Morgunblaðið - 08.12.1998, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
PRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 1998 33

Yið enda
regnbogans
„ „ Morgunblaðið/Kristinn
FRIÐUR flokkur tilnefndra höfunda til íslensku bókmenntaverðlaunaima en tíu bækur voru tilnefndar í
tveimur flokkum, flokki fagurbókmennta annars vegar og fræðibóka og bóka almenns efnis hins vegar.
Islensku bókmenntaverðlaunin
Þrjú tilnefnd
fyrir fyrstu bók
ÞRÍR RITHÖFUNDAR sem eru að
senda frá sér sína fyrstu skáldsögu
eru meðal þeirra sem tilnefndir eru
til Islensku bókmenntaverðlaun-
anna í ár. Þetta eru þau Auður
Jónsdóttir fyrir Stjórnlausa lukku
sem gefin er út af Máli og menn-
ingu, Arni Sigurjónsson fyrir bók-
ina Lúx sem sömuleiðis er gefin út
af Máli og menningu og Huldar
Breiðíjörð fyrir ferðasögu sína,
Góðir Islendingar, sem gefin er út
af Bjarti. Auk þeirra þremenninga
eru Guðbergur Bergsson og Thor
Vilhjáhnsson tilnefndir fyrir bækur
sínar, hinn fyrrnefndi fyrir
skáldævisöguna Eins og steinn sem
hafíð fágar í útgáfu Forlagsins og
liinn síðarnefndi fyrir sögulegu
skáldsöguna Morgunþula í stráum í
útjpfu Máls og menningar.
I flokki fræðirita og bóka al-
inenns efnis voru tilnefnd eftirtalin
rit: Islensk byggingararfleifð I eft-
ir Hörð Ágústsson, útgefandi Húsa-
friðunarnefnd ríkisins, Islenskir
fuglar eftir Ævar Petersen og Jón
Baldur Hlíðberg, útgefandi Vaka-
Helgafell, Matarást eftir Nönnu
Rögnvaldardóttur, útgefandi Ið-
unn, Saga Reykjavíkur 1940-1990
eftir Eggert Þór Bernharðsson, út-
gefandi Iðunn, og Sjávarnytjar við
Island eftir Karl Gunnarsson,
Gunnar Jónsson og Ólaf Karvel
Pálsson, útgefandi Mál og menn-
ing.
Dónmefndirnar sem völdu bæk-
urnar voni skipaðar þeim Sigríði Á.
Snævarr, Magneu J. Matthíasdóttur
og Guðna Elíssyni í flokki fagurbók-
mennta en Guðrúnu Pétursdóttur,
Aðalgeiri Kristjánssyni og Sigurði
Steindórssyni í flokki fræðirita og
bóka almenns efnis, Sigríður og
Guðrún voru formenn nefndanna,
tilnefndar af Félagi íslenskra bóka-
útgefenda, en hin eru tilnefnd af
Rithöfundasambandi íslands, Heim-
spekideild Háskóla íslands, Rann-
sóknarráði íslands og Hagþenki, fé-
lagi höfunda fræðirita og kennslu-
gagna.
Lokadómnefnd mun síðan velja
eina bók úr hvorum flokki til verð-
launa sem forseti íslands afliendir
eftir áramót. Formaður hennar
verður dr. Dagný Kristjánsdóttir,
tilnefnd af forseta Islands, og auk
þess starfa í henni formenn hinna
nefndanna tveggja.
Þeim sem tilnefndir voru voru af-
hentir silfurbókahnífar til minja,
smíðaðir hjá Jens Guðjónssyni. Kór
Kársnesskóla söng undir sljórn Þór-
unnar Björnsdóttur.
Guðjón
Sveinsson ias
fyrir Breið-
dalsvíking-a
Vaöbrekka, Jökuldal. Morgunblaðið.
GUÐJÓN Sveinsson rithöf-
undur á Breiðdalsvík las úr
verkum sínum í Hótel Svarta-
skógi í byrj-
un aðventu.
Guðjón las
fyrst úr ný-
útkominni
ljóðabók
sinni I garði
konu minnar
en sú bók er
óður til upp-
græðslu og
skógræktar,
og sagði Guðjón skógræktará-
hugann einmitt hafa vaknað
upphaflega í garði konu sinnar.
Guðjón las einnig úr gömlu
ævintýri eftir sig sem hann
segir að sé fyrir fullorðna er
hann nefnir Ævintýrið við al-
heimstjörnina. Einnig sýndi
Guðjón myndbandsupptöku af
Kór Flensborgarskóla sem
söng tvö lög við ljóð eftir hann
en Hrafnhildur Blomsterberg
stjórnandi kórs Flensborgar-
skóla fól nemendum sínum og
kórfélögum að útsetja tvö lög
eftir Guðjón sem verkefni
undir sinni stjórn.
GUÐJÓN
Sveinsson
Nýkomið mikið úrval af
buxna- og pilsdrögtum,

ásamt blússum frá Libra
.... , V
Einnig niikió úrval af flíspeysum og
huxum, heimagöllum og peysum.

i...... J
Opið laúgardag frá kl. 10 lil 16, s®
sunnudag frá kl. 1.3 til 17.
cTniarion
Reykjav.kurvegi 64, simi 5651147
BÆKUR
llngl iiigabók
ÁST, MMMiAIÍ OG
ALLT í IMJGLI
eftir Carsten Folke Moller í þýðingu
Jóns Daníelssonar.
Skjaldborg, 136 bls.
ÉG get ekki haldið aftur af mér,
ég verð bara að segja það strax; ég
var að lesa frábæra bók. Ast, pening-
ar og allt í rugli er eftir rúmlega tví-
tugan Dana, Carsten Folke Mpller,
sem er í blaðamannaskóla í Arósum.
Hann er m.ö.o. landi Meistarans
(með stóru emmi) sjálfs, Ole Lund
Kirkegaards, og hefur án efa ein-
hvem grunn frá honum. Mpller er þó
ögn raunsærri og getur sögusviðið í
raun verið hvar sem er.
Aðalsöguhetjan, sem jafnframt er
sögumaður, heitir Jónas. Einsog í
u.þ.b. helmingi skandinavískra
barnabóka er hann eldri bróðir
yngri bróður - í hinum helmingnum
er aðalsöguhetjan yngri bróðir eldri
systur. Sögutíminn er rúmlega ein
vika, fyrir utan fyrsta kaflann.
Hann er nokkurs konar formáli, í
hverjum Jónas skýrir frá ástæðum
þess að hann hætti að spila í Get-
raunum og hóf þátttöku í Lottó.
Sjálf vikan, sögutíminn, er vægast
sagt viðburðarík; Jónas vinnur í
Lottó, er sleginn í rot, týnir vinn-
ingsmiðanum, piranha-fiskur reynir
að borða hann, hann lendir í vand-
ræðum með hraðskreiðasta geim-
skip vetrarbrautarinnar, byrjar
með stelpu, dóttur hins krítverska
Mínótavrosar sem, vegna ölæðis
síns og misskilnings, reynir að
koma Jónasi fyrir kattarnef og síð-
an hundstrýni þegar hann fer að
ráðum Dedalosar og Ikarosar og
flýr með því að fljúga fram af næstu
svölum. Fléttan er svipuð og í smá-
sögu E.A. Poes, The Purloined
Letter, á þann hátt að það sem leit-
að er finnst ekki vegna þess að leit-
andinn telur það falið. Par sem
Jónas sjálfur er sögumaður er sag-
an í fyrstu persónu, þátíð, þ.e. hann
rifjar upp liðna atbm'ði. Sagan end-
ar áður en hann kemur að nútíð -
það er alltaf viss tímafjarlægð.
Til að skýra útlit sitt eða líðan
vísar hann óhikað í kvikmyndir.
Þegar hann fær eina málmflís í ilina
verður honum ,,-ljóst hvernig
Bruce Willis hlaut að hafa liðið í
„Die Hard“ þegar (bls.19) sá
mæti maður skokkaði berfættur á
glerbrotum á efstu hæð háhýsis.
Eins telur hann sig vera ,,-orðinn
gi-unsamlega líkur Sylvester
Stallone í „Rocky - „ (bls. 41) þegar
hann sér sig í spegli eftir að hafa
verið rotaður og ef hann hefði
„- kunnað textann við „Singin’ in
the Rain“ hefði borgin endurómað
af söng“ (bls. 77) eftir vel heppnað
stefnumót. Einnig styðst hann við
bókmenntaverk í tilfinningalífslýs-
ingum sínum, ss. Hringadróttins
sögu, Riddara hringborðsins og
guðspjöllin. Á síðu 93 er honum svo
mikið niðri fyrir þegar hann telur
bezta vin sinn hafa svikið sig að
hann minnist á nokkur frægustu fé-
lagasvik sögunnar; Sesar og Brút-
us, Arthúr konung og Lancelot,
Jesús og Júdas. Hann endar svo lík-
ingasúpu sína með snilldarlegasta
stílbroti sem ég hef séð lengi -
Svend Auken og „Páli hinum illa“,
sem að öllum líkindum er Paul Nyr-
up. Eitt skyggir þó þar á, hann
heldur því fram að Júdas hafi fengið
fjörutíu silfurpeninga fyrir sinn
snúð. Matteus segir í sínu spjalli að
laun hans hafi ekki verið nema þrjá-
tíu. Hvoi'um á nú að kenna um þau
mistök, sögumanni eða höfundi?
Pýðing Jóns Daníelssonar er vel
unnin og vönduð, nema að „upp“ er
óþarft - rangt að margra mati - á
eftir sögninni að vekja (112). Eftir
öðrum vömmum man ég ekki.
Pessi bók mun vafalítið gera sig
heimakomna á einhverjum listum
fyrir jólin.
Heimir Viðarsson
Það þarf kjark
BÆKUR
l( a r n a b ó k
SVANUR OG JÓLIN
eftir Sören Olsson og Anders Jacobs-
son. Myndskreyting eftir Sören Ols-
son. Þýðandi Jón Daníclsson,
Skjaklborg, 182 bls.
ÁRIÐ 1985 var Svíinn Svanur að
byrja í 2. bekk. Sjö árum síðar var
hann enn aðeins tíu ára gamall.
I sjöundu bókinni um Svan,
Svanur og jólin, er það tíminn og
árátta hans til að fara fetið í desem-
ber sem er einn stærsti „óþolin-
mæðivaldur" hinnar tíu ára gömlu
söguhetju.
Heidur erfitt þótti mér að fínna
hvert sjónarhorn sögumanns er í
þessari bók og álit hans á persón-
unum. Er hann að gera grín að
þeim? A.m.k. er hann að gera grín
að fjölskylduföðurnum, Rúdolf. Sá
er, í sjálfu sér, einum of mikill auli
til að hægt sé að sleppa því.
Sögumaður „talar af sér“ á síðu
166 þegar hann vísar til sín í fleir-
tölu („Við getum að vísu ekki ljóstr-
að því upp hvað ...“) sem gæti bent
til þess að hann sé einfaldlega báðir
höfundarnir. Sem vel er líklegt, því
rödd hans er eldri en tíu ára og er
þ.a.l. ekki Svans. Enda takmarkar
sögumaður sig ekki bara við hann
heldur fer hann víðar, þó ekki langt
og heldur ekki lengi. Það er
kannski hægt að segja að þeir séu
tengdir með teygju sem kippir
þeim aftur saman ef fjarlægðin
verður of mikil.
Pó röddin sé töluvert eldri er
langt því frá að hún tali niður til
lesenda sinna. Hún er ekki uppi í
prédikunarstól eða á ölkassa, hvað-
an hún „fræðir“ þá um lífsins
margan villustíginn, eins og oft vill
verða í barnabókum. Jón Daníels-
son heitir þýðandinn. Gæði þýðing-
ar hans eru þau sem búast má við
úr hans ranni - greinilegt að
krónukast réð ekki hver hlaut þýð-
ingarverðlaunin 1995. En þó er ég
ósáttur við orðalag hans á blaðsíðu
125, hvar lýst er áhyggjum Svans -
að hann þurfi hugsanlega „að vaxa
upp“ úti í skógi. Islenzkt mál hefur
ótal orð til að tjá þetta, s.s. stækka,
þroskast, fullorðnast, alast upp eða
vaxa. Að „vaxa upp“ er, að mínu
mati, einum of sænskulegt („váxa
upp“). Ég hélt niðri í mér andanum
og vonaði að þetta íslenzka „upp“
væri bara fljótfærnis- eða gi'óf inn-
sláttarvilla. En á síðu 127 birtist
það aftur; þar fauk sú von. Á síðu
61 er sama orðið ritað á tvo mis-
munandi vegu; „dýrðlegt" sem
fimm línum neðar verður „dýr-
legt“. Það vantar töluvert upp á að
Svanur og jólin sé eins góð bók og
hún hugsanlega gæti verið. Til þess
er sagan sjálf of óljós. Olsson og
Jacobsson hefðu alveg mátt hugsa
betur um úrvinnsluna og kannski
vanda sig örlítið meira - það er
nefnilega enn til fólk sem kýs gæði
umfram magn.
Heimir Viðarsson