Morgunblaðið - 19.01.1999, Side 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Framkvæmdastjóri Kísiliðjunnar um álit
Náttúruverndar vegna umhverfísmats
Meta málið
út frá gömlum
forsendum
Morgunblaðið/Þorkell
VEL á annað hundrað manns fylgdist með fyrirlestrunum um kvótakerfið sem fluttir voru á Hótel Borg um
helgina og fjölmargir tóku til máls í umræðunum á eftir.
Er kvótakerfið rétt-
látt eða ranglátt?
GUNNAR Örn Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Kísiliðjunnar við Mý-
vatn, segist telja að Náttúruvernd
ríkisins sé of fljót á sér að leggjast
gegn nýju námasvæði verksmiðjunn-
ar í Mývatni. „Við erum að vinna að
ákveðnu umhverfismati sem við mun-
um leggja fyrir á næstu vikum. Nátt-
úruvernd mun fá það plagg í hend-
urnar og þá _ er grundvöllur til að
meta málið. Ég held að þeir séu að
meta málið út frá gömlum forsendum
en við erum að reyna að koma með
nýtt sjónarhorn á málið.“
I umsögn Náttúruvemdar segir að
stofnunin muni ekki samþykkja nýja
vinnslutækni nema fyrir liggi rann-
sóknir sem sanni ótvírætt að vinnslu-
aðferðin, sem nefnd er undanskurður
og felst í því að dæla kísilgúr úr nám-
um á botni vatnsins án þess að raska
botnlagi, eða einhver önnur ný
vinnslutækni við vinnslu kísilgúrs
hafi ekki í för með sér hættu á rösk-
un á undirstöðum lífríkis Mývatns.
Um það hvort hann telji að um-
hverfismatið, sem nú stendur yfir,
muni koma til móts við þessi skilyrði
sagði Gunnar Öm að þessi nýja
tækni hefði ekki verið reynd ennþá
og krefðist vemlegrar fjárfestingar.
„Það mun þurfa að leggja íyrir
stjórn fyrirtækisins að fara út í það,“
sagði Gunnar Örn, sem tók við fram-
kvæmdastjórastarfi um áramót.
Hann sagði að undirbúningur væri
kominn á góðan rekspöl og gert væri
ráð fyrir að nýja tæknin yrði reynd
fyrr en síðar og hann kvaðst telja að
ekki væri hægt að dæma nýju aðferð-
ina fyrr en hún hefði verið reynd.
Hann sagði að í umhverfismatinu
væri einnig lagt mat á efni skýrslu
frá 1993 þar sem staðhæft hefði verið
um áhrif setflutninga vegna kísilgúr-
námsins á lífríki vatnsins. „Við emm
ekki sammála þeirri niðurstöðu og
þeirri túlkun og höfum látið vinna
málið enn frekar og niðurstöður
munu koma fram í umhverfismatinu,
þegar það verður lagt fram.“
Deilt um afleiðingar
Hann sagði að allir vissu að ein-
hverjar breytingar yrðu á botni og lif-
ríki vatnsins við kísilgúmám, jafnvel
við mildari námaaðferðir eins og und-
anskurð. Deilt væri um hve alvarleg-
ar afleiðingamar væru. Ekkert vatn á
Islandi væri jafnvel rannsakað og
Mývatn en engar rannsóknir hefðu
sýnt fram á stórfellda röskun á lífríki
vegna Kísiliðjunnar. I rannsóknunum
hafi oft verið einblínt á Kísiliðjuna en
ekki tekið mið af öðram utanaðkom-
andi þáttum, sem gætu haft áhrif á
lífríki vatnsins, eins og t.d. Kröflueld-
Kennsla hafin
í Þingholts-
stræti 18
KENNSLA er hafin í í Þingholts-
stræti 18, gjöf Davíðs S. Jónssonar
og barna hans til Menntaskólans í
Reykjavík. Þessum tímamótum var
fagnað í Hátíðarsal Menntaskólans
sl. sunnudag og þakkaði Ragnheiður
Torfadóttir, rektor skólans, bömum
Elísabetar Sveinsdóttur og Davíðs
S. Ólafssonar og minntist foreldra
þeirra með þökk og djúpri virðingu.
Elísabet Sveinsdóttir kom frá
Danmörku 1939 og settist í fimmta
bekk skólans það haust. I ávarpi
rektors við þessi tímamót sagði m.a.
að Davíð S. Jónsson hefði hringt í
rektor tveimur dögum fyrir skóla-
uppsögn 1996 og sagt: vÞið þurfið að
fá Þingholtsstræti 18. Ég get afhent
húsið í desember 1997.“ Rektor
sagði að þetta hefði verið vorið sem
skólinn fagnaði 150 ára afmæli, vorið
sem Elísabet Sveinsdóttir dó, þau
Davíð hefðu átt gullbrúðkaup og hún
orðið fimmtíu og fímm ára stúdent.
um. Einnig hefði verið sýnt fram á að
tengsl milli Ytiiflóa og Syðriflóa væm
óveraleg og því ættu framkvæmdir
Kísiliðjunnar í Ytriflóa ekki að geta
skýrt breytíngar í Syðriflóa.
Gunnar Öm var spurður hvort álit
Náttúmvemdar ríkisins fæli ekki í
sér að lífríki vatnsins ætti að njóta
vafans og sönnunarbyrði um áhrif
kísilnámsins væri felld á aðstandend-
ur Kísiliðjunnar. „Jú, en þeir, sem
bera enga ábyrgð á mannfólki, eiga
auðvelt með að gera það,“ sagði
Gunnar Öm. Hann sagðist ekki telja
framsetninguna við hæfi. „Islensk
þjóð byggir á því að nýta náttúrana á
öllum sviðum. Ég held að við getum
ekki hent svona fyrirtæki frá okkur af
því að ekki er hægt að sanna neitt.
Við eram ekki búnir að gefast upp.“
Nýtt efnisnám matsskylt.
að lögum
Nýtt efnisnám Kísiliðjunnar hf. í
Mývatni er matsskylt að lögum, sam-
kvæmt upplýsingum Hólmfríðar Sig-
urðardóttur hjá Skipulagsstofnun.
Það umhverfismat sem Kísiliðjan
lætur ráðgjafa sína vinna er væntan-
lega frammat á umhverfisáhrifum.
Slíkt mat geta framkvæmdaaðilar
látið vinna að eigin frumkvæði en
hafa samráð við aðra aðila, eins og
Náttúravemd ríkisins. Athugunin er
sett saman i skýrslu, frammats-
skýrslu, og drög að henni yfirfer
Skipulagsstofnun. Ef skýrslan berst
Skipulagsstofnun aftur að lokinni yf-
irferð framkvæmdaaðila er frammat-
ið auglýst þannig að aimenningi gefst
5 vikna frestur til að gera athuga-
semdir auk þess sem leitað er um-
sagnar lögboðinna umsagnaraðila svo
sem sveitarstjórnar og Náttúra-
verndar ríkisins.
Innan tíu vikna frá því skýrslan
berst stofnuninni ber að kveða upp
úrskurð um áhrif fyrirhugaðrar
framkvæmdar á umhverfið. Stofnun-
in hefur á þessu stigi ekki heimild til
að hafna framkvæmd en hún getur
leyft hana, leyft hana með skilyrðum
eða úrskurðað um frekara mat. Ef
krafist er frekara mats fer matsferlið
aftur í gang og í úrskurði að því búnu
getur Skipulagsstofnun heimilað við-
komandi framkvæmd, gert kröfu um
frekari könnun einstakra þátta eða
lagst gegn framkvæmdinni.
Öllum er heimilt að kæra úrskurð
Skipulagsstofriunar til umhverfis-
ráðaherra að loknu frammati og
frekara matí. Það þarf að gerast inn-
an 4 vikna frá því úrskurðurinn er
kynntur og skal úrskurður ráðherra
liggja fyrir innan 8 vikna frá því
kæra barst honum.
FISKUR, eignir og réttlæti er heiti á
fyrirlestri Hannesar Hólmsteins
Gissurarsonar, prófessors í stjórn-
málafræði, sem hann fluttý á fundi
Hollvinasamtaka Háskóla íslands i
Gyllta salnum á Hótel Borg sl. laug-
ardag. Þorsteinn Vilhjálmsson, pró-
fessor í eðlisfræði og visindasögu, var
til andmæla. Líflegar umræður
spunnust að loknum framsöguerind-
unum og kom þar fram ríkur vilji til
þess að takmarka aðgang að fiski-
miðunum þótt sitt sýndist hverjum
um aðferðimar.
Hannes Hólmsteinn mætti í fyrir-
lestri sínum gagnrýni Þorsteins
Gylfasonar heimspekiprófessors á
m.a. kenningar lagaprófessoranna
Sigurðar Líndals og Þorgeirs Örlygs-
sonar um eðli veiðiheimilda. Kenn-
ingar sínar hefur Þorsteinn sett fram
í nýlegri bók sinni Réttlætí og rang-
læti. Þar heldur Þorsteinn þvi m.a.
fram að kvótakerfið sé ranglátt. Til
þess séu margar ástæður, en ein hin
mikilvægasta sé sú að upphafleg út-
hlutun veiðiheimildanna samkvæmt
veiðireynslu áranna fyrir 1984 hafi
verið ranglát. Af þeim sökum verði
að bylta eða breyta kvótakerfínu.
Hannes hélt því hins vegar fram í er-
indi sínu að upphafleg úthlutun veiði-
heimildanna hefði verið eðlileg og
réttlát. Taka hefði þurft tillit til ríkra
hagsmuna þeirra, sem fulla atvinnu
hefðu haft af veiðum og fundið i þeim
mikið fjármagn, en hagsmunir hinna
sem ekki fengu veiðiheimildir hefðu
ekki verið skertir við úthlutunina.
Hannes fjallaði einnig um nýgeng-
inn dóm Hæstaréttar, en í forsendum
dómsins segir að fimmta grein lag-
anna um stjóm fiskveiða, sem kveður
á um hverjir geti fengið að stunda
fiskveiðar við Island stangist á við
jafnræðisreglu og atvinnufrelsisá-
kvæði íslensku stjómarskrárinnar.
„Dómur Hæstaréttar vakti mikla at-
hygli og töldu margir að hann væri
Kvótakerfið og nýgeng-
inn dómur Hæstaréttar
í máli Valdimars Jó-
hannessonar var m.a.
til umfjöllunar á fjöl-
mennum fundi á Hótel
Borg sl. laugardag.
Arna Schram greinir
frá umræðunum.
áfellisdómur um sjálft kvótakerfið,"
sagði Hannes og hélt áfram. „Þetta er
þó mikill misskilningur. Veiðileyfin
vora ekki hluti kvótakerfisins og ann-
ars eðlis en veiðiheimildimar. Þau
vora sérleyfi, sem tiitekinn hópur
manna, eigendur skipa, sem voru að
veiðum árið 1988, fékk og aðrir ekki.“
Falleinkunn Hæstaréttar
I erindi sínu hélt Þorsteinn Vil-
hjálmsson því m.a. fram að í byrjun
hefði fiskveiðistjómunarkerfið stað-
ist réttlætiskröfur sem tímabundið
bráðabirgðakerfi. „Hins vegar hefði
mönnum þá þegar átt að vera ljóst að
það mundi ekki standast réttlætis-
kröfur tíl frambúðar sem varanlegt
kerfi og það hefur nú komið óþyi-mi-
lega í ljós. Jafnvel enn óþyrmilegar
en menn gerðu sér í hugarlund íyrir-
fram,“ sagði hann og bætti þvi við að
þessi kenning sín um tímabundið
réttlæti sem breyttist í ranglæti væri
raunar ekki framiegri en svo að hún
væri einmitt veigamikill þáttur í ný-
gengnum dómi Hæstai'éttar. Þor-
steinn sagði ennfremur að hægt væri
að dæma fískveiðistjórnunarkerfið út
frá mismunandi sjónarhóli. Til að
mynda hefði kerfið staðist það verk-
efni með ágætum að stýra heildar-
veiði á Islandsmiðum miðað við veiði-
þol fiskistofnanna, en benti jafnframt
á að Hæstiréttur hefði gefið því fall-
einkunn í réttlætis- eða jafnræðis-
prófinu.
Misjafnar skoðanir á kvótakerfinu
komu fram í máli fundargesta að
loknum framsöguræðum. Rafn Guð-
laugsson sjómaður hélt því m.a. fram
að brottkast á afla væri mun minna
eftir að kvótakerfinu hefði verið kom-
ið á og Sigurgeir Jónsson minnti m.a.
á atvinnuréttindi þeirra sem ynnu á
skipum. Guðmundur Kristjánsson,
sem kvaðst starfa við útgerð, sagði
það rangt að útgerðarmenn gerðu
ekki neitt nema að selja kvóta og
skýrði frá því að ólíkt því sem áður
hefði verið, þegar takmarkið hefði
verið að veiða sem mest, byggðist út-
gerðin nú á því að ná aflanum á sem
hagkvæmastan máta. Þá héldu
nokkrir því fram að eitt meginvanda-
mál kvótakerfisins væri hið frjáisa
framsal og einn spurði um réttlæti
þess að hægt væri að selja atvinnuna
undan mönnum í ýmsum byggðum
landsins og að þeir sætu síðan eftir í
kuldanum í verðlausum húsum og án
nokkurs viðurværis.
Þorsteinn Vilhjálmsson sagði undfr
lokin að það væri rangt að ekki hefði
tekist að auka afrakstur fiskimiðanna
og Hannes Hólmsteinn minnti á að
frelsi eins manns takmarkaðist af
frelsi annars. Kvótakerfíð væri því
eðlileg frelsisskerðing í því skyni að
varðveita sjálft frelsið.
Skoðanakönnun DV
Andstaða
við Eyja-
bakkalón
66% svarenda í skoðanakönnun
DV eru andvíg miðlunarlóni við
Eyjabakka, en slíkt lón er for:
senda Fljótsdalsvirkjunar. í
könnuninni, sem gerð var 11.
janúar, var spurt: Ertu fylgj-
andi eða andvígur uppistöðu-
lónum orkuvera í Eyjabökkum,
norðan Vatnajökuls? 28,7%
sögðust vera fylgjandi en 55,5%
andvíg. 13,5% voru óákveðin og
2,3% neituðu að svara. Af þeim
sem tóku afstöðu var 34,1%
fylgjandi og 65,9% andvíg.
Meiri stuðningur við bygg-
ingu lóns við Eyjabakka kom
fram hjá íbúum á landsbyggð-
inni. Ennfremur var meiri
stuðningur við ión meðal karla
en kvenna. Rétt rúmur helm-
ingur stuðningsmanna Fram-
sóknarflokksins lýsti yfir stuðn-
ingi við Eyjabakkalón, en rúm-
ur helmingur stuðningsmanna
Sjálfstæðisflokksins lýsti yfir
andstöðu við lón. Mikill meiri-
hluti stuðningsmanna Samfylk-
ingar lýsti yfir andstöðu við lón
og það sama á við stuðnings-
menn annarra flokka.
BÖRN og aðstandendur Davíðs S. Jónssonar og
Elísabetar Sveinsdóttur ásamt núverandi og fyrrver-
andi rektor MR og menntamálaráðherra: F.v.: Már
Björgvinsson, Georgía Olga Kristiansen, Guðni Guð-
mundsson, fyrrverandi rektor MR, Elisabet Dolinda
Ólafsdóttir, Sigríður Davíðsdóttir, Ragnheiður
Torfadóttir, rektor MR, Davíð Tómas Tómasson,
Bjöm Bjarnason menntamálaráðherra, Jón Pálmi
Davíðsson, Guðrún Davíðsdóttir og Sveinn Georg
Davíðsson. Á myndina vantar Erlu Davíðs
dóttur og Jóhann Guðmundsson.
Þessari höfðinglegu gjöf Davíðs og barna þeirra
Elísabetar hefðu engar kvaðir fylgt, aðeins ósk um að
hún mætti verða til að flýta því að Menntaskólinn
fengi hús við sitt hæfi.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
RAGNHEIÐUR Torfadóttir, rektor Menntaskól-
ans í Reykjavík, og Björn Bjarnason mennta-
málaráðherra í nýja húsnæðinu.