Morgunblaðið - 12.08.1998, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVTKUDAGUR 12. ÁGÚST 1998 23
Norén
fékk leik-
skálda
verðlaunin
Tampere. Morgunblaðið
SÆNSKA leikritaskáldið
Lars Norén hlaut norrænu
leikskáldaverðlaunin 1998,
en þau eru
veitt af
stjórn nor-
ræna leik-
listarsam-
bandsins.
Verðlaunin
voru afhent
í gær við
setningu
norrænna
leiklistar-
daga í Tampere í Finnlandi.
Lars Norén, leikskáld, ljóð-
skáld og leikstjóri, er fædd-
ur 1944 í Stokkhólmi. Hann
hefur skrifað 47 leikrit á ár-
unum frá 1968 og hafa mörg
þeirra verið þýdd á erlend
mál og sýnd í Evrópu, Jap-
an, Ástralíu og S-Ameríku.
Hann fær verðlaunin fyrir
leikritið Kliniken, þar sem
hann þykir draga upp ógn-
vekjandi mynd af nútíman-
um með því að lýsa á vægð-
arlausan hátt sjúklingum og
umhverfi þeirra á geð-
sjúkrahúsi.
Veitt í þriðja sinn
Verðlaunin nema 40 þús-
und finnskum mörkum; jafn-
virði 520 þúsund króna. Af
íslands hálfu var lagt fram
leikrit Kristínar Omarsdótt-
ur; Ástarsaga 3.
Þetta er í þriðja sinn sem
verðlaunin eru veitt. I fyrri
skiptin hafa hlotið þau ungir
höfundar með sín fyrstu
verk; Hrafnhildur Hagalín
fyrir Ég er meistarinn og Pa-
vo Havikko fyrir leikritið
Anastasía og ég.
Upptekinn við
að semja leikrit
Lars Norén gat ekki veitt
verðlaununum viðtöku sjálf-
ur. Það gerði kona hans,
Charlotte Neuhauser Norén,
og flutti frá honum þessi
skilaboð: „Ég er því miður
upptekinn við að semja leik-
rit núna og get ekki komið.
Mér er það bæði heiður og
ánægja að þiggja þessi verð-
laun. Takk fyrir!“
TÓNLIST
Norræna húsið
KAMMERTÓNLEIKAR
„Islensk sönglög eftir íslensk
kventónskáld". Marta G. Halldórs-
dóttir, sópran, Unnur Vilhelmsdóttir,
píanó, Hallfríður Ólafsdóttir, flauta,
og Lovísa Fjeldsted, selló. Norræna
húsinu, sunnudaginn 9. ágúst 1998.
SÁ SEM hyggst leita tónskálda
af kvenkyni í viðurkenndum upp-
flettiritum fer í geitarhús að leita
ullar; þeirra er þar að engu getið.
Þær konur sem hafa e.t.v. fengið að
fljóta með í safni tónskáldanna neð-
anmáls eru Hildegard frá Bingen,
Clara Schumann og Fanny Mend-
elsohn. Á síðari timum hafa konur
mjög látið til sín taka á sviði tón-
smíða og jafnvel stofnað með sér sín
eigin samtök, sjálfum sér til fram-
dráttar. í Vesturheimi er starfandi
sinfóníuhljómsveit eingöngu skipuð
konum sem stjórnað er af konu og
tónlistin sem hljómsveitin leikur er
aðeins eftir konur. Tónlistarhátíðir
sem helgaðar eru tónverkum
kvenna eru víða haldnar og í ljós
hefur komið að af nógu er að taka: á
veggspjaldi Hildegard-tónlistarút-
BÆKLR
Þýdd skáldsaga
HENDING
eftir Paul Auster. Þýdd af Snæbirni
Arngrímssyni. Bjartur 1998. 191 bls.
ÞVI gæti ég trúað að margir mis-
skildu skáldsöguna Hendingu eftir
bandaríska rithöfundinn Paul Aust-
er sem heldur léttvæga spennusögu
með ágætu plotti og góðri persónu-
sköpun sem væri svo sem eklá
ástæða til að eyða of miklum tíma í
að skoða. En þessi bók er annað og
meira. Að mínu mati gefur hún ekki
hinum margrómaða New York þri-
leik Austers mikið eftir en bókin
kom út á frummálinu árið 1990 (The
Music of Chance).
Hending er fantavel skrifuð. Eins
og titillinn gefur til kynna fjallar
hún um efni sem skáldsagnahöfund-
ar hafa þreifað nokkuð á áður, tilvilj-
unina. Meðan á lestri stóð varð mér
reyndar oftlega hugsað til skáldsög-
unnar Homo Faber eftir svissneska
rithöfundinn Max Frisch.
Hending er saga manns sem flýr
LISTIR_____
Línudans
niðurdrepandi aðstæður
sínar í leit að einhvers
konar frelsun og huggun
en er fyrr en varir lent-
ur í aðstæðum þar sem
hann er bundinn í báða
skó og enn verr í stakk
búinn til þess að takast á
við nagandi tilvistar-
kreppu sína.
Meginþema sögunnar
kemur kannski best
fram í þeirri tilfinningu
sem sækir á aðalsögu-
hetjuna, slökkviliðs-
manninn Nashe, að hann
sé fórnarlamb atburða-
rásar sem hann fær ekk-
ert um ráðið. „Allt snýst
þetta um rás atburða, í hvaða röð
hlutirnir gerast," segir í byrjun sög-
unnar og svo er það hver tilviljunar-
kenndi atburðurinn á fætur öðrum
sem knýr söguna áfram. Nashe fær
ekki við það ráðið að lögmaður ný-
látins föður hans
kemur ekki dágóðum
arfinum til hans fyrr
en eftir að konan hans
hefur yfirgefið hann
með öðrum manni,
peningamm hefðu
vafalaust komið í veg
fyrir skilnaðinn og
hann hefði þá ekki
hrakist út á þjóðveg-
ina í vonlitla leit að
tilgangi; og hann
hefði örugglega ekki
komist í kynni við
pókerspilarann Pozzi,
það var reyndar al-
gjör hending að Pozzi
skyldi liggja þarna á
veginum einmitt þegar Nashe átti
leið hjá, og ef þeir hefðu ekki hist
hefði Nashe aldrei komist í tæri við
kengruglaða milljarðamæringana
sem að endingu hafa örlög hans í
hendi sér.
Paul Auster
Islensk myndlist í Alabama
MYNDLISTARKONAN Svanhvít Sigurlinnadóttir
hefur verið búsett í Tuscaloosa í Alabama-fylki í
Bandaríkjunum síðastliðin fjögur ár og hélt í vor
sýningu á vatnslitamyndum í Kentucky Art Gallery,
sem bar yfirskriftina „In Daydreams". Á sýningunni
voru landslags- og kyrralífsmyndir og poi-trett-
myndir. Hún sótti námskeið í myndlist á árunum
1983-1994 í Tómstundaskóla íslands, Myndlistaskóla
Reykjavíkur og Myndlistarskóla Hafnarfjarðar og
er meðlimur í „West Alabama Art Association" og
„Tuscaloosa and University Women Painters". Þetta
er önnur einkasýning Svanhvítar í Tuscaloosa en
hún hefur tekið þátt í nokkrum samsýningum á ferli
sínum.
Forstöðukona Kentucky Art Gallery bauð Svan-
hvíti að sýna eftir að hafa séð verk hennar á sam-
sýningu í fyrra hjá „West Alabama Art Association“
og lofaði litanotkun hennar sem einkennist af björt-
um og líflegum tónum og nýstárlegum sjónarhorn-
um.
Svanhvít er fædd árið 1934 í Hafnarfirði og er
móðir Sigurðar Einarssonar spjótkastara, sem býr
vestra ásamt fjölskyldu sinni. Foreldrar hennar voru
Sigurlinni Pétursson og Vilhelmína Ólafsdóttir.
Engmn veit til angurs
fyrr en reynir
gáfunnar sem helgar sig „kventón-
skáldum" má finna 400 nöfn frá
upphafi vega til okkar daga.
Norræna húsið hefur staðið fyrir
þarfri kynningu á verkum íslenskra
tónskálda í sumar í tengslum við
sýninguna Þeirra mál ei talar tunga
- íslandsdætur í myndlist. Á tón-
leikum sl. sunnudag voiu flutt
sönglög eftir Elínu Gunnarsdóttur,
Karólínu Eiríksdóttur, Báru Gríms-
dóttur, útsetningar á þjóðlögum eft-
ir Hildigunni Rúnarsdóttur og loks
tríó og sönglög eftir Jórunni Viðar.
Ljóðin voru öll íslensk, bæði gömul
og ný. Fyrri hluti efnisskrárinnar
byggðist einkum á vögguvisum.
Fyrst var sunginn fjögurra laga
flokkur eftir Elínu Gunnlaugsdótt-
ur: Barnalög - í gamni og alvöru
fýrir sópran og píanó. Lögin fyrst
og síðast eru hljóðlát og dreymin,
annað lagið er rismikil lofgjörð til
sólarlagsins og í því þriðja tipla
börnin til englanna um heiltóna-
stiga. í Vögguvísu Báru Grímsdótt-
ur var hrynjandin einnig draum-
kennd en hljómferlið óreglulegt
gagnvart blæmjúkri laglínunni og í
laginu Nóttin spinnur, einnig eftir
Báru, gat að heyra skemmtileg og
ólík blæbrigði píanósins, bæði á efra
og neðra tónsviði.
Sönglagið Sem dropi tindrandi
eftir Karólínu Eiríksdóttur er falleg
tónlýsing á ljóði Hannesar Péturs-
sonar um tímann og augnablik hins
liðna. Geislandi hljómar eru tif
regndropanna; lagið rís tignarlega
og því lýkur með hljóðu tvíradda
eftirspili. Fyrri þjóðlagaútsetning
Hildigunnar Rúnarsdóttur var
einnig tvíradda: þar ófu saman vef
sinn sópranrödd og flauta í þjóðlag-
inu Man ég þig mey og í síðara lag-
inu, Hættu að gráta hringaná, bætt-
ist við hægstrokin bassalína sellós-
ins. Lögin eru skemmtilega útsett
og gaman væri að fá fleiri lög í
þennan stutta en lipra flokk.
Þungamiðja tónleikanna var
flutningur á tveimur verkum eftir
Jórunni Viðar: fyrra verkið var
Dans fyrir flautu, selló og píanó
sem fenginn er úr leikritinu Grá-
manni eftir systur Jórunnar, Drífu
Viðar. Það er fjörlegur dans í þrí-
skiptum takti; stíllinn er rómantísk-
ur, ekki ósvipaður Grieg, og flytj-
endurnir komu ákveðinni hrynjand-
inni mjög vel til skila. Síðara verkið
var frumflutningur á Sætrölls-
kvæði, gömlu íslensku danskvæði,
þar sem hverri hendingu lýkur með
viðlaginu: Enginn veit til angurs
fyi-r en reynir. Ljóðið lýsir siglingu
kóngs og drottningar; skyndilega
tekur af allan byr og skipin hreyfast
ekki úr stað. Þá birtist sætröll úr
djúpum hafsins sem heimtar son
þeirra hjóna gegn því að þeim byrji
á ný. Lagið er fyrir sópran, flautu
Að vissu leyti boðar sagan for-
lagahyggju; maðurinn á að sýna
æðruleysi gagnvart því sem verða
vill, hann á að láta skeika að sköp-
uðu, annað leiðir til óhamingju og
jafnvel dauða. En svo lýsir sagan
líka eins konar frelsisþrá, maðurinn
vill fá að ráða sjálfum sér. Lífið er
þannig eins konar línudans á milli
löghyggju og frelsis; maðurinn leit-
ast við að kanna og nýta sér mögu-
leika sína en er um leið undirsettur
ákveðinni framvindu, ákveðinni at-
burðarás sem hann hefur afskap-
lega lítið um að segja.
Bókin fjallar einnig um einangr-
un og einsemd þar sem endalausir
en einmanalegir þjóðvegir Banda-
ríkjanna og langur og mikill veggur
reistur berum höndum úti á miðju
engi hafa táknrænt gildi. Sömuleiðis
mætti lesa í söguna upplausn og
hnignun þjóðfélags.
Ohætt er að mæla með þessari
bók. Gerð hefur verið kvikmynd eft-
ir henni (The Musie of Chance) sem
Philippe Haas leikstýrði en þótti
takast illa. Þýðing Snæbjamar er
ágæt aflestrar.
Þröstur Helgason
Hádegis-
tónleikar í
Dómkirkj-
unni
ORGELTÓNLEIKAR verða í
dag, miðvikudaginn 12. ágúst,
kl. 11.30 í Dómkirkjunni í
Reykjavík. Marteinn H. Frið-
riksson leikur verk eftir Bach,
Mendelssohn og Jón Nordal.
Aðgangur er ókeypis.
Bænastund verður að lokn-
um tónleikum kl. 12.10.
Saga tím-
ans í Fisk-
inum
Alheimsvísindamaðurinn
Stephen Hawkin útlistar kenn-
ingar sínar í heimildarmynd-
inni A Brief History of Time
sem sýnd verður í Galleríi
Fiskinum, Skólavörðustíg 22c,
í dag, miðvikudaginn 12. ágúst.
Sýningartími er 45 mínútur
og verður myndin sýnd á
klukkustundar fresti á opnun-
artíma gallerísins frá kl. 14 til
18.
og píanó og er í dórískri kirkjutón-
tegund. Hver hending er sungin
undir sama lagi og í krafti endur-
tekningarinnar magnast spennan
um afdrif drengsins. Tónsmíðin
hæfði hinu forna danskvæði sérlega
vel og flutningur lagsins var sann-
arlega áhrifaríkur.
Tónleikunum lauk með fjómm
kunnum sönglögum eftir Jóranni
Viðar: Kall sat undir kletti, Við
Kínafljót, Gestaboð um nótt og Vort
líf. Lög Jórannar bera mjög sterk
höfundareinkenni: í þeim býr mikil
orka og sköpunargleði. Tónlistin
byggist fyrst og fremst á blæbrigð-
um og innihaldi textans, þannig að
hvert lag er heimur út af fyrir sig,
aðeins ætlaður þeim ákveðnu orðum.
Lögin á tónleikunum voru sungin
af Mörtu G. Halldórsdóttur en
henni til fulltingis voru Unnur Vil-
helmsdóttir, píanóleikari, Hallfríður
Ólafsdóttir, flautuleikari, og Lovísa
Fjeldsted, sellóleikari. Flutningur
þeirra var allur hinn ágætasti; sér-
staklega á söngkonan lof skilið fyiir
góðan framburð: það voru ekki að-
eins tónarnir sem gáfu tónlistinni
gildi heldur ekki síður skýr orðanna
hljóðan.
Gunnsteinn Ólafsson