Morgunblaðið - 19.01.1999, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1999 31
LISTIR
Morgunblaðið/Ásdís
VERÐLAUNAHAFARNIR í ljóða- og smásagnakeppni Æskunnar.
Urslit í ljóða- og smá-
sagnakeppni Æskunnar
ANDREA Signrðardóttir, 11 ára,
og Kristján Már Gunnarsson, 10
ára, hlutu aðalverðlaun í ljóða- og
smásagnakeppni barnablaðsins
Æskunnar fimmtudaginn 14.
janúar sl., Andrea fyrir Ijóðið
Hamingjan og Kristján Már fyrir
söguna Anna tekur til sinna ráða.
Verðlaunin voru ferð fyrir barn
og foreldra til Minneapolis í
Bandaríkjunum.
Auk þess hlutu tuttugu börn
aukaverðlaun, myndbönd, bækur
og geislaplötur. Þau eru: Sigurrós
Ösp Rögnvaldsdóttir, Eva Kristín
Elfarsdóttir, Helgi Steinsson,
Nína Óskarsdóttir, Ragnheiður
Helga Sæmundsdóttir, Ýmir Guð-
mundsson, Sigríður Mjöll Björns-
dóttir, Lena Hrönn Marteinsdótt-
ir, Bjarni Jóhann Lúthersson,
Unnur Margrét Unnarsdóttir,
Birta Sæmundsdóttir, Ása
Bryndís Gunnarsdóttir, Berglind
Ósk Alfreðsdóttir, Dagrún Inga
Þorsteinsdóttir, Ragnhildur Anna
Ragnarsdóttir, Þorsteinn Árna-
son, Steinunn Harðardóttir, Arna
Huld Jónsdóttir, Grétar Matthías-
son og Diego Björn Vaiencia. Um
eitt þúsund börn á aldrinum 7-12
ára tóku þátt í keppninni sem
haldin er í samvinnu við Flugleið-
ir hf. og Ríkisútvarpið.
Námskeið um kenn-
ingar Nietzsches
HIÐ íslenska bókmenntafélag efnir
til lærdómsnámskeiðs, þar sem
hugmyndir
Nietzsches í Lær-
dómsritinu Hand-
an góðs og ills
verða ræddar og
skýrðar. Nám-
skeiðið verður
vikulega í fimm
vikur og hefst
fimmtudaginn 21.
janúar kl. 20 í sal-
arkynnum
Þjóðskjalasafns
íslands, Lauga-
vegi 162. Þeirri spurningu verður
varpað fram hvaða erindi heimspeki
Nietzsches eigi til okkar nú, í lok 20.
aldar.
Handan góðs og ills kom út sem
Lærdómsrit Bókmenntafélagsins
árið 1994 í þýðingu Þrastar Ás-
mundssonar og Arthúrs Björgvins
Bollasonar.
Lærdómsnámskeið Bók-
menntafélagsins eru nýlunda, en til-
efnið eru Lærdómsrit Bók-
menntafélagsins, sem eru orðin 38
talsins. Þátttakendum gefst kostur
á að eignast ritin á sérstöku til-
boðsverði.
Leiðbeinandi á námskeiðinu verð-
ur Arthúr Björgvin Bollason.
Skráning hefst frá og með 20. janú-
ar.
-----------------
Sýning-um lýkur
Gallerí Horn
SÝNINGU Dæsusar, Úr einu í allt,
lýkur fimmtudaginn 21. janúar.
Sýningin er opin alla daga kl.
11-24, sérinngangur kl. 14-18.
Nútíma Hrói höttur
KVIKMYNPIR
R e g n b o g i n n
HERSHÖFÐINGINN „THE
GENERAL" ★ ★ ★
Leikstjórn, handrit og framleiðsla:
John Boorman. Kvikmyndatöku-
stjóri: Seamus Deasy. Tónlist:
Richie Buckley. Aðalhlutverk:
Brendan Gleeson, Adrian Dunbar,
Sean McGinley, Jon Voight.
Svart/hvít. Irland. 1998.
EINN fremsti leikstjóri Breta,
John Boorman, gerir þessa dæma-
laust fínu mynd um eins konar
nútíma Hróa hött Dyflinnarbúa,
Martin Cahill, sem skotinn var til
bana fyrir utan heimili sitt íyrir
einum fimm árum. Hann var
goðsögn í lifanda lífi sem þjófur og
krimmaforingi sem lék sér að lög-
regluyfirvöldum og rétti þurfandi
hjálparhönd. Að vísu hefur Boor-
man verið álasað fyrir að draga
upp fallega og rómantíska mynd af
manninum, sem er til þess fallin að
ýta undir goðsögnina. Menn vilja
halda því fram að hann hafi ekki
verið sá öðlingur sem leikstjórinn
lýsir honum. Hvað sem því líður er
myndin bráðskemmtileg og Martin
þessi hinn mesti grallari og ein-
staklega hugvitsamur og bíræfinn
þjófur, frábærlega leikinn af
Brendan Gleeson.
Boorman kýs að hafa myndina
svari/hvíta, án þess að sýnileg
ástæða sé fyrir því. Hún rekur fer-
il Martins frá því hann er ungling-
ur á hlaupum undan löggunni með
fangið fullt af sætabrauði og dreifir
því til nágranna sinna og þar til
hann er orðinn miðaldra og
lögreglan vaktar hús hans og hvert
hans fótspor. í millitíðinni kynn-
umst við einkar geðslegum fjöl-
skyldumanni er þolir ekki yfirvald
af neinu tagi og hefur það að háði
og spotti hvenær sem tækifæri
gefst. Og tækifærin eru ófá. Hann
rænir demantaheildsala og mál-
verkasöfn og í einu sérlega vel
heppnuðu bankaráni rænir hann
aftur peningunum sem hann var
að leggja inn í bankann. Þeir sem
minna mega sín leita til hans og ef
hann grunar menn sína um svik
gengur hann hart að þeim.
Gleeson leikur Martin með til-
þrifum án þess nokkurn tímann að
ofleika. Honum er einkar lagið að
draga fram hið sérkennilega í fari
mannsins m.a. hvernig hann held-
ur höndunum fyi’ir andliti sér við
yfírheyrslur og á opinberum vett-
vangi. Fyrir honum er allt sem
hann gerir leikur. Jon Voight er
ágætur sem lögreglufulltrúi þótt
stundum vanti upp á írska hreim-
inn og liðið sem Martin safnar í
kringum sig er með eindæmum
írskt.
Arnaldur Indriðason
Forvitnilegir fjórir dagar
KVIKMYNPIR
Iláskólabfó
FJÓRIR DAGARí SEPTEMBER
(„0 QUE É ISSO, COMPAN-
HEIRÓ?“) irtrk
Leikstjóri Bruno Barreto.
Brasilía 1997.
BARRETO er einn kunnastur
nokkurra, ágætra, brasilískra leik-
stjóra. Á hann frægð sína (á Vest-
urlöndum, a.m.k.), að mestu leyti
að þakka Donnu Flor and Her
Two Husbands, sem einnig lenti í
endurgerðarfabrikku Drauma-
borgarinnar.
Að þessu sinni er Barreto
grafalvarlegur, rifjar upp rán
vinstrimanna á bandaríska sendi-
herranum í Ríó á sjöunda áratugn-
um. _
Á þessum árum réð illræmd
einræðisstjórn ríkjum í þessu sól-
skinslandi sambadansa. Upp
spruttu margir, litlir öfgahópar til
vinstri. Einn hugsjónamaðurinn
fékk þessa frábæru hugmynd, eða
hitt þó heldur; að ræna sendiherr-
anum. Barreto lýsir gjörla
geiTæðinu á bak við verknaðinn.
Rómantískir ungkommar gera allt
rangt - löngu áður en þeir gera sér
almennt grein fyrir gjörðum sín-
um. Þá er það um seinan og af-
leiðingamar ömurlegar. Vissulega
athyglisverð mynd en hefði gjarn-
an mátt vera áhrifaríkari. Barreto
er greinilega enginn Costa-Gavras,
er betri gamanmyndasmiður en
þjóðfélagsgagnrýnandi. Engu að
síður er Fjórir dagar ... (var til-
nefnd til Oskarsverðlaunanna í
fyrra), forvitnileg mynd og vafa-
laust heiðarleg. Alan Arkin fer
sómasamlega með hlutverk sendi-
herrans, þótt það gangi þvert á
þau furðuhlutverk sem hann hefur
gert að sínu vörumerki í þrjá ára-
tugi. Má vera að það trufli. Annars
er myndin misvel leikin, þau bera
af, leikkonan Tomes, sem leiðtogi
hópsins - áður en alvörumenn taka
við stjórnartaumunum, og Pedro
Cardoso, sem hugsjónamaður á
villigötum.
Sæbjörn Valdimarsson
Úti í geimnum
HEIMILPAR-
MYNP
Regnbogi im
OUT OF THE PRESENT
Leikstjóri: Andrei Ujika.
Real Fiction 1995.
í ÞESSARI þýsk/rússnesku
heimildamynd er fylgst með tveim-
ur rússneskum geimförum í
leiðangrinum Ozon að geim-
stöðinni Mir. Myndefnið er um
margt forvitnilegt því mestöll
kvikmyndin er tekin í geimfarinu
úti í geimi og gefur góða mynd af
lífi geimfaranna. Efnistökin eru
hins vegar mjög ófrumleg. Myndin
er langdregin, það vantar útgangs-
punkt og sögumaður er full líflaus.
Það er helst að votti fyrir húmor af
hálfu tökumannsins. Þetta er þó
án efa mynd sem hentar miklum
áhugamönnum um geimferðir.
Hildur Loftsdóttir
Fúgur, Qör og
frískir menn
TÓNLIST
Gerðuberg
MYRKIR MÚSÍKDAGAR
Páll Pampichler Pálsson: Expromptu
(1997); Jón Ásgeirsson: Fjörleikur
(1998); Burrell: Blásarakvintett
(1990); Cage: Music for Wind Instru-
ments (1938); Jón Leifs: Hestavís-
ur/Sorgarlausn/Fuglavísur (úts.
PPP). Blásarakvintett Reykjavíkur
(Bernharður Wilkinsson, flauta; Daði
Kolbeinsson, óbó; Einar Jóhannesson,
klarínett; Jósef Ognibene, horn; Haf-
steinn Guðmundsson, fagott). Menn-
ingarmiöstöðinni Gerðubergi, laugar-
daginn 16. janúar kl. 16.
TÓNLEIKAR Blásarakvintetts
Reykjavíkur sl. laugardag eru
minnisverðir fyrir tvennt: hnit-
miðaðar pallborðsumræður að
leikslokum um manninn og
tónskáldið Jón Leifs í tilefni aldar-
afmælis hans, og óvenju fjölbreytt-
an og skemmtilegan tréblástur, þar
sem m.a. voru ílutt tvö ný íslenzk
verk. Þar af var „Fjörleikur" eftir
Jón Ásgeirsson frumfluttur að
manni skilst, og „Expromptu“ Páls
Pampichlers í seinna tilkominni
kvintettútgáfu verksins líklega
frumflutt á íslandi við þetta sama
tækifæri, þótt hvorugt kæmi fram
af tónleikaskrá.
Eins og heyra mátti í viðtals-
spjalli við Einar Jóhannesson í „út-
varpsrás hins hlustandi manns“ fyr-
ir skömmu bera viðfangsefni
blásarakvintettsgreinarinnar um-
fram flest keim af nýklassík 20. ald-
ar. Má þar til sanns vegar bæta við,
að þó að raeturnar liggi í klassík og
snemmrómantík Reichas og Danzis,
og þó að töluvert hafi bætzt í sarp-
inn á seinni helmingi okkar aldar,
þá er eins og þessi litskrúðugasta
áhöfn meðal hefðbundinna hljóm-
listarhópa höfði sérstaklega til
nýklassískra hljómfyrii'mynda - í
ákveðinni andstöðu við bæði sam-
felldan „massa“ síðrómantíkur og
formsprengingu módernismans. Má
enda segja, að nýklassískur andi
hafi svifið yfir meirihluta dagskrár,
bæði í verkum þeirra jafnaldra Páls
Pampichlers og Jóns, þótt ólík væru
að öðru leyti, og m.a.s. líka í verki
Johns Cages. I samanburði kom
eina andstæðan, Kvintett Díönu
Burrells, fyrir sem meðvitaður
mótþrói við innsta eðli greinarinn-
ar, þótt væri annars velheppnað
verk frá módernískum sjónarhóli.
Handan við þessa umræðu var svo
„verk“ Jóns Leifs í lokin, enda sú
samsetning hvorki frumsamin fyrir
áhöfnina, né heldur fellur sérstæð-
ur stíll hans undir neina megin-
stefnu 20. aldar.
„Expromptu" Páls - skv. tónskrá
byggt á Impromptu Schuberts í B -
var upphaflega samið fyrir fiðlu og
píanó 1997, en endurritað fyrir
blásarakvintett sama ár; ákaflega
fallega hljómandi lítið verk, sem í
nýklassískum/postrómantískum
anda sínum gat stundum minnt á
tærleika Carls Nielsens, og auk
þess fleytifullt af bæði dulúð og
gáska í snjöllum flutningi Blásarak-
vintettsins.
„Fjörleikur" nefnist nýsammn
kortérslangur kvintett eftir Jón Ás-
geirsson sem þeir félagar fluttu hér
opinberlega í fyrsta sinn. I þessu
bráðskemmtilega verki tókst Jóni
að sameina þjóðlegar rætur sínar
fornar og dívertímentóhefðir Mið-
Evrópu á sérlega þokkafullan og
heilsteyptan hátt með næmri til-
finningu fyrir raddfærslu, form-
rænum andstæðum og lit-
brigðanægtahorni miðilsins. Undir-
ritaður man ekki eftir að hafa heyrt
jafn fágaða tónsmíð eftir Jón um
langa hrið, og mætti jafnvel segja,
að með þessu verki sé sú þjóðlega
tónsköpun, sem hófst með Jóni
Leifs, loks orðin í sölum hæf í
alþjóðlegum skilningi. Bræðing
þenna kórónaði Jón með „Stefju“
(fúgu) í lokin eftir kúnstarinnar
reglum, s.s. viðsnúningi, radd-
skörun, lengingu o.fl., sem þrátt
fyrir ytra tormelti „lærða“ stílsins
varð ímynd upphafningar léttleik-
ans í dansandi innlifuðum leik
þeirra félaga.
Verk hinnar brezku Díönu
Burrells var hvasst en ferskt með
beitingu íski'andi andstæðna, sem
héldu engu að síður athygli lang-
leiðina að enda, þrátt fyrir nokkrar
lopateygingar á síðustu mínútum.
Gaman var og að stykki meistara
Cages frá sveifluárinu mikla 1938,
þegar djassinn var enn nógu ungur
til að verka nýstárlegur á ódáins-
völlum fagurtónlistar, enda var
greinanlegur endurómur af hryn-
heimi Goodmans og Ellingtons und-
ir niðri, þótt ekki hafi hann kannski
verið meðvitaður á skrifandi stund.
Furðu velhljómandi lítið verk eftir
þennan nafntogaða tónspeking til-
viljana, og glimrandi útfært af þeim
fimmmenningum, sem í lokin bættu
um betur með látlausri útsetningu
Páls Pampichlers á Hestavísum og
Fuglavísum Jóns Leifs, auk tón-
réttrar umritunar á sálmalagi hans
Sorgarlausn sem skotið var inn í
miðju.
Ríkarður Ö. Pálsson