Morgunblaðið - 19.01.1999, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Gengisflot realsins mælist
vel fyrir á mörkuðunum
Sao Paulo. Reuters.
Aðgerðir í ríkisfjármálunum munu
skera úr um framhaldið
STJÓRNVÖLD í Brasilíu hafa
ákveðið að láta markaðinn ráða
gengi gjaldmiðilsins, realsins, og
ætla ekki að grípa inn í nema til að
koma í veg fyrir skyndilegar sveifi-
ur. Hefur þessi ákvörðun mælst vel
fyrir á fjármálamörkuðunum.
Brasilíski seðlabankinn tilkynnti í
gær, að realinn yrði látinn fljóta en
það var ákveðið til bráðabirgða fyrir
helgi. Var þetta afráðið eftir viðræð-
ur, sem Pedro Malan, fjármálaráð-
herra Brasilíu, átti við fulltrúa IMF,
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, og banda-
ríska embættismenn í Washington
um helgina.
Gengi realsins lækkaði strax í
kjölfarið en efnahagssérfræðingai'
segja, að mestu skipti, að lækkunin
verði ekki svo mikil, að hún hafi
veruleg áhrif á samkeppnisstöðu
annarra ríkja í Suður-Ameríku.
Þessari ákvörðun hefur verið
fagnað á fjármálamörkuðum um all-
an heim og gengi realsins hefur ekki
lækkað nema um 15% frá því í síð-
ustu viku en ekki um 50-100% eins
og sumir óttuðust, að gæti orðið.
Þessi ráðstöfun stöðvaði þegar á
föstudag mesta dollaraflóðið frá
Brasilíu en þá nam það rúmlega 22
milljörðum ísl. kr. en var 126 millj-
arðar kr. á fimmtudag. A hálfu ári
hefur Brasilíustjórn notað 2.800
milijarða kr. til að halda uppi gengi
realsins og hefði ekkert verið að
gert, hefði hún fljótlega orðið uppi-
ski-oppa með erlendan gjaldeyri.
Eftir fjármálahrunið í Rússlandi í
ágúst sl. voru veikleikar efnahags-
lífsins í Brasilíu augljósari en áður
en þar hefur verið gífurlegur halli á
ríkissjóði eða um 8% af þjóðarfram-
leiðslu. Tillögur Fernando Henrique
Cardosos forseta um úrbætur hafa
enn ekki verið samþykktar á þingi
en sérfræðingar segja, að framhaldið
ráðist af því. Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn, sem ákvað í nóvember að lána
Brasilíustjórn næiri 2.900 milljarða
ísl. kr., mun líka halda að sér hönd-
um með greiðslur þar til ljóst er, að
stjórnvöld ætli að taka á vandanum.
Hækkun á mörkuðum
Nokkur hækkun varð á fjármála-
mörkuðunum i Asíu í gær vegna
þeirrar hækkunar, sem varð í Wall
Street á fóstudag. Það sama var uppi
á teningnum í Evrópu og þar var því
fagnað, að Brasilíustjórn skyldi hafa
ákveðið að láta realinn fljóta. Við-
skipti voru þó ekki mjög mikil og að-
allega vegna þess, að markaðirnir í
Bandaríkjunum voru lokaðir í gær
vegna Dags Martin Luther Kings.
Canaan Banana
dæmdur
CANAAN Banana, fyrrverandi
forseti Afríkuríkisins Zimbabwe,
yfirgefur réttarsal í Harare í
gær ásamt eiginkonu sinni, Ja-
net, eftir að hafa verið dæmdur
til tíu ára fangelsisvistar, en þar
af eru níu ár skilorðsbundin, fyr-
ir kynferðisárás og fyrir að hafa
brotið lög í landinu sem banna
samkynhneigð.
Banana, sem er sextíu og
tveggja ára, var fundinn sekur
um að hafa ráðist á fyrrverandi
í fangelsi
aðstoðarmann sinn, Jefta Dube,
nauðgað honum og neytt til að
eiga í kynferðissambandi við sig.
Hyggjast lögmenn Bananas
áfrýja dómnum en verði hann
staðfestur mun Banana verða að
afplána eitt ár í fangelsi nema
Robert Mugabe, forseti landsins,
náði hann. Ovíst er hins vegar
hvort Mugabe mun beita sér í
málinu enda hefur hann lýst sam-
kynhneigðum sem „óæðri jafnvel
svínum og hundum“.
Reuters
Eru reiki-
stjörnurnar
oftaldar?
London. The Daily Telegraph.
HUGSANLEGT er, að reiki-
stjörnunum í sólkerfinu okkar
fækki brátt um eina, þ.e.a.s. ef
sumum stjörnufræðingum
verður að ósk sinni.
Um er að ræða Plútó,
minnstu reikistjörnuna og þá,
sem er einna lengst frá sólu. A
undanförnum árum hefur þeim
fjölgað stöðugt, sem segja, að
hann sé í raun engin reiki-
stjarna og hefði aldrei átt að fá
það sæmdarheiti. Plútó er
nefnilega 500-sinnum minni en
jörðin og því vilja margir líta á
hann sem ofvaxinn loftstein
eða í besta falli sem dverg-
vaxna reikistjörnu.
Það var Clyde Tombaugh,
stjarnfræðingur við Lowell-
stjörnurannsóknastöðina í
Arizona, sem uppgötváði Plútó
árið 1930 og fimm árum síðar
fóru að heyrast raddir um, að
hann væri of vesældarlegur til
að geta kallast reikistjarna.
Halarófa af „Plútóum"
Ahangendur Plútós urðu
fyrir miklu áfalli fyrir
nokkrum árum þegar stjarn-
fræðingar uppgötvuðu Kuiper-
beltið, halarófu af 60 „Plútó-
um“ eða loftsteinum, sem var
þá á leið í gegnum sólkerfið.
Það var hins vegar ekki fyrr
en eftir lát Tombaughs 1997,
að fyrir alvöru var lagt til við
Alþjóðastjarnfræðifélagið, að
reikstjörnunum yrði fækkað
um eina. Stendur nú yfir at-
kvæðagreiðsla um þetta.
Fjöldamorð Serba á Kosovo-Albömim síðastliðinn föstudag harðlega gagnrýnd um allan heim
Ráðaleysi einkenn-
ir afstöðu NATO
Brussel, Racak, Genf. Keuters, The Daily Telegraph.
Reuters
UNGT barn heldur sér dauðahahli í gamlan mann eftir hafa virt fyrir
sér lík þeirra Kosovo-Albana sem Serbar myrtu sl. föstudag.
VIÐBRÖGÐ fulltrúa Atlantshafs-
bandalagsins (NATO) við ódæðis-
verkum Serba við bæinn Racak í
Kosovo, þar sem serbneskar her-
sveitir myrtu a.m.k. 45 Kosovo-Al-
bana á föstudag, Jtykja til marks um
það ráðaleysi og óeiningu sem ríkir
innan bandalagsins og óttast margir
að Slobodan Milosevic, forseti Jú-
góslavíu, sambandsríkis Serbíu og
Svartfjallalands, muni nýta sér
tregðu NATO til að beita hörku út í
ystu æsar á næstu vikum í viðleitni
sinni til að berja Kosovo-Albana til
hlýðni.
Ódæðisverkið á föstudag er
versta einstaka fjöldamorðið í átök-
unum í Kosovo, sem hófust í fyrra-
vetur. Voru fulltrúar aðildarrfkja
NATO kallaðir á neyðarfund á
sunnudagskvöld eftir að lík Kosovo-
Albananna fundust í skurði í ná-
grenni Racak á laugardagsmorgun.
Varð niðurstaða fundarins sú að
fordæma aðgerðir Serba harðlega
og jafnframt að senda tvo æðstu
hershöfðingja baridalagsins, þá
Wesley Clark og Klaus Naumann,
til fundar við Milosevic til að gera
honum ljóst hversu alvarlegum aug-
um umheimurinn liti þessi nýjustu
voðaverk, sem ganga þvert á þá
samninga sem Milosevic skuldbatt
sig til að hlíta í nóvember sl.
Sagði Javier Solana, fram-
kvæmdastjóri NATO, að Milosevic
yrði að standa við þau loforð sem
hann gaf bandalaginu, en hætt var
við loftárásir á Júgóslavíu á síðustu
stundu síðastliðið haust þegar
Milosevic samþykkti skilmála
NATO. Ekki var gengið svo langt
að tala um hemaðaríhlutun léti
Milosevic sér ekki segjast, en full-
trúar NATO létu þó hafa eftir sér
að sú heimild til loftárása, sem sam-
þykkt var 27. október, væri enn í
fullu gildi.
Vakti það ekki síst reiði að stuttu
áður en sendiherrar NATO komu
saman til fundar á sunnudag bárust
fregnir af því að serbneskar her-
sveitir hefðu að nýju hafið árásir á
Racak, áður en íbúum þorpsins hafði
gefist tækifæri til að jarðsetja
mennina sem Serbar myrtu á fóstu-
dag. Létu Serbar það ekki hafa áhrif
á sig né heldur að í þorpinu var
fjöldi eftiriitsmanna Öryggis- og
samvinnustofnunar Evrópu, ÓSE.
NATO lamað
Aðgerðir Serba hafa verið for-
dæmdar og bæði Bill Clinton
Bandaríkjaforseti og Mary Robin-
son, framkvæmdastjóri Mannrétt-
indastofnunar Sameinuðu þjóðanna,
sögðu mikilvægt að þeim sem stóðu
að morðunum yrði refsað.
Á hinn bóginn er það samdóma
álit fréttaskýrenda að NATO sé
nánast lamað í málinu og ólíklegt að
samstaða náist um hernaðaríhlutun
í Kosovo. Að minnsta kosti þurfi
fleiri slík ódæðisverk að koma til áð-
ur en af aðgerðum geti orðið. Deilt
er um hvort NATO geti yfirhöfuð
beitt sér í Kosovo án þess að hafa til
þess fullt umboð Sameinuðu þjóð-
anna og er t.d. bent á að aðgerðir
NATO í Bosníustríðinu vora gerðar
með samþykki SÞ.
Bretum og Bandaríkjamönnum
tókst ekki að tryggja sér umboð til
að hóta Milosevic loftárásum í sept-
ember á síðasta ári og enn ólíklegra
er að slíkt tækist nú, enda eru
Rússar afar mótfallnir aðgerðum
gegn Serbum. Þar sem samskipti
Rússlands og Bandaríkjanna eru
þegar nokkuð erfið, í kjölfar árása
Breta og Bandaríkjamanna á írak í
desember, væri varasamt að egna
þá aftur til reiði nú, og það vegna
Serba sem standa langtum nær
hjarta Rússa en írakar.
Það hefur einnig áhrif á afstöðu
nokkurra NATO-ríkja, t.d. Frakka,
að þau telja liðsmenn Frelsishers
Kosovo (KLA) ekki síður eiga sök á
þeirri stöðu sem nú er komin upp í
Kosovo. Óttast mai-gir að KLA
muni nú sjá sig tilneyddan til að
svara fyrir fjöldamorð Serbanna
sem aftur á móti gæti orðið til að
Milosevic fyrirskipaði enn harka-
legri aðgerðir í Kosovo en sést hafa
hingað til. Á það er bent að Milos-
evic geri sér fyllilega grein fyrir því
að hann muni komast upp með ansi
margt áður en kemur til hernaðarí-
hlutunar utanaðkomandi afla.
Frekari átök í vændum?
Þótt flestir séu sammála um að
Slobodan Milosevic sé meginskúrk-
urinn í deilunni þá hefur enginn ut-
anaðkomandi aðili tekið undir kröf-
ur KLA um fullt sjálfstæði Kosovo,
sem er hérað í Serbíu, frá sam-
bandsríki Júgóslavíu. Og hvert væri
þá verkefni NATO-herja ef þeir
færu inn í Kosovo?
Segja má að NATO sé fast milli
tveggja elda. Færu NATO-herir inn
I Kosovo einfaldlega til að berja á
Serbum fyrir hátterni þeirra yrði
það óhjákvæmilega til að efla KLA
og baráttu skæruliðanna. En það
kærir NATO sig ekki heldur um.
Vildi bandalagið því koma í veg fyr-
ir sjálfstæði Kosovo eftir að hafa
barið á Serbum yrði væntanlega
næst að snúa sér að Kosovo-Albön-
unum og berja á þeim fyrir óbil-
gjarnar kröfur þeirra um sjálfstæði.
Ráðaleysi einkennir því afstöðu
NATO til Kosovo-deilunnar og á
meðan svo er er erfitt að sjá hvern-
ig bandalagið getur beitt sér í
Kosovo. Hitt er annað mál að litlar
líkur eru á því að Serbar eða skæru-
liðar KLA bíði þar til NATO geri
upp hug sinn, harðnandi átök á
næstu vikum gætu þýtt að NATO
einfaldlega yrði að grípa í taumana.