Morgunblaðið - 08.12.1998, Qupperneq 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1998
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
C/r. }J^ % y t •>
'■*& SSg&B /»
Jjr ’3'’" lílpi
-i Ir®"* '
Reuters
BORIS Jeltsín Rússlandsforseti les yfír starfsliði sínu á fundi í Kreml í gærmorgun. Var forsetinn afar ósáttur við frammistöðu starfsmanna
sinna meðan á veikindum hans stóð.
„Osýnilegi maðurinn“
víkur en fer varla
Stjarna hins nýja starfsmannastjóra
Jeltsíns hefur risið hratt sl. ár. Forveri
hans í embætti fer tæplega langt, því hann
verður líklega áfram ráðgjafi forsetans.
BORÍS Jeltsín Rússlandsforseti brá
ekki út af vananum í gær er hann
rak helsta ráðgjafa sinn og starfs-
mannastjóra, Valentín Júmasjev, réð
nýjan í hans stað og rak svo þrjá
ráðgjafa til viðbótar. Uppstokkun í
starfsliði forsetans er einn fylgifisk-
ur veikinda hans en óvíst er hvaða
áhrif hún mun hafa að þessu sinni.
Reyndar er búist við því að flestir, ef
ekki allir, muni starfa áfram fyrir
forsetann en nýliðinn í starfsliði for-
setans, Nikolaj Bordjuzha, er hins
vegar tiltölulega óræð stærð.
Stjama Bordjuzhas, hins nýja
starfsmannastjóra Jeltsíns, hefui-
risið hratt en ekki er vitað til þess að
pólitískur metnaður hans sé mikill.
Hann á að baki langa starfsreynslu
innan sovésku leyniþjónustunnar,
KGB, en í byi-jun þessa árs var hann
gerður að yfirmanni landamæra-
vörslu Rússa. Skammt var stórra
högga á milli og í september sl. tók
hann við formennsku í öiyggisráði
forsetans. A því rúma hálfa ári sem
hann stýrði landamæravörslunni
tókst honum að gera liðið sem henni
sinnir að einu áhrifamesta herliði
landsins, auk þess sem honum hefur
tekist að styrkja bágan fjárhag þess.
Hins vegar er enn of snemmt að
segja til um hvaða áhrif formennska
hans í öryggisráðinu hefur þar sem
hún hefur staðið á sama tíma og
heilsu forsetans hefur hrakað mjög
og fátt annað komist að.
Bordjuzha fer nú með tvö valda-
mikil embætti sem margir telja ill-
mögulegt að sinna svo vel sé, auk
þess sem þessi samþjöppun valds
hefði ekki komið til greina fyrir fá-
einum mánuðum. Dmitrí Jakúshkín,
talsmaður forsetans, sagði í gær að
þetta hefði verið talið nauðsynlegt til
að styrlqa vald forsetans vegna sí-
aukinna árása pólitískra andstæð-
inga hans.
Júmasjev vildi losna
Júmasjev hefur haldið sig á bak
við tjöldin allan starfstíma sinn í
Kreml og hefur verið kallaður
„Ósýnilegi maðurinn" í rússneskum
fjölmiðlum. Júmasjev er fyrrver-
andi blaðamaður og hefur haft sig
lítt í frammi þann tíma sem hann
hefur starfað fyrir forsetann. Áhrif
hans eru hins vegar óvefengjanleg,
hann hefur staðið vörð um stefnu
forsetans, ekki síst undanfama
mánuði, er mjög hefur dregið úr
valdi forsetans vegna veikinda hans.
Júmasjev er sagður andsnúinn
því að gegna opinberum embættum
og hann hafi oftar en einu sinni
beðist lausnar úr embætti. Þá hafi
hann gert allt til að losna úr því
undanfarna mánuði. Viðbrögð við
brottvikningu hans eru ýmist þau
að hún sanni hve óútreiknanlegur
Jeltsín sé eða hún sé til marks um
löngun Júmasjevs til að yfirgefa
sökkvandi skip. Heimildarmaður
innan Kremlar fullyrti í gær að
þrátt fyrir að Júmasjev hefði verið
rekinn, myndi hann líkega áfram
starfa sem ráðgjafi forsetans.
Áhrifamikill á bak við tjöldin
Áhrif Júmasjevs á forsetann eru
sögð geysileg. I síðasta mánuði birt-
ist úttekt á stöðunni innan Kremlar-
múra og þar sagði um Júmasjev:
„Jeltsín er veikur ... Hugur hans, orð
og líklega athafnir h'kamnast í Va-
lentín Borísovitsj Júmasjev. Það er
óljóst hvor ræður stefnu hvors, hvort
Valentín Nikolaj
Júmasjev Bordjuzha
Júmasjev ræður stefnu Jeltsíns eða
öfugt.“ Þá hafa sumir jafnvel gengið
svo langt að kenna Júmasjev um
stjómarkreppuna í mars sl. er
Jeltsín rak Viktor Tsjemómyrdín
forsætisráðherra og skipaði Sergei
Kíríjenkó í hans stað.
Skömmu eftir að Jeltsín veiktist í
ferð sinni til Mið-Asíulýðveldanna í
október, kom það í hlut Júmasjevs
að tilkynna að forsetinn myndi draga
úr daglegri stjórn og snúa sér að
endurskoðun stjómarskrárinnar.
Júmasjev hefur samið vel við dóttur
lang-t
Jeltsíns, Tatjönu Díatjsenkó, enda
var það hugmynd Júmasjevs að Dí-
atsjenkó yrði gerð að ímyndarráð-
gjafa forsetans. Þá hefur Júmasjev
verið sagður handgenginn auðkýf-
ingnum Borís Beresovskí en dregið
hefur úr þeim tengslum að undan-
fömu eftir að athygli manna beindist
að þeim.
Júmasjev var áberandi fyrir skrif
sín í blöð frjálshyggjuafla undir lok
valdatíma Míkaíls Gorbatsjovs. Er
Jeltsín var í ónáð stjómvalda tók
Júmasjev viðtal við hann, gerði í
framhaldinu heimildarmynd um
Jeltsín og aðstoðaði hann við skrif
tveggja sjálfsævisagna. Júmasjev
varð ráðgjafi Jeltsíns árið 1996 og
var síðar hækkaður í tign starfs-
mannastjóra. Tók hann við af um-
bótasinnanum Anatólí Tsjúbajs og
hóf þegar að breyta starfsháttum
starfsliðs forsetans. Hefur hann auk-
ið leyndina sem yfir þeim hefur hvilt
og þykir það í anda starfshátta hans
sjálfs.
Borgarstj órnarkosn-
ingar í St. Pétursborg
Staða Jab-
loko sterk
eftir fyrri
umferð
St. Pétursborg. Reuters.
HINN frjálslyndi Jabloko-flokkur
stendur sterkast að vígi eftir fyrri
umferð borgarstjórnarkosninga
sem fram fóru í St. Pétursborg á
sunnudag. Aðeins átta fulltrúar
fengu nægilega mörg atkvæði til
fimmtíu manna þings borgarinnar
en kosið verður á milli áttatíu full-
trúa í annarri umferð, þar af er um
fjórðungur úr Jabloko. Kommúnist-
ar, sem eru stærsti flokkurinn á
landsvísu, voru í öðru sæti en tölu-
vert á eftir Jabloko.
Ofbeldi og spilling einkenndu
kosningabaráttuna í St. Pétursborg.
Haft var í hótunum við frambjóðend-
ur og aðstoðarmenn þeirra, ráðist á
þá, fram komu ásakanir um at-
kvæðakaup og mörg dæmi vora um
að fleirl en einn frambjóðandi kæmi
fram með sama nafni en það var til
þess eins gert að ragla kjósendur.
Þá var mikil öryggisgæsla við kjör-
staði enda bárast allnokkrar
sprengjuhótanir til þein'a. Engin
sprengja fannst hins vegar á kjör-
stöðum.
Vai- kosningabaráttan í borginni
sögð sú óheiðarlegasta og ofbeldis-
fyllsta í sögu landsins en athygli alls
landsins og umheimsins beindist að
henni þegar þingkonan Gah'na St-
arovojtova var myrt fyrir utan heim-
ili sitt í borginni 20. nóvember. Þing-
konan var þekkt fyrir baráttu sína
fyrir lýðræði og mannréttindum og
fyllti morðið Rússa miklum óhug.
Leiða má að því líkur að morðið
hafi haft sín áhrif á niðurstöðu fyrri
umferðar kosninganna en í henni
styrkti frjálslyndur og umbótasinn-
aður flokkur, Jabloko, stöðu sína
mjög. Er það talið kunna að koma
honum til góða í þingkosningum sem
fram fara að ári og jafnvel í forseta-
kosningum, sem eiga að fara fram
árið 2000. Fastlega er búist við að
formaður Jabloko, Grígorí Javlinskí,
muni bjóða sig fram til forseta.
Góð kosningaþátttaka
Seinni umferð kosninganna verð-
ur haldin 20. desember nk. Verður
kosið um 42 sæti af 50 en borgarráð
St. Pétursborgar fær nú aukið vægi,
ekki síst gagnvart borgarstjóranum
Vladimír Jakovlev. Var kosninga-
þátttaka góð, yfir 40% af 3,7 millj-
ónum borgarbúa.
Átta borgarráðsmenn tryggðu sér
sæti í fyrstu umferð, þeirra á meðal
Míkaíl Amosov, leiðtogi Jabloko í
borginni. 88 frambjóðendur keppa
um 42 sæti og af þeim verða 23 eða
24 úr Jabloko, ellefu kommúnistar
og átta úr flokki Júrís Boldírevs,
sem berst gegn spillingu. Um helm-
ingur er óháður.
Jonathan Aitken, fyrrverandi undirráðherra
íhaldsflokksins, leiddur fyrir rétt í janúar
Sakaður um meinsæri
JONATHAN Aitken, fyrrverandi
undirráðherra í ríkisstjórn breska
íhaldsflokksins, mun verða leidd-
ur fyrir rétt vegna ásakana um
meinsæri, skv. úrskurði sem gerð-
ur var heyrinkunnur í gær, og
greint var frá á heimasíðu BBC.
Er Aitken einnig sakaður um að
hafa átt aðild að samsæri til að
hindra framgang réttvísinnar og
munu réttarhöld í máli hans fara
fram í janúar. Mun þá einnig
verða réttað yfir Said Mohammed
Ayas, fyrrverandi samstarfsmanni
Aitkens í viðskiptum, en hann er
sömuleiðis sakaður um að hafa
lagt á ráðin um að hindra fram-
gang réttvísinnar.
Ásakanir á hendur Aitken eiga
sér rætur í meiðyrðamáli sem hann
höfðaði árið 1995 á hendur dag-
blaðinu The Guardian og Granada-
sjónvarpsstöðinni vegna fullyrð-
inga um að hann hefði leyft arab-
ískum vini sínum að greiða reikn-
ing sinn á Ritz-hótelinu í París upp
á eitt þúsund pund, eða rúmlega
hundrað þúsund ísl. krónur. Aitken
sagði af sér undirráðherraembætti
í fjármálaráðuneytinu í apríl 1995
til að einbeita sér að meiðyrðamál-
inu, og lýsti hann því þá yfir að
hann myndi takast á við „það
krabbamein sem stafaði af óheiðar-
legri og vondri blaðamennsku“.
Aitken neyddist hins vegar til að
éta þessi orð ofan í sig, og falla frá
meiðyrðamáli sínu í júní 1997 þeg-
ar The Guardian kom fram með
frekari sannanir fyrir því að eigin-
kona Aitkens, Lolicia, hafði ekki
greitt hótelreikninginn, eins og
Áitken hélt fram. Hafði Aitken
m.a. nefnt dóttur sína, Victoriu, til
vitnis um að Lolicia hefði gi-eitt
reikninginn en staðhæfingar hans
reyndust, þegar til kom, byggðar á
sandi.