Morgunblaðið - 09.12.1998, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 1998
MORGUNB LAÐIÐ
LISTIR
I speglasal samtímalistar
„UPPDRÁTTUR spegilsins", (1978-90) eftir Michelangelo Pisteletto.
„SQUARE Me“, málverk (1996) eftir Marianna Uutinen.
MYJVDLIST
Lislasaín Íslamls
80/90, SPEGLAR SAMTÍMANS
VERK FRÁ MUSEET FOR
SAMTIDSKUNST í ÓSLÓ
Opið alla daga nema mánudaga frá
11-17 til 31. janúar.
SAMTÍMALISTASAFNIÐ í Osló
er ungt að árum, var stofnað fyrir tíu
árum og opnað almenningi 1990.
Safnið skilgreinir samtímalist sem
alla list eftir síðari heimsstyrjöld og
því er ætlað að gefa yfirlit yfir mynd-
list bæði erlenda og innlenda. Norð-
menn ætla sér stóra hluti með safnið
og það á að vera sambærilegt við þau
bestu í Evrópu. Maður skyldi ætla
að það væri nánast óvinnandi verk
að koma upp safni af þessari stærð-
argráðu nánast úr engu. En þetta er
langtímaverkefni og þeir hafa yfir að
ráða ca. 60 milljónum á ári í innkaup,
líklega meira en nokkurt annað safn
á Norðurlöndum, og þar af fara 60%
í erlenda myndlist.
Það er má teljast nokkuð tákn-
rænt að safninu í Osló hefur verið
valinn staður í gamalli bankabygg-
ingu, enda eru Norðmenn að fjár-
festa í menningarverðmætum. Sá
virðisauki sem þeir búast sjálfsagt
við af fjárfestingunni felst annars
vegar í því að gera Osló að ekki
minni heimsborg en Kaupmanna-
höfn og Stokkhólmi, hins vegar í því
að ávinna norsku listalífi sama sess
og viðurkenningu íyrir að vera í
fremstu röð. Norðmenn hafa náð
undraverðum árangri á íþrótta-
sviðinu með skipulegum aðgerðum.
Hver veit nema þeim takist það
sama í listinni.
Til mikils er að vinna. Noregur,
háþróað iðnaðar- og olíuveidi,
stendur utan Efnahagsbandalags-
ins, en getur ekki verið þekkt fyrir
verið dregið í dilk með íslendingum,
Færeyingum og Grænlendingum.
Hvað er þá betra en að senda sýn-
ingu af alþjóðlegri myndlist til Is-
lands (ég meina, hverjir aðrir hefðu
viljað fá hana?) til að sannfæra
sjálfa sig og aðra um að Jjeir standi
nú þrepinu ofar. Nú eru Islendingar
farnir að leita til Norðmanna um
leiðbeiningu um krákustigu alþjóð-
legrar myndlistar!
Einhvern veginn hef ég ekki
mikla trú á að íslenskur almenning-
ur komi til með að þyrpast á sýn-
ingu á alþjóðlegri myndlist, alveg
sama hversu góð hún er. íslending-
ar eru svo sjálfum sér nógir að þeir
hafa enga þörf fyrir alþjóðlega
myndlist (nema til að færa þær
fréttir um afrek íslenskra lista-
manna á erlendri grund). Þeir hafa
aldrei vanist að líta á íslenska
myndlist í samhengi við erlenda, og
sú skoðun hefur verið barin inn í þá
að svokölluð „alþjóðleg myndlist“ sé
ekkert annað en afurð valda-
gráðugra listpáfa og gjörspillts gall-
eríkerfis, sem borgurum þessa
lands sé vissara að sniðganga sem
mest.
Brotakennt sjónarhorn
Sýningin er kynnt sem stærsta
sýning á alþjóðlegri samtímalist
sem haldin hefur verið hér á landi.
Má vera að það sé rétt og ætla ég
ekki að gera athugasemd við það.
Rétt er að benda á að við höfum
ekki farið varhluta af þeirri mynd-
list sem hefur verið áberandi á stór-
um alþjóðlegum sýningum. í sýn-
ingarsölum borgarinnar að undan-
förnu hafa m.a. sést verk eftir
Gabriel Oroszco, Rikrit Tiravanija,
Gonzales Torres, Louise Bourgeois,
Catherine Borland, Andres Serra-
no, Marlene Dumas, svo nokkrir
séu nefndir. Ef þessir listamenn
hefðu sýnt saman á sömu sýningu
hefðu það þótt tíðindi til næsta bæj-
ar, en vegna þess að slíkar
heimsóknir eru dreifðar og strjálar
hlýtur það ekki eins mikla athygli.
Það er náttúrlega spurning hvað
„alþjóðlega samtímalist" er yfirleitt.
Oftast nær eiga menn við þá lista-
menn sem stærstu galleríin í höfuð-
borgum listarinnar hafa á sínum
snærum og sem eru áberandi á
alþjóðlegum sýningum. Ég heyrði á
tali sumra sýningargesta sem
fannst að sýningin væri hálfgert
plat vegna þess að af 37 listamönn-
um væru 22 frá Norðurlöndum og
þar á meðal 15 Norðmenn. Eru
Norðmenn svo framarlega á
alþjóðavettvangi? Nei, þeir eru það
ekki og þetta er engan veginn hlut-
laust val, og á heldur ekki að vera
það. Norrænu listamennirnir eru
með fyrst og fremst vegna þess að
verk þeirra eru sambærileg, og í
einhverjum tilvikum jafngóð, þótt
þeir haíl ekki sömu stöðu í
hringekju alþjóðlegs listalífs.
Það er rétt að hafa í huga að á
undanförnum árum hefur borið á
efasemdum um miðjuhugsun í
alþjóðlegri list og það þykir ekki
eins fráleitt og áður að það geti þrif-
ist list sem jafnast á við þá sem er
efst á baugi í New York, London
eða Berlín. Þannig er hinn póst-
móderníski hugsunarháttur. Alþjóð-
leg samtímalist er eins og hún birt-
ist frá tilteknu sjónarhorni og þessi
sýning er sjónarhomið írá Osló.
Eða eins og Gianni Vattimo, ítalski
heimspekingurinn sem skrifar í
sýningarskrána, myndi orða það:
Jú, sýningin er plat, en þar sem all-
ar aðrar slíkar sýningar yrðu líka
plat verðum við að sætta okkur við
að líta á hana sem eina túlkun af
mörgum mögulegum (og ómöguleg-
um) túlkunum á alþjóðlegri sam-
tímahst.
„80/90 Speglar samtímans“ er yf-
irskrift sýningarinnar og það er
vafalaust hægt að túlka titilinn á
ýmsan hátt. Yfirskriftin gæti þýtt
að verkin á sýningunni séu speglar
á samtímann, að í verkunum endur-
speglist hvemig listamennirnir hafa
bmgðist við reynslu sinni af sam-
tímanum. Kannski hafa sýningar-
stjórar haft verk Michelangelos
Pistolettos, „Uppdráttur spegilsins"
(1978-’90), í huga þegar þeir völdu
nafn á sýninguna: verkið er sett
saman úr spegilbrotum með svörtu
gleri í mahoníramma, sem halla upp
við vegg. Það eina sem sést þegar
lýnt er í verkið er dauf spegilmynd
af undrandi og spyrjandi andliti
áhorfandans. Þeir hafa kannski litið
svo á að verkið sé táknrænt fyrir
önnur á sýningunni, brotakennd og
myrk.
Það má líka skilja yfirskrift sýn-
ingarinnar þannig að henni sé ætlað
að endurspegla samtímalist á
níunda og tíunda áratugnum, enda
eru öll verkin frá því tímabih. Ég
ætlaði að skrifa að sýningin geri það
engan veginn, en ef tekið er mark á
viðhorfi Vattimos, sem ég nefndi
hér að framan, þá er búið að slá
vopnin úr höndum gagnrýnandans.
Allar sýningar hljóta að vera brota-
kenndar og gefa í besta falli vís-
bendingar um það sem hefur verið
að gerast í samtímalist á þessu
tímabih, það er ekki til nein ímynd-
uð sýning sem er „rétt“ eða „best“,
allar sýningar hafa eitthvað að
segja um samtímalistina. Það eina
sem hægt er að leggja mat á er
hversu áhugavert og upplýsandi
sjónarhomið, túlkunin eða áherslan
er, sem birtist í sýningunni.
Ljósmyndalist og „Arte Povera"
Það er tvennt í vali þeirra sem
stendur upp úr og er til marks um
áherslur sýningarstjóranna,
Auduns Eckhoffs, hjá safninu í Os-
ló, og Ólafs Gíslasonar, hjá Lista-
safninu. Listamenn sem kenndir
eru við „Arte Povera" eru nokkuð
áberandi. En það sem slær þó öllu
öðru við er áherslan sem lögð er á
Ijósmyndir.
„Arte Povera“ á rætur að rekja
til hræringa í myndlist á ítahu á
sjöunda áratugnum og meðal þeirra
má telja Pistoletto, Pier-Paolo
Calzolari og Jannis Kounellis. Verk
Christians Boltanskis og tveggja
yngri manna, Miroslavs Balka og
Ulfs Rollofs, em ekki svo óskyld
hvað varðar efnisnotkun. Það mætti
halda að „Arte Povera“ hafi verið
mjög áberandi í myndlist síðustu
tuttugu ára, en mér finnst það of-
mælt. Hún er ekki dæmigerð, að
mínu mati, fyrir myndlist þessa
tímabils og þau nýju viðhorf sem
koma fram á níunda áratugnum, en
það er vafalaust rétt að hún hafi
haft talsverð áhrif, bein eða óbein.
Áherslan sem lögð er á ljósmynd-
ir sést glögglega af tölunum. Af 69
verkum em 36 ljósmyndaverk, 5
myndbandsverk og 28 verk unnin í
öðram miðlum.
Það má til sanns vegar færa að
ljósmyndir hafi verið áberandi í
myndlist síðustu tuttugu ára og enn
frekar á síðustu árum. Ljósmyndin
hefur aldrei verið langt undan í
myndlist 20. aldar, en það hefur
SÚLUSTADIR
Reykjavfk: Hagkaup, Elko, Hljómco, BT-tölvur, Bræðurnlr Ormsson, Helmskrlnglan, Helmlsllstækl, SAM-tónllst, Japls, Vesturland: Málnlngarþjónustan, Akranesl. Hljómsýn, Akranesl. Kf. Borgflrðinga Borganesl. Vestfiriir:
Geirseyjarbúðin, Patreksfirði. Rafverk, Bolungarvík. Straumur, Isafirði. Norðurland: Kf. Húnvetninga, Blönduósi. verslunin Hegri, Sauðárkróki. Hljómver, Akureyri. Bókval, Akureyri. Hagkaup Akureyri. Öryggi, Húsavík. Suðurland:
Árvirkinn, Selfossi. Kf. Árnesinga, Selfossi. Rás, Þorlákshöfn. Reykjanes: Hagkaup, Keflavík. Ljósboginn, Keflavik. Samkaup, Keflavík.
• Besta leikjatölvan ‘98
• Golden Eye 007, hæst dæmdi
leikurinn 1998 (98%)
• Margföld ending leikja
• Um 80 leikjatitlar
IMINTEfHIO
Einföld í notkun (Barnavæn)
Aflmikil - 64 bita -j A£)í) J'J
Rauntíma - þrívídd tofc
Enginn biðtími. t'M -i* . v
(Allt að 15 mín í ððrum leikjatölvum)
Allt að 4 spilarar í einu
LEIKJATÖLVA í HEIMIS