur saman
til að deila og drottna,
og vonandi eru þing-
menn vel f stakk búnir
til þeirra hluta eftir
sumarhvíldina. Ef að
líkum lætur mun verð-
andi þing verða í styttra
lagi vegna komandi kosninga vorið
1999, því ekki mun flokkum og ein-
staklingum veita af tímanum til að
heilaþvo atkvæði til fylgis við sig, því
það eru atkvæðin sem ráða hvort
þessi eða hinn flokkurinn eða ein-
staklingurinn heldur stöðu sinni og
starfi, en vonandi erum við það sjálf-
stæð og vel upplýst að við tökum ekki
á móti heilaþvotti.
Það er því kannski ekki seinna
vænna að koma á framfæri vinsam-
legri ábendingu til þingsins þegai' það
kemur saman. Nokkuð hefur veri
rætt um mál aldraða og öryrkja, hins
vegar virist mér að þær umræður
hafi ekki náð eyrum hinna ráðandi
afla í þingsölum þjóðarinnar. Með
þessum línum vil ég gera mitt til að
vekja athygli þeirra á málefnum þess-
ara hópa. En til að
stytta mál mitt ætla ég
ekki að fara út um víðan
völl í umræðunni, en
halda mér við einn þátt í
þeirri „flóru“ ranglætis
sem aldraðir hafa orðið
við að búa æði lengi.
Hitt er annað, að sumir
hinna öldruðu lifa við
góða afkomu, og það er
af því góða, en stað-
reyndin er hins vegar
sú, eins og Árni Brynj-
ólfsson o.fl. hefa rétti-
lega bent á, að sam-
kvæmt skýrslu um
stöðu aldraðra, sem for-
sætisráðherra lagði
fram á Alþingi á sl. vori,
lifir stór hluti þessara hópa á mörkum
velsæmis fjárhagslega og verður að
velta hverjum eyri fyrir sér. Meðal-
talsreglan sem er vinsæl hjá sumum
kemur út með þeim hætti að stjórn-
völd hampa henni sí og æ og eru mjög
montin yfír hvað búið er vel að
öldruðum, en betur má ef duga skal.
Lífeyrissjóðir og skattar
Vonandi er enginn í efa um hverjir
eru eigendur lífeyrissjóðanna, að
sjálfsögðu eru það launþegarnir sem
borgað hafa í þá og hefur sú regla
lengst af gilt að 4% eru af gi'eiddum
launum og 6% frá atvinnurekanda
samkvæmt kjarasamningum, sem er
að sjálfsögðu ekkert annað en hluti af
launum. Það er |)ví andstætt eðli sínu
að þeir sem komnir eru á eftirlaun
skuli ekki eiga fulltrúa í stjórn
þeirra, og væri það tilefni í blaða-
grein hverjir stjórna sjóðunum.
Mörgum þykir hart að gengið af
stjómvöldum að leggja skatta af full-
um þunga á þessar gi'eiðslur sem við
sjálf eigum. Ég hef einhverju sinni
fyrr haft orð á því, að til að ná fram
réttlátri skattlagningu þyrfti að hafa
fleiri enn eitt skattþrep og ég er
þeirrar skoðunar enn. A þeirri
Pað er hart að gengið
þegar stjórnvöld leggja
fullan tekjuskatt á út-
tekt aldraðra af eigin
eignarreikningi, segír
Guðmundur Jóhanns-
son, það er á greiðslur
úr lífeyrissjóðum.
tækniöld sem við lifum á í dag verður
því ekki trúað, sem stjórnvöld hafa
haldið fram, að þar sé um að ræða
svo flókið mál að erfitt sé að fram-
kvæma það. Víða erlendis munu vera
tvö eða fleiri skattþrep, og trúlega
ekki verið neitt vandamál að koma
þeim á. í lok þessara orða vil ég í vin-
semd beina því til hins háa Alþingis
sem kemur saman nú í haust að það
taki myndarlega á kjaramálum aldr-
aðra, öryrkja og annarra láglauna-
hópa og komi á tveim skattþrepum
og hækki skattleysismörkin verulega
eða í u.þ.b. 100 þúsund kr.
Höfundur er eftirlaunaþegi.
Kveðja til Alþingis
Guðmundur
Jóhannsson
Áríðandi skilaboð
til ökumanna og
fjölskyldna þeirra
ÞÚ TREYSTIR sjálfum þér til að
aka með þig og fjölskyldu þína, þín er
ábyrgðin. En á sama tíma hefur ríkið
blásið til sóknar með nýjum leikregl-
um og ósiðum, sniðnum eftir sinum
eigin þörfum og geðþótta. Vinir og
nágrapnar hafa fengið
gíróseðilinn um
bréfalúguna með vali á
afbrotaafslætti ef greitt
er strax eða fangelsis-
vist, ef ekki er staðið í
skilum. Þetta fólk á það
sameiginlegt að vera
fyrirmyndarborgarar
sem aka af skynsemi og
eru tjónlausir til
margra ára. Allt þetta
fólk hefur verið ná-
kvæmlega skráð í
glæpagagnagrunn rík-
isins. Hvers vegna hef-
ur ríkið stimplað þetta
heiðursfólk glæpamenn,
hvers vegna er kerfið
svona refsiglatt og íyrir
hverju er það að berj-
ast? Jú, tilgangur sektanna er sagður
að fækka slysum eða auka jafnvel
virðingu fyrir lögum. Þess vegna var
samin umferðaröryggisáætlun og
meginatriði hennar er að fækka slys-
um með minnkuðum ökuhraða. Að
sjálfsögðu er reynt með vísindalegum
rökum að sanna hve hraðinn sé
hættulegur. Rökin er að sjá "í línuriti
sem fylgir áætluninni, þar má sjá
línulega fækkun slysa ef ökuhraði er
minnkaður. Þetta línurit ætti vel við
ef allir vegir enduðu óvænt með
steinvegg, en þannig er ekki raun-
veruleikinn. Engu að síður er þetta
ein meginforsenda ríkisins fyrii' hert-
um aðgerðum og að telja þar með
ökumönnum trú um að hraði einn og
sér sé hættulegur.
Fyrstu aðgerðir ríkisins eru að
taka sér vald dómstóla og ákveða
sjálft tilhlýðilegar refsingar. Því
næst að liggja í leyni og bíða eftir að
ökumenn brjóti af sér og sekta eins
marga og hægt er. Skipa þar með
löggæslu að brjóta 1 gr. lið 2 b) í lög-
reglulögum þar sem lögreglumenn
eiga að koma í veg fyrir afbrot en
ekki bíða þar til þau séu framin. Því
næst var innheimtan samræmd og
stórbætt, auk þess að koma á bónus-
kerfi fyrir viðkomandi sektarinn-
heimtuembætti. Fyrstu gulrótina
fékk Lögreglustjóraembættið í
Reykjavík og ef vel tekst til fá sýslu-
mannsembætti landsins líka hlut sinn
í innheimtu sekta. Engin hætta virð-
ist á því að þessari gulrót verði sleppt
því nú hefur tekist með frábærum ár-
angri að svipta konur og eldri borg-
ara ökuréttindum vegna vítaverðs
innbæjarkappaksturs í Reykjavík.
Ríkið stærir sig einnig af nýjum
tækjum í baráttunni við ökumenn og
hefur þrengt möskvana í veiðarfær-
um sínum til ná í sem flesta, þetta má
kalla smáfiskadráp. Þetta nýja tæki
kallast hraðamyndavél og minnir
notkun þess frekar á háttsemi alræð-
isríkis þar sem mannréttindi eru fyr-
ir borð borin. Ríkið hefur sett sér
þær reglur að ef ökumaður þekkist
ekki á mynd beri að dæma eiganda
ökutækis sem glæpamann. Þetta er
ótrúleg ósvífni, með sama hætti ef
ræningjar þekktust ekki í mynd þá
bæri að dæma verslunareigandann
fyrir þjófnaðinn. Þessi vegaskattur
skilar sínu enda má fá óvæntar millj-
ónir í kassann.
Við erum öll sammála um að fækka
beri slysum og öll erum við sammála
um að án hraða verður aldrei komist
milli tveggja staða. Því ber að varast
að nota hraða sem skammaryrði eins
og gert er, því hraðinn er forsenda
umferðar. Hámarkshraði verður
aldrei ákveðinn með þröngsýni enda
hefur ríkið fyi'irgert rétti sínum hjá
ökumönnum með því að setja 80 km
hámarkshraða á ónýta malarvegi, en
90 km á vegi með bundnu slitlagi.
Þeir sem setja slíkan hámarkshraða
hafa gert sjálfa sig að athlægi.
Hámarkshraði verður til í hvert
sinn sem ekið er, ökumenn gefa veg-
um og götum einkunn með bensín-
fætinum og þannig myndast meðal-
hraði og hámarkshraði á lýðræðisleg-
an hátt án afskipta ríkisins. Þeir sem
nú hugsa að þetta eigi ekki við rök að
styðjast haga sér eins og einræðis-
heirar. Einræðisherra treystir ekki
ábyrgðartilfinningu ná-
granna sinna og sam-
ferðamanna, þess vegna
vill hann hafa vit fyrir
öllum. Eftir víðtækar
rannsóknir í Bandaríkj-
unum á vegum Federal
Highway Ad-
ministration á 100 mæl-
ingastöðum í 20 fylkjum
og eftir 1,6 milljónir
mælinga þar sem
minnka eða auka átti há-
markshraða um 8 km til
32 km fækkaði ekki slys-
um ef hámarkshraði var
minnkaður. Ef há-
markshraði var aukinn
fækkaði eingöngu sekt-
um. Meðalhraðinn
breyttist um 2 km eftir
því hvort hámarkshraðinn var
minnkaður eða aukinn. Því er stað-
reyndin sú að ökumenn aka á þeim
hraða sem þeim þykir eðlilegastur og
er viðeigandi hverju sinni því ábyrgð-
in er þeirra, ekki ríkisins. Nú er verið
að auka hámarkshraða í Bandaríkj-
unum eftir harða baráttu samtaka
Astæður slysa, segir
7 7
Oskar Asgeirsson, eru
allt aðrar en ökuhraði.
bifreiðaeigenda. Áður en hámarks-
hraði var aukinn voru kerfiskarlarnir
búnir að reikna út að 6.400 manns
myndu látast í umferðinni vegna auk-
ins hámarkshraða. En hvað hefur
gerst? Sektum hefur fækkað, slys
standa í stað miðað við ekna km og
þeim hefur fækkað í mörgum íylkj-
um þar sem hámarkshraði var auk-
inn. Hefur slysum fjölgað í Artúns-
brekku eftir að hámarkshraði var
aukinn úr 60 km í 70 km eða hefur
banaslysum fjölgað á Reykjanes-
braut eftir að hámarkshraði var auk-
inn úr 80 km í 90 km þrátt fyrir meiri
umferð og meiri meðalhraða? Svarið
er nei, ástæður slysa eru allt aðrar en
ökuhraði.
Eftir að hafa ekið um endilöng
Bandaríkin og víðsvegar um Evrópu
er ökuhraði á Islandi mjög lítill og
skrykkjóttur. Enda þegar tölur Um-
ferðarráðs yfir slys á Islandi fyrir ár-
ið 1997 eru athugaðar þá eru 1,7%
slysa á Islandi rakin til of hraðs akst-
urs og er hann í 14. sæti yfir ástæður
slysa. Það er því áfellisdómur að
banaslysum hefur fjölgað þrátt fyrir
að umferðaröryggisáætlun sé fram-
fylgt í hvívetna til minnkunar á öku-
hraða, það sannar enn einu sinni að
ekki ber að einblína á ökuhraða. Slys-
um verður ekki fækkað með gerræð-
islegum ríkisáætlunarbúskap. Marg-
ir ríkisstarfsmenn hafa tekið þátt í
þessari herferð í góðri trú og ber að
fyrirgefa þeim. Enda ekki hægt að
hengja bakara fyrir smið þvi þessi
áætlun var samin með fulltingi Al-
þingis. Ég skora á alþingismenn að
vinna að nýrri umferðaröryggisáætl-
un með breytingum á reglum um há-
markshraða. I þetta sinn verða
vinnubrögðin að vera lýðræðislegri ef
fækka á slysum, því ökumenn hafa
ekki efni á því að ríkið hagi sér eins
og aumur veskjaþjófur sem misnotar
aðstöðu sína í skjóli umferðarörygg-
isáætlunar.
Höfundur er tölvufræðingur.
www.mbl l.is

Óskar
Ásgeirsson