Morgunblaðið - 04.02.1999, Síða 53

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1999 53
framlag sitt hlaut Jakob líklega
ekki fyrr en hann var beðinn að
halda opnunarfyrirlestur á hinu
fyrsta norræna nýlatínuþingi sem
haldið var á Biskops-Arnö í Svíþjóð
sumarið 1987. Þá stóð Jakob á átt-
ræðu og vakti aðdáun og hrifningu
þriggja kynslóða norrænna latínu-
fræðinga bæði fyrir skarpskyggni í
fræðilegum umræðum frá morgni
til kvölds og samkvæmislund þegar
menn lyftu glasi að loknu erfiði
dagsins.
Þriðji kafli kynna minna af Jak-
obi eru þær stundir sem ég átti á
heimili hans og mikilhæfrar konu
hans Grethe Benediktsson, sem var
í hópi fyrstu kvenna sem lauk
meistaraprófí í klassískri fornleifa-
fræði við Háskólann í Kaupmanna-
höfn. í endurminningunni um hið
klassíska andrámsloft við Hafnar-
háskóla á millistríðsárunum áttu
Jakob og Grethe sér heim sem fáir
Islendingar þekktu. Sökum náms
og persónulegra kynna af mönnum
og málefnum í Danmörku átti ég
því láni að fagna að verða að
nokkru leyti gjaldgengur í þessum
heimi. Þar mátti ausa endalaust úr
miklum fróðleiksbrunni. Við um-
ræður um klassísk málefni, frá-
sagnir af átökum og skoplegum til-
vikum leið kvöldstund á ^ heimili
Grethe og Jakobs fljótt. Ég mun
ætíð standa í mikilli þakkarskuld
við þau hjón fyrir það að hafa feng-
ið að öðlast vináttu þeirra og njóta
stakrar gestrisni og hlýju í menn-
ingarumhverfi sem var einstakt hér
á landi.
Jakob Benediktsson var með
sanni fjölfræðingur, „polyhistor",
en framar öllu húmanisti. Nú er
hann allur og hans er sárt saknað.
Ég kveð minn aldna kennara og vin
með virðingu og þökk. Vale!
Sigurður Pétursson.
Það hefur verið sagt að fræði-
menn hyllist til að velja sér við-
fangsefni sem með einhverjum
hætti höfði til þeirra eigin atferlis;
Jakob Benediktsson valdi sér
fyrsta íslenska húmanistann, Arn-
grím Jónsson lærða og gaf út á sjö
árum verk hans og skrifaði um
hann doktorsritgerð sína 1957.
Báðir eiga þessir menn sammerkt
að hafa öðrum mönnum fremur
opnað augu landa sinna og erlendra
manna fyrir ágæti og reisn ís-
lenskra fræða.
Sá sem þessar línm- skrifar
kynntist Jakobi snemma á háskóla-
árum sínum. Á þeim tíma var enn
lögð rækt við gömul sannindi sem
fólust í því að þekkja til klassískra
húmanístískra fræða. Allir stúdent-
ar sem ætluðu sér að ljúka prófi í
íslenskum fræðum urðu að kunna
eitthvað í latínu og svo fyrir lagt að
þeir yrðu að vera læsir á mið-
aldalatínu. Þá námsgrein kenndi
Jakob Benediktsson. Mér er minn-
isstætt að aðferð hans við kennslu
var öðru vísi háttað en stúdentar
voru vanir. Að vissu leyti fetaði
hann í fótspor gömlu heyraranna á
Hólum og í Skálholti, tók menn
upp, lét lesa og leggja út. En hon-
um sjálfum var svo mikil nautn að
útskýra, að hver lína varð honum
skemmtun sem var fólgin í ná-
kvæmri útleggingu textans ekki að-
eins frá málfræðilegu sjónarmiði
heldur var hún líka sett inn í sitt
rétta menningarlega umhverfí.
Stundum setti hann fyrir mann gát-
ur og hló við ef menn réðu ekki
rétt. Eitt sinn lét hann mig lesa
sömu setninguna þrívegis og spurði
mig hvort ég heyrði ekki eitthvað.
Þegar ég hafði lesið setninguna í
þriðja sinn og stundi upp að líklega
væri þetta pentameter, þá hló Jak-
ob við og svaraði. „Ekki er það al-
veg rétt, góði minn, þetta er hexa-
rneter." Á eftir fylgdi langur fyrir-
lestur um notkun latínumanna á
hendingum í lausu máli og hvernig
þær sömu reglur birtust í fomís-
lenskum lausamálsbókmenntum. Á
þennan hátt leiddi hann stúdenta
inn í námsefnið.
Þó að lítill hluti af starfi Jakobs
væri kennsla mátti svo heita að
hann væri síkennandi og fræðandi.
Það leið varla sá dagur að ekki væri
til hans leitað um smátt og stórt og
jafnan fóru menn vel nestaðir af
hans fundi. Manni virtist á stund-
um að hann væri nokkuð dómhai-ð-
ur um sum fræði og fræðimenn en
þegar betur var að gáð þá höfðu
dómar hans nær undantekningar-
laust við rök að styðjast. Rökvísi
hans og nákvæmni sést best í út-
gáfum hans. Sú þekking sem Jakob
hafði aflað sér á fræðistörfum ís-
lenskra og erlendra húmanista á
16. og 17. öld gerði hann einstak-
lega vel fallinn til að gefa út Islend-
ingabók og Landnámabók sem að
töluverðu leyti eru aðeins til í upp-
skriftum frá 17. öld. Á Hafnarárum
sínum bjó hann til prentunar bréfa-
skipti danska vísindamannsins Ole
Worm við íslendinga og þar á eftir
fylgdi stórvirki hans, útgáfari á
verkum Arngríms lærða. Áður
hafði hann gefið út Veraldar sögu
og Deilurit Guðmundar Andrésson-
ar. Eftir að heim var komið þá tók
Jakob til við Skarðsárbók og Þórð-
arbók Landnámu en sú útgáfa var
nauðsynleg undirbúningsvinna við
það verk Jakobs sem flestir þekkja,
Landnámabók og Islendingabók
sem út kom 1968.
Jakob lét af störfum sem orða-
bókarritstjóri 1977; hann gat þá
betur sinnt þeim störfum sem hon-
um voru hugleikin, margs konar út-
gáfu og ritstörfum. Hann var tíður
gestur á Stofnun Árna Magnússon-
ar og þar vann hann við að ganga
frá ljósprenti af einu handriti Róm-
verja sögu, AM 595 a-b 4to og síðar
var honum falið að skrifa inngang
að ljósprenti Stjómar, AM 227 fol.,
sem er eitt fegursta handrit Árna-
safns. Hann lauk því verkefni, en
því miður hefur inngangur hans
aldrei birst, því að ekki varð af út-
gáfu á Stjórn.
Jakob hafði yndi af sögum, eink-
um sögum af fræðimönnum fyrri
tíða. Þar naut frásagnargáfa hans
og glettni sín best. Þegar hann
hafði kveikt í pípunni, ég tala ekki
um ef glas var haft við hönd, þá
urðu áheyrendur allt í einu áskynja
að þeir voru ekki staddir á Melun-
um heldur í Kólfi, klúbbi nokkuma
íslendinga í Höfn, þar sem Sigfús
Blöndal réð ríkjum eða voru komn-
ir inn í Árnasafn í Fjólustræti, þar
sem þeir sátu við skriftir Jón
Helgason og Finnur Jónsson og
hinum síðarnefnda var penninn svo
fastur í hendi að blekið frussaðist
yfir þá sem næstir sátu.
Jakob og Grethe kona hans voru
höfðingjar heim að sækja. Umvaf-
inn vindlareyk og kræsingum var
gesturinn fræddur á öllu milli him-
ins og jarðar. Húmanistinn Jakob
kunni á flestu skil; hann var vel að
sér um flestar listir, einkum þó
klassíska músík, lék sjálfur á hljóð-
færi á yngri árum og fáa tónleika
lét hann fram hjá sér fara. Annað
áhugamál hans var íslensk og er-
lend pólitík og allt til hins síðasta
fylgdist hann vel með. Ég man til
þess að skömmu áður en hann
þurfti að fara á sjúkrahús sat hann
hálfblindur með risastórt stækkun-
argler fyrir framan stafla af danska
blaðinu Information og las sér til
um veraldarstjórnmál.
Viðmót Jakobs Benediktssonar
gat í fyrstu virst svolítið hryss-
ingslegt, en við nánari kynni kom í
ljós að hann var hið mesta ljúf-
menni og vildi hvers manns vanda
leysa. Notaleg glettnin var alltaf
skammt undan. Þegar við Örnólfur
Thorsson höfðum sett saman rita-
skrá hans á áttræðisafmælinu
1987, samtals 580 titla og hún var
fullprentuð, leit hann yfir hana og
sagði hlæjandi: „Strákar mínir,
hér vantar eitt rit! En þið hafið
aldrei upp á því! Það er kvæði sem
ég orti á latínu og birtist í Dan-
mörku.“ Við gengum á hann og
báðum hann að segja okkur hvar
það væri en hann hló enn meira og
eyddi talinu.
Jakob Benediktsson varð aldrei
fastur kennari við Háskóla Islands,
en þó má fullyrða að betri kennara
og fjölfróðari hafi íslensk fræði
naumast átt. Við sem nutum leið-
beininga hans og vináttu þökkum
nú fyrir þær fágætu stundir.
Sverrir Tómasson.
+ Sveinn Stefáns-
son fæddist í
Brekkugerði í
Fljótsdal 22. októ-
ber 1934. Hann lést
á heimili sínu í
Smárahlíð í Hruna-
mannahreppi 20.
janúar síðastliðinn.
Hann var elsti son-
ur hjónanna Stefáns
Sveinssonar, f. 1.11.
1911, d. 1943, ogJó-
hönnu J. Kjerúlf, f.
14.9. 1911. Seinni
maður Jóhönnu var
Andrés M. Kjerúlf,
f. 21.1. 1921, d. 21.2. 1979.
Systkini Sveins eru: Jörgen, f.
17.4. 1936, d. 6.7. 1984; Þor-
varður, f. 18.11. 1937, d. 6.8.
1939; Þorvarður, f. 29.9. 1939.
Barn Jóhönnu og Andrésar var
stúlka, f. 26.1. 1946, d. 9.5. 1946.
Kona Sveins var Anna Sigríð-
ur Gústavsdóttir frá Utnyrð-
ingsstöðum og hófu þau búskap
á Útnyrðingsstöðum 1962. Þau
slitu samvistum 1985. Sveinn og
Anna eignuðust fimm börn. Þau
eru: 1) Stefán, f. 1962, maki
hans er Ragnheiður Samúels-
dóttir. Dætur Stefáns eru:
Elísabet Agla, Vera Kristborg
og Thelma Björk. 2) Jóna
Björg, f. 1965, maki hennar er
Jökull Magnússon. Þeirra synir
eru Magnús Þorri og Sveinn
Hugi. 3) Sigríður Hrönn, f.
1968, maki hennar er Guð-
mundur Freyr Halldórsson.
Þeirra dætur eru Dóra Sigur-
björg og Birgitta Rún. 4) Þor-
„Vitur faðir veit að hljóðlátt
faðmlag læknar flest sár,“ stendur
einhvers staðar skrifað og lýsir það
vel hvemig faðir pabbi okkar var.
Pabbi hugsaði fyrst og fremst um
það að búa fjölskyldu sinni gott
heimili. Hann vann ávallt mikið og
leit á vinnusemi og heiðarleika sem
höfuðdyggð hvers manns. Hann
hafði kannski ekki þann tíma fyrir
okkur sem hann vildi hafa haft en
bætti sér og okkur það upp með
því að reyna að hitta barnabörnin
sín sem oftast. Þeirra stunda naut
hann vel og var hann í miklum
metum hjá þeim.
Pabbi var ljúfmenni sem kaus
frið við umhverfi sitt, hann kom vel
fyrir og reyndist félögum sínum
vel. Hann hafði sjaldan hátt um
steinn Óli, f. 1970,
maki hans er Katrín
María Magnúsdótt-
ir. Þeirra börn eru
Þorgeir Óli og Aldís
Anna. Jóhanna, f.
1972, maki hennar
er Jón Ingi Jónsson.
Dóttir þeirra er
María Eir. Einnig
ólst upp á Utnyrð-
ingsstöðum systur-
sonur Ónnu,
Tryggvi Snær Páls-
son, f. 1967. Maki
hans er Anne Vaill-
ant. Dóttir Tryggva
er Heiðbjört Marín.
Sveinn fór í bændaskólann á
Hvanneyri og lauk þaðan bú-
fræðiprófi 1956. Eftir búfræði-
próf stundaði hann almenn
sveitastörf norður í Iandi, en
einnig var hann vinnumaður og
póstur hjá Pétri á Egilsstöðum.
Hann vann hjá Landssímanum
við línulagnir og einnig hjá
RARIK og Brúnás á árunum
1956 til 1962.
Jafnframt. búskapnum á
Útnyrðingsstöðum vann hann
mikið hjá Kaupfélagi Héraðs-
búa. Sveinn var bóndi á
Útnyrðingsstöðum frá 1962 til
1985 en þá flutti hann til Hafn-
ar í Hornafírði, þar sem hann
vann næstu árin við ýmis störf
hjá Kaupfélagi Austur-Skaft-
fellinga. Síðast bjó hann í
Smárahlíð í Hrunamanna-
hrejipi.
Utför Sveins fór fram frá
Valþjófsstaðarkirkju 1. febrúar.
skoðanir sínar en stóð á sínu ef
með þurfti. Við systkinhr áttum
alltaf vísan stuðning hans, sama
hvað við tókum okkur fyrir hendur.
Tónlistin átti alltaf stóran þátt í
lífi hans. Hann söng í mörgum kór-
um og spilaði á harmoniku og org-
el. Hann hafði dálæti á ferðalögum
og ferðaðist jafnt utanlands sem
innan. Síðastliðið sumar dvaldi
hann í Frakklandi hjá Tryggva
Snæ, uppeldisbróður okkar, sem
var honum sem sonur. Þar aðstoð-
aði hann Tryggva við hestaum-
hirðu og var það sem ævintýri fyrir
hann, þar sem þama sameinuðust
helstu áhugamál hans, hesta-
mennska, útivist og ferðalög í sól-
skininu í Frakklandi.
Fyrir tveimur árum flutti pabbi
til Jóhönnu og Jóns Inga í Smára-
hlíð í Hrunamannahreppi, þar sem
hann byggði sér lítið hús. Hann
stundaði vinnu á Flúðum ásamt þvi
að hjálpa til við búið í Smárahlíð.
Þarna leið honum mjög vel, hann
var aftur kominn í sveitina.
Nú til þín, faðir, flý ég,
á fóðurhjartað kný ég,
um aðstoð ég bið þig.
Æ, vert með mér í verki,
ég veit þinn armur sterki
í stríði lífsins styður mig.
Eg veit, að við þitt hjarta,
er vonarlindin bjarta,
sem svalar særðri önd,
sem trúin himnesk heitir,
sem huggun sanna veitir.
0, rétt mér, Jesús, hjálparhönd.
En verði, Guð, þinn vilji,
þó veg þinn ei ég skilji,
égfúshannfaravil.
Þó böl og stríð mig beygi,
hann brugðizt getur eigi,
hann leiðir sælulandsins til.
(Guðm. Guðm.)
Elsku amma og Vassi, missir
ykkar er mikill. Guð styrki ykkur
og blessi. Elsku pabbi, við þökkum
þér allt sem þú gafst okkur.
Minning þín er ljós í lífi okkar.
Stefán, Jóna Björg, Sigríður
Hrönn, Þorsteinn Óli, Jóhanna,
Ragnlieiður, Jökull, Guðmundur
Freyr, Katrín og Jón Ingi.
Elsku afi. Þegar þú komst í
heimsókn máttir þú alltaf vera að
því að tala við okkur, spila við okk-
ur og hlusta á okkur syngja og
spila. Þú varst líka kominn til þess
að vera með okkur. Takk fyrir,
þetta er okkur mikils virði.
Stundin líður tíminn tekur
toll af öllu hér.
Sviplegt brotthvarf söknuð vekur,
sorg í hjarta mér.
Þó veitir yl í veröld kaldri
vermir ætíð mig
að hafa þó á unga aldri
eignast vin sem þig.
Þú varst ijós á villuvegi
viti á minni leið
þú varst skin á dökkum degi
dagleið þín var greið.
M barst tryggð í traustri hendi,
tárinstraukstafkinn.
Þér ég mínar þakkir sendi,
þú varst afi minn.
(Hákon Aðalsteinsson.)
- Elísabet Agla og öll hin
afabörnin þín.
SVEINN
STEFÁNSSON
MAGNÚS
HALLDÓRSSON
+ Magnús Hall-
dórsson fæddist
í Hólma (Hróars-
staðaseli) á Skaga
12. maí 1923. Hann
lést á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 25.
desember síðastlið-
inn og fór útför
hans fram frá
Keflavíkurkirkju 2.
janúar.
Ég var ekki nema
fjögurra til fimm ára
gömul en samt er eins
og það hafi gerst í gær að Maggi
frændi náði í mjólk fyrir Maju kisu,
flækingskött sem ég hafði tekið að
mér. Svoleiðis var Maggi frændi,
alltaf tilbúinn að rétta öðrum hjálp-
arhönd.
Maggi frændi hefur alltaf verið
stór partur af lífi mínu. Því var ég
hissa þegar ég á unglingsaldri fékk
að vita að hann var ekki í raun
frændi minn heldur uppeldisbróðir
pabba. Ha, hugsaði ég, og svo ekki
meir um það. I hjarta mér var hann
líka orðinn hluti af mér.
Maggi frændi var yndislegur
maður. Hann var
barngóður og man ég
enn hvað það var nota-
legt þegar hann
klappaði mér á bakið,
alveg þangað til ég
sofnaði. Hann hugsaði
vel um okkur systkin-
in, Jónu, Nonna og
mig. Hann hrósaði
mér fyrir góðar ein-
kunnir. Og þegar við
systkinin vorum orðin
eldri og komin með
okkar börn sýndi hann
þeim sömu ástúð og
hann sýndi okkur
systkinum. Hann var fróður um
land sitt og hafði yndi af ættfræði.
Maggi frændi lifði mjög einföldu
lífi en gaf því meira af sér. Af hon-
um lærði ég um það góða sem allir
bera í hjarta sér.
Ein í hjarta mér
lifa þín orð,
þitt vinarþel,
sem aldrei sveik þó ég
gæti ei skilið allt
sem þú gafst
mérþáafhjartaþér.
Þó ár og fjarlægð skilji okkur að
og enginn geti komið í þinn stað
mun samt minning þín lifa
ámeðanlifiég
á meðan lifi ég.
Ogégþakkavil
þá dýru gjöf
aðlífiðleittilmín
og leiddi mig til þín.
(Friðrik Erlingsson.)
Það er með söknuði sem ég kveð
Magga frænda, en enginn á skilið að
kveljast og Maggi frændi barðist
hetjulega við versta óvin mannsins,
eins og hann kallaði það eða með
öðnim orðum krabbamein. Núna
veit ég allavega að honum líður vel.
Ættingjum Magga frænda sendi ég
kveðju mína og þakkir.
Blessuð sé minning þín, elsku
frændi.
Kristín Ingunn Holm.