Morgunblaðið - 12.08.1998, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 1998 21
BÆKUR
Saga
EROTIC ICELAND
Eftir Gudrun M. H. Kloes.
Ormstunga. 1998 - 141 bls.
ÍSLENSKUR ástarunaður er í
sviðsljósinu í nýrri bók eftir Gudr-
un M.H. Kloes. Bókin er nýkomin
út á þýsku og ensku og nefnist.
Erotisches Island eða Erotic
Iceland. Hér er enska þýðingin til
umfjöllunar.
Það er engan veginn einfalt verk
að skilgreina þetta verk. Það er að
forminu til einhvers konar vegaást-
arsaga þar sem við ferðumst með
sögumanni um^ borg og nokkra
fagi-a staði á Islandi. En sagan
sækir einnig form sitt að nokkru til
eddukvæða því að sögukona fær
sér sjálfan Loka Laufeyjarson sem
fylgdarsvein og viðfang ástleitinna
hugrenninga. I samtölum þeirra
erum við upplýst um kynhegðun
landsmanna. Loki er heppilegur
fórunautur því að hann getur
brugðið sér í allra kvikinda líki og
birtist okkur því í ýmsum gervum
og kynhlutverkum. Raunar lætur
höfundur sér ekki nægja Loka sem
viðmælanda sögukonu heldur á
„Bláa kirkjan -
sumartónleikar“
Þorsteinn
Gauti leik-
ur á píanó
NÆSTI flytjandi í tónleika-
röðinni „Bláu kirkjunni“ er
Þorsteinn Gauti Sigurðsson
sem leikur á píanó tónlist eftir
Chopin, Gershwin, Debussy og
Rachmaninoff í kirkjunni á
Seyðisfirði í kvöld 12. ágúst kl.
20.30.
Þorsteinn Gauti lauk einleik-
araprófi frá Tónlistarskólanum
í Reykjavík. Framhaldsnám
stundaði hann við Juillard
School of Music í New York og
í Róm á Italíu. Þorsteinn Gauti
hefur komið fram á tónleikum
víða erlendis, einnig sem ein-
leikari með hljómsveitum á
Norðurlöndum og oft með Sin-
fóníuhljómsveit Islands.
Aðgangseyiir er 500 kr.
Okeypis fyrir 6 ára og yngri.
„Augun
mín og
augun þín“
NÆSTU tónleikar í sumartón-
leikaröð Kaffileikhússins eru
fimmtudaginn 13. ágúst en þá
flytja Margrét Pálmadóttir og
Vox Femine dagskrána „Aug-
un mín og augun þín“.
Dagski-áin er upphaflega
sett saman í tengslum við
myndlistarsýningu í kjallara
Norræna hússins en þar eru til
sýnis verk eftir tólf íslenskar
listakonur sem eru brautryðj-
endur myndlistar á Islandi,
fæddar um og eftir aldamót.
Dagskráin í Kaffíleikhúsinu
er tvíþætt, fyrri hluti hennar
nefnist „Völuskrín" en hann er
íslensk dagskrá innblásin af
myndlistarsýningu kvennanna
í Norræna húsinu. Seinni hluti
dagskrárinnar er „Ferða-
sveifla" en í honum er farið vítt
og breitt á vængjum söngsins,
með gospel og djassívafi, með
aðstoð píanóleikarans Agnars
Más Magnússonar.
Tónleikamir hefjast kl. 21
en húsið verður opnað kl. 20.
hún einnig orðastað
við Gunnar á Hlíðar-
enda. Á vissan hátt
minnir fonnið því
einnig á form grískra
heimspekirita á borð
við Samdrykkju
Platons þótt ekki sé
efnið að öllu leyti
heimspekilegt.
Þar að auki eru í
bókinni þýðingar á
nokkrum ástarsenum
úr íslenskum skáldsög-
um og ástarljóðum.
Höfundur leitar sér
einnig fanga í íslend-
ingasögur og endur-
segir sögubrot og velt-
ir fyrir sér gjörðum persóna sagn-
anna.
Efni bókarinnar er í samræmi
við þessa lýsingu. Unaðsheimur ís-
lensks ástarlífs er meginviðfangs-
efnið og fátt eitt látið
ókannað, hvort sem
um er að ræða ástar-
funinn í landslaginu
eða kynfræði tungu-
málsins og sú siðfræði
sem tengst hefur sam-
skiptum kynjanna í
gegnum aldirnar og er
þar fátt látið óhreyft.
Þó sakna ég svohtið
umfjöllunar um það rit
sem Islendingum er
efst í huga þegar slík
mál ber á góma, Bósa
sögu og Herrauðs. Fá
rit eru erótískari ef ég
man rétt.
Sannast sagna
gengur þessi ólíkindalega samsetn-
ing ótrúlega vel upp. Höfundur
hefur búið á íslandi frá því 1982 og
hefur því í senn á okkur sitt gests
auga og innsýn heimamannsins.
Gudrum M.H. Kloes er þess utan
lipur penni og með tómnigáfu í all-
góðu lagi. Texta hennar hef ég að
vísu aðeins lesið í ágætri, enskri
þýðingu Julians Thorsteinsson en
hann kemur mér fyrir sjónir sem
útleitinn og myndríkur. Hann er á
sinn hátt jafnmunaðarfullur og efn-
ið sem fjallað er um, ísmeygilegur
og tvíræður. Dálítið ólíkur eddun-
um fomu, ekki síst þegar kemur að
landslagslýsingum sem eru dálítið
upphafnar og rómantískar í mið-
evrópskum anda enda er bókin
vafalaust fremur ætluð þýsku- og
enskumælandi lesendum en ís-
lendingum. Hún er jafnvel hugsuð
að nokkru sem landkynning. Slíka
landkynningu ber að þakka.
Erotic Iceland er á sinn hátt
djörf og aðlaðandi tilraun tO að
miðla íslenskum ástarunaði eins og
hann birtist hjá landi, lýð, tungu,
siðum, bókmenntum og atferli
landans. Hún er jafnframt athygl-
isvert bókmenntaverk þar sem
bryddað er upp á nýstárlegum leið-
um í formsköpun. Fagrar teikning-
ar í ofurlítið rómantískum anda
eftir Þorbjörgu Höskuldsdóttur
skreyta bókina og fallega ljósmynd
á bókarkápu tók Páll Stefánsson.
Skafti Þ. Halldórsson
Islenskur
ástarbruni
Gudrun M.H. Kloes
KVIKMYM)IR
Sambíóin
„LETHAL WEAPON 4“ ★ ★ 'k
Leikstjóri: Richard Donner. Aðalhlut-
verk: Mel Gibson, Danny Glover,
Rene Russo, Joe Pesci, Chris Rock,
Jet Li. Warner Bros. 1998.
FJÓRÐA „Lethal Weapon“-
myndin með þeim Mel Gibson og
Danny Glover í hinum gamalkunnu
hlutverkum löggufélaganna í Los
Angeles á að keyra á stanslausu
fjöri og skemmtilegheitum frá
byrjun til enda og tekst það
nokkum veginn. Aðeins einstaka
sinnum er hægt lítillega á frásagn-
arhraðanum og bröndurunum til
þess að koma að hinni ódrepandi
ást á milli Gibsons og ástkonu
hans, sem Rene Russo leikur (þau
eiga von á barni, altso í myndinni),
til þess að koma fjölskylduleyndar-
máli á heimili Glovers á hreint og
til þess að sýna hvað tvíeykið Gib-
son og Glover er fyndið og
skemmtilegt og hefur ofsalega
gaman af myndinni. Þeir eru ýmist
flissandi, skælbrosandi eða reka
upp svoleiðis hláturrokurnar að
það er eins og þeir gangi fyrir hlát-
urgasi, sem þeir reyndar gera í
einni af fyndnari senum myndar-
innar. Það skemmta sér allir svo
Gibson,
Glover og
hlátur-
gasið
vel á tjaldinu og andrúmsloftið er
svo óþvingað og það er svo gaman
að maður fær á tilfínninguna að
myndin hafi fyrst og fremst verið
gerð til þess að skemmta þátttak-
endunum.
En svo gerist það í bestu atrið-
unum að öll kátínan á tjaldinu
smitar út frá sér og maður fer að
hlæja sjálfur að allri vitleysunni og
jafnvel kaldhæðnustu og svartsýn-
ustu áhorfendur, sem ekki ætluðu
að láta gabba sig í fjórða skiptið,
geta vart annað en brosað með og
tekið þátt í leiknum. Ef frá er talið
einstaklega væmið uppgjör Gib-
sonlöggunnar við fortíð sína í lokin,
þar sem mótormunnurinn Joe
Pesci leikur öllum að óvörum stóra
rullu, er Lethal Weapon 4 hin
prýðilegasta afþreying. Áhorfand-
inn veit að hverju hann gengur og
hann er ekki svitónn um það.
Myndirnar eru allar byggðar
upp á mjög svipaðan máta. Einkalíf
lögganna blandast mjög inn í elt-
ingaleik þeirra við óþokkana, sem í
þetta sinn eru kínverskir og fá það
sannarlega óþvegið; Jet Li er sá
eini í allri myndinni sem er alltaf
grafalvai-legur í framan. Fjórða
myndin býður upp á þessa venju-
legu ofsabílaeltingaleiki, einnig elt-
ingaleiki á hlaupum, eltingaleiki á
bátum, slagsmál uppi á húsþökum
og slagsmál neðansjávar og slags-
mál á götum úti. Hasarinn er auð-
vitað nógu mikill en spennan sem
fylgh- honum er nánast engin; við
höfum séð þetta allt áður.
Það sem höfundarnir gera í til-
raun til þess að sprauta endurnýj-
uðu lífi í seríuna er að dæla brönd-
urum í handritið. Chris Rock er
skemmtileg viðbót sem væntanleg-
ur tengdasonur Glovers og Joe
Pesci endurtekur leikinn sem hálf-
gert viðrini í leit að viðurkenningu.
Russo sparar ekki karatespörkin
þótt hún sé kasólétt og þeir Gibson
og Glover gera það sem þeir gera
alltaf; hlæja hvor upp í annan.
Það má reikna með að nú sé
komið að sögulokum. En þó er
aldrei að vita. Þeir sem sjá þessa
mynd munu eflaust líka vilja fara á
mynd númer fimm.
Arnaldur Indriðason
BÆKUR
Ljóð
SKUGGALJÓÐ
eftir Kristian Guttesen, Wales 1998.
Eignútgáfa. Bókin fæst hjá Máli og
menningu og kostar 1.140 kr.
ÞAÐ skín ekki mikil birta inn í
ljóðheim Kristians Guttesen í nýrri
ljóðabók sem hann nefnir Skugga-
ljóð. Ljóð hans eru myrk í tvennum
skilningi. Þau fjalla um sorg, sút og
myrkur hugans og svo eru þau
ekki mjög aðgengilegur skáldskap-
ur.
Myrkrið leynir sér ekki í titlum
eins og Skipbrot, Eilífa nóttin, La-
ment og Skuggaljóð og ljóðmynd-
irnar undirstrika það: „skugginn
sem af mér stafar / er eins og
morgunskíma / í þessu angandi
myrkri." Höfundurinn gengur jafn-
vel svo langt að varða ljóðin
galdrastöfum og stó-á heiti þeirra
með rúnum. Tengsl galdra, rúna og
ljóða eru vitaskuld ævaforn og ljóst
er að edduhefðin foma lifir góðu
lífi í kvæðum Kristians. Þar má
finna kenningar eins og „dimmglóð
farinna daga“ og „íslendi hugans“
og myndríkar orðsmíðar eins og
sjóndrá, blásorg, árför og dauðtóna
ljóð.
Angandi
myrkur
Yrkisefni Kristians
eru fyrst og fremst
huglæg og í vissum
skilningi á forsendum
sjálfsverunnar eins og
sést á þessari ágætu
mynd: „ég get látið
stjömumar skína /
með einni hugsun / á
dimmbreiðu hafsins
sem / umlykur himin-
röndina."
Myndræn viðfangs-
efni skáldsins sækja
afl sitt til harðrar ís-
lenskrar náttúra. Þau
era í senn almenn og
kosmísk þótt þau teng-
ist einnig persónu-
legra myrkri. Tíminn og verðandin
era því mjög hugleikin. Sterk og
endurtekin er myndin af jökli tím-
ans sem tengist íslendi hugans og
landslagi þess liðna.
frá jökli timans og landslagi þess liðna
svo veröld þessi megi fínna
sinn grafstað
hafa teikn mín og hugskot lýst
hvem morgun
það illa afl sem í skýjunum býr
er hulið
þokan sem ríkir beisk á nátt-
úrunnar hlíð
þar sem aldrei finnst h'f mun
ég sofa
og heimsins minni fyrnast yfir
með sólu
sjá, ég er postuli á leið um
ókunnar slóðir
að eilífðarstíg um musteri þess
myrka
og þursar mér vísa til vega
Óljóst þykir mér heldur hvaða
boðskap sá postuli flytur. Víst er
að það er varla boðun ljóssins. Öllu
fremur einhver endalok.
Mér þykir skáldið færast mikið í
Kristian Guttesen
Englarnir
eða við?
KVIKiYlYMHB
S a m b f 6 i n
ANGEL CITY
★ ★
Leikstjóri: Brad Silberling. Handrits-
höfundur: Dana Stevens. Aðalhlut-
verk: Meg Ryan, Nicolas Cage og
Dennis Franz. Warner Bros. 1998.
SETH er engill. Maggie er kona.
Starf engilsins er að veita fólki í
nauðum huggun og að leiða þá sem
hafa lotóð jarðvist sinni á betri
stað. Maggie er skurðlæknir sem
vill bjarga mannslífum, stundum
tekst það og stundum ekki. Seth
verður ástfanginn af þessari góðu
konu og þarf að fóma ýmsu til að
öðlast hana.
Maðurinn hefur lengi trúað á til-
vist verndarengla ýmissa. Það var
hins vegar þýski leikstjórinn Wim
Wenders sem skapaði á sjónrænan
hátt í mynd sinni „Der Himmel
uber Berlin" þennan fallega heim
englanna sem vaka yfir okkur, og
er kvikmyndaleg útfærsla hans á
því snilldarleg. Hér hefur þessi
heimur verið fenginn að láni í am-
eríska kvikmynd sem grannhug-
mynd, og inn í þennan heim er
troðið mjög dæmigerðri ástarsögu,
sem reynt er að gera framlega með
frekar tilgangslausum endi. Hér er
verið að reyna að blanda saman
snilld eins manns og meðal-
mennsku annars og það blandast
ekki betur saman en vatn og olía.
Ástarsagan virkar ektó heldur
vel, því einhvem veginn skynjar
maður ekki þá ást er Seth og
Maggie bera hvort til annars, og er
sagan öll hin daufasta. Aum pér-
sónusköpun þeirra bætir gráu ofan
á svart. Maggie er sæt en á að vera
töff af því að hún hlustar á Jimi
Hendrix. Meg Ryan er bara ekki
töff þótt hún sé fín á sinn hátt.
Nicolas Cage er einn af mínum
uppáhaldsleikuram, en mér finnst
hann ekki skemmtilegur í hlutverki
sínu hér. Dennis Franz er hins
vegar fínn sem útlifaður engill.
Englaheimurinn býður upp á
marga myndræna möguleika og
þeir era nýttir hér ágætlega. Tón-
listin er líka mjög góð og saman
gerir það að verkum að sum atriðin
eru sérlega glæsileg. Velt er upp
ýmsum tilvistarlegum spumingum
sem hefði mátt gera meira úr í sög-
unni því hún er lapþunn.
Hildur Loftsdóttir
fang í kvæðum sínum og yrkja af
töluverðum metnaði. Því er þó ekki
að leyna að mér finnst að um
margt megi betur vanda skáld-
skapinn og ekki síst málfarið. Yfir-
lestur hefði mátt vera markvissari.
Meinlegt er þannig að sjá vindinn
„sefjaðan“ í stað þess að sefa hann,
rætt er um „vetursins kul“ í stað
þess að segja vetrarins kul og ein
braglínan hljómar svo: „áður en
nótt vígur dag“. Öll eru dæmi þessi
i sama ljóðinu.
Skuggaljóð era metnaðafull til-
raun sem er allrar athygli verð en
ljóst er að skáldið hefur ekki það
vald yfir málinu sem samræmist
metnaðinum.
Skafti Þ. Halldórsson