Morgunblaðið - 17.03.1999, Blaðsíða 56

.56 MIÐVIKUDAGUR 17. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Forvitnilegar bækur
Forvitnilegar bækur
'w m

Authorol VaVaVaom!
JOI Lansing var vinsæl
á sjötta áratugnum.
Skjaldböku-
stelpur
„Bombshells: Glamour Girls of a
Lifetime" eftir Steve Sullivan.
173 bls. St. Martinls Press, New
York, árið 1998. Eymundsson.
2.495 krónur.
„ÉG virðist bara ljóshærður lítill
hnoðri - en í raun hef ég hjarta, sál
og tilfinningar," sagði ein hinna
barmmiklu stjarna löngu liðinna
tíma. Dáðar af karlmönnum,
hataðar af kynsystrum sínum. Ör-
lög þeirra voni að vera stimplaðar
kyntákn. Ofurkvenlega vaxnar,
djarfar og lostafullar, en líka lif-
andi verar.
Lífið var ævintýri líkast. Aður
en frægðin kallaði var ein þeirra
skólastúlka í Blackpool, önnur
vann við að gróðursetja sellerí.
Við tóku gerviaugnhár og loðfeld-
ir. Málin (48-24-36) höfðu sitt að
segja fyrir daga sílíkonunnar og
þær vora eftirlæti ljósmyndara.
Pær brostu léttklæddar a
myndum sem þættu penar í dag.
Jafnvel í netasokkabuxum og leik-
fimisbol, þótt fótunum færi reynd-
ar fækkandi með tímanum. Sumar
ragluðust á sjálfrí sér og Marilyn
Monroe, og Cynthia Harlow (Russ
Meyer gyðja) hélt lífi í hermönn-
um í Víetnam. Þær voru kyn-
bombur að því komnar að springa.
Þetta er Óðurinn til bombunn-
ai'. Bókin er virðingai’vottur við
horfinn heim. Stúlkumar era ynd-
islegar. Þú lest og þig langar að
dansa og syngja eins og þær og
vera sæt í bíkíní. Lífið verður svo
fallegt og munúðarfullt og hvers-
dagsleikinn hverfur. Þú verður
líka stjarna.
En stjörnuglansinn fer stundum
af þegar fegurðin er meiri bölvun
en blessun. Sumar þeirra sviptu
sig lífi. Hvers virði er fegurðin þá?
Og lesturinn minnir mann á að
dæma engan, hvorki þann feita né
mjóa. Allir eru fallegir á sinn hátt.
Skjaldbakan væri ekki falleg ef
hún væri bara skjöldurinn. Það
sem er fyrir innan skelina gefur
fegurðinni gildi. Hjartað, sálin og
tilfinningamar.
Silja Björk Baldursdóttir
Mannskepn-
an hefur
ekkert
breyst
Extraordinary Popular Delusions
and the Madness of Crowds. Bókin
kom fyrst út 1841, endurútgefin Ijós-
prentuð 1932. 725 síður, 15,95 dalir.
í GÖMLU ensku orðatiltæki
segir að ekkert sé svo fjarstæðu-
kennt að það geti ekki verið satt og
víst er að ekkert er svo fjarstæðu-
kennt að ekki sé hægt að finna fólk
sem til er í að trúa á það, hvort sem
það er spádómar, draugar, grasa-
lækningar, keðjubréf eða skjót-
fenginn gróði á hlutabréfamarkaði.
Fólk trúir því sem það vill trúa án
tillits til rökhugsunar og almennrar
skynsemi. Það var að minnsta kosti
sannfæring höfundar bókarinnar
Extraordinary Popular Delusions
and the Madness of Crowds sem
skrifaði langa bók í von um að
mætti verða til viðvöranar.
I formála að bókinni segir
Mackay að henni sé ekki ætlað að
vera tæmandi upptalning á hindur-
vitnum, hjátrú og almennu æði því
sem heltekið hefur hópa, fjöldann
eða jafnvel heilar þjóðir; til þess
þurfi miklu meira en eina bók þó
löng sé, ekki myndu duga 500 bindi
nema réít til að gefa nasasjón. í
bók Mackays er víða komið við,
sagt frá krossferðunum í löngu
máli, nornaveiðum, draugagangi,
lóðabraski, túlípanaverslun, gull-
gerðarmönnum, áhrifum stjórn-
málaþróunar á hártísku, og svo má
telja. Ymislegt sem hann dregur
fram á sér samsvörun á okkar tím-
um, til að mynda svipar Suðurhaf-
sæðinu í Englandi á átjándu öld
mjög til gríðarlegra fjárfestinga í
Netfyrirtækjum vestur í Banda-
í-íkjunum. Meðal almenningshluta-
félaga sem stofnuð voru í því æði
var „hlutafélag um gríðarlega hag-
kvæm viðskipti sem enginn veit
hver eru“, eins og það hét.
Mackay tekur einnig fyrir ýmsa
hjátrá og hindurvitni og gefur frat í
annað eins bull og stjörnuspeki,
lófalestur og spádóma almennt.
Um spádóma Nostradamusar segir
hann að þeir séu svo almennt orð-
aðir að allir eigi þeir eflaust eftir að
rætast; þegar einhver spáir því að
hvað sem er muni gerast hljóti
hann að hafa rétt fyrir sér. Meira
að segja segullækningar, segularm-
bönd, sem seinni tíma dárar reyni
að styðja vísindalegum rökum, fá
til tevatnsins hjá Mackay.
Hið mikla rit Charles Mackay
sem hér er sagt frá er heilsubót öll-
um þeim sem örvænt hafa yfir sí-
auknum áhuga og aukinni trú á yf-
irskilvitlega hluti, smáskammta-
lækningar og skjótfengin gróða.
Þeir sem glatað hafa trúnni á
mannkynið taka þá trú aftur eftir
að hafa lesið bókina, enda sannar
hún að mannskepnan hefur ekkert
breyst.
Árni Matthíasson
ÆVISAGA JACKIE CHAN
Hetjan sem vinnur þá
sigra sem máli skipta
-CBAftLES, MACKAY, LLD.
I ÆVISOGU Jackie Chan, Eg
er Jackie Chan: Líf mitt í hasar
segir að ástæðan fyrir vel-
gengni Chan sé einföld. „Því
meira sem ég hræði vini mina
og fjölskyldu þeim mun ánægð-
ari verða aðdáendur mínir.
Þeir koma í kvikmyndahúsin
hungraðir eftir hetju sem get-
ur hlegið framan í heiminn og
grínast frammi fyrir dauðan-
um. Einhver sem getur sýnt
fram á að það eina sem þarf að
hræðast í þessum heimi er
hræðslan sjálf,“ segir Jackie
Chan í formála bókar sinnar.
Chan hefur átt sér tryggan
aðdáendahóp í Bandaríkjunum
og kvikmyndir frá Hong Kong
hafa smám saman verið að
koinast í almennar sýningar og
er það að stóru leyti fyrir til-
stuðlan mynda Chan. Ævisaga
Jackie Chan kom út í Banda-
(' í íkjunum á sama
tíma og nýjasta
mynd hans, Rush
Hour, var
sýnd.
I ævi-
sögunni er
kvikmyndaferli
Chan gerð góð skil
auk þess að kvik-
myndaheiminum í Hong
Kong er lýst af næmi þess sem
þekkir þar alla innviði. Einok-
un Shaw Brothers-fyrirtækisins
og síðar uppgangur Golden
Harvest-fyrirtækisins er lýst
vel og hinn stutti en merki fer-
ill bardagastjörnunnar Bruce
Lee er tíundaður. Yngri sljörn-
ur kvikmyndaheims Hong
Kong fá einnig sína umfjöllun,
þeir John Woo, Tsui Hark,
Samo Hung, Ringo Lam,
Michelle Yeoli, Anita Mui og
Maggie Cheung. Aftast í bók-
inni em listar yfir tíu bestu
áhættuatriði Chan, bestu bar-
dagana, verstu meiðslin og
kvikmyndaskrá kappans.
Krúnurakaður í stífri þjálfun
Jackie Chan fæddist 7. april
1954 og var sonur Charles og
Lee-lee Chan, sem bæði voni
flóttamenn frá Kina. Faðir
hans var frá fyrirmannafjöl-
skyldu í Shandong-héraði í
Norður-Kína og hann byrjaði
snemma að æfa soninn í bar-
dagalistinni kung fu. Chan var
lítt gefinn fyrir bóknám og
lenti iðulega í slagsmálum við
skólafélaga sína. Hann fór í óp-
eruleiklistarskóla í Kowloon og
dvaldi þar í tíu ár.
Nýir nemendur í skólanum
voru krúnurakaðir og settir í
stífa þjálfun. Tólf klukkustund-
ir daglega fóru þeir í likams-
þjálfun, bardagalist, söngþjálf-
un og fæðið var af skornum
skammti. Ef nemendurnir
stóðu sig ekki að mati kennar-
anna var spanskreyrinn ekki
langt undan.
„Ópei-uleikarar þurfa að
geta farið í splitt og spíkat og
ef maður komst ekki alla leið
var manni ýtt, af afli niður þar
til maður hélt að fæturnir
myndu brotna. Það var alveg
sama hversu hátt maður öskr-
aði eða grét. Maður var þving-
aður niður þar til það tókst,“
segir Chan.
Þrátt fyrir að fæstir myndu
hafa góðar minningar frá slík-
um kennsluaðferðum tekur Ch-
an veru sinni í skólanum með
ró. Hann segist hafa hatað æf-
ingarnar á sinum tíma því þær
hafi verið pyndingum líkastar.
En án þeirra væri hann ekki
staddur þar sem hann er í dag
og vegna þess segist hann ætíð
bera virðingu fyrir sínum
gamla læriföður, Yu Jim-yuen.
Þegar náminu lauk fékk Ch-
an ekki starf við óperur svo
hann hóf að vinna sem áhættu-
Ieikari í kvikmyndum, sem var
algengt hjá mönnum í sömu
stöðu. Hann varð fljótlega
þekktur sem maðurinn sem
þorði að gera það sem aðrir
létu sig ekki dreyma um.
Vinsældir á heimaslóðum
Snemma á áttunda áratugn-
um varð Bruce Lee vinsælasti
leikarinn í Hong Kong. Chan
fékk hlutverk í
mynd hans
Fist ofFury og hefur ekkert
nema gott að segja um Lee.
„An hans hefði ég aldrei orðið
sá sem ég er í dag. Bince Lee
vakti athygli á bardagalist-
inni.“ Eftir að Bruce Lee lést
minnkaði áhugi á bardagakvik-
myndum í Hong Kong. Chan
fluttist með Ijölskyldu sinni til
Astralíu og þar tók hann upp
fornafnið Jackie. Þegar honum
barst tilboð um að leika aðal-
hlutverkið í endurgerð Fist of
Fuiy fór hann aftur til Hong
Kong. Hins vegar var hætt við
gerð myndarinnar stuttu eftir
að hann kom til Hong Kong.
Ekki var þó ferðin farin til
einskis því Chan komst í kynni
við unga leikstjóra sem vildu
koma honum á framfæri. í
myndinni Half a Loaf of Kung
Fu (1978) sést örla á þeim gam-
ansama hasarstíl sem átti eftir
að einkenna verk Chan. Mynd-
in hlaut þó ekki náð fyrir aug-
um framleiðandans og var ekki
sýnd fyrr en Chan var orðinn
frægur. Chan var sendur
til óháðs kvikmyndafyr-
irtækis, Sea-
sonal Films, og
það var þar sem
stjarna hans fór að
rísa.
Fyrsta mynd Chan hjá nýju
fyrirtæki var Snake in Eagle’s
Shadow sem malaði gull í
Hong Kong. Onnur mynd hans,
Drunken Master, skaut honum
síðan endanlega upp á hinn
asíska stjörnuhiminn. Eftir
nokkra hríð ákvað Chan að
reyna gæfu sína í Bandaríkjun-
um.
Fyrsta tilraunin var vonlaus.
Chan talaði varla stakt orð í
ensku og fékk engin hlutverk
við liæfi (sbr. Cannonball Run I
og II) og stíf leikstjórn þar-
lendra átti enga samleið með
líkamlegum og Iéttleikandi stfl
Chan. Fyrsta myndin þar sem
hann lék aðalhlutverkið, The
Big Brawl, kolféll og því snéri
Chan aftur til Hong Kong, þar
sem segja má að ferill hans
sem stórsljörnu hafí hafist.
„I flestum hasarmyndum
kemur enginn höggi á hetjuna
sem tapar aldrei bardaga og
fær sjaldnast skeinu eftir átök-
in. I mínum myndum er ég bar-
inn út í eitt. Það er ekki vegna
þess að ég vilji vera sá sem
alltaf tapar lieldur vegna þess
að lífíð er svona. Þú tapar, og
tapar, og tapar og síðan ef þú
ert heppinn finnurðu leið til að
vinna að lokum. Lífið snýst ekki
um að vinna hvern bardaga.
Það snýst um það að vinna þá
sigra sem máli skipta.“
EXTRAORDINARY
POPUIAR DELUSIONS
AND THE
MADNESS OF CROWDS
■