Morgunblaðið - 21.03.1999, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 21. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
BENEDIKT SVEINSSON, NÝKJÖRINN STJÓRNARFORMAÐUR EIMSKIPAFÉLAGS ÍSLANDS
Vinn hvergi,
en kem víða við
Benedikt Sveinsson var fyrir rúmri
viku kjörinn stjórnarformaður í Eimskipa-
félagi Islands. Fyrir gegndi hann sama
embætti, m.a. í Sjóvá-AImennum, SR-mjöli
og Marel og segist raunar sitja í stjórnum
tuga fyrirtækja. Skapti Hallgrímsson
spjallaði við Benedikt, sem lengi hefur
verið mjög þekktur í íslensku viðskiptalífí,
en þó sama og ekkert verið í sviðsljósinu.
BENEDIKT er af hinni
kunnu Engeyjarætt.
Sonur Sveins Benedikts-
sonar framkvæmda-
stjóra og Helgu Ingi-
mundardóttur, eiginkonu hans, og
því bróðursonur Bjarna Benedikts-
sonar, forsætisráðherra; af svip-
brigðum Benedikts má á stundum
greinilega merkja skyidleikann við
Bjarna heitinn og í tali og töktum
þykir blaðamanni hann líka minna
einstaka sinnum á frænda sinn og
jafnaldra, Halldór Blöndal ráðherra.
Benedikt, sem varð sextugur í
fyrra, er kvæntur Guðríði Jónsdótt-
ur og eiga þau þrjá syni; elstur er
Sveinn, sem er tölvunarfræðingur,
Jón er rafmagnsverkfræðingur og
Bjami lögfræðingur. Jón og Bjarni
eru kvæntir og barnabörnin eru
fimm.
Foreldrar Guðríðar konu Bene-
dikts voru Jón Gunnarsson fram-
kvæmdastjóri Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna á sínum tíma og kona
hans Hólmfríður Sigurlína Björns-
dóttir, ættuð úr Fljótum.
Faðir Benedikts var einn þriggja
bræðra; hinir voru Bjarni, sem fyrr
er nefndur, og Pétur, bankastjóri og
alþingismaður. „Systur þeirra voru
fjórar, Kristjana, Ragnhildur og tví-
burasysturnar Ólöf og Guðrún og er
Ólöf ein á lífi af þeim systkinum.
Móðir mín var ein af átta systkinum.
Par af eru þrjár systur á lífi.“
Benedikt er fæddur og uppalinn í
Reykjavík og gekk að sögn venju-
lega menntabraut. „Ég var í Gagn-
fræðaskóla Austurbæjar og síðan
Menntaskólanum í Reykjavík við
Lækjargötu og varð stúdent þaðan
1958. Svo fór ég í Lagadeild Háskól-
ans og lauk embættisprófi 1964. Eft-
ir það var ég eitt ár við nám í við-
skiptafræði í Bandaríkjunum; í há-
skólanum í Minneapolis í
Minnesota."
Síldarsöltun
Sveinn faðir Benedikts var um
þriggja áratuga skeið stjórnarfor-
maður Síldarverksmiðja ríkisins og
drengurinn - síðar stjórnarformað-
ur SR-mjöls - kynntist snemma
síldarvinnslu. „Ég vann á sumrin,
eins og tíðkaðist hjá ungum mönn-
um þegar ég var að alast upp. Ég
vann mest á síldarplönum á Raufar-
höfn, var þar ein sjö sumur eða
hluta úr sumri, og svo var ég tvö
sumur á Seyðisfirði, líka við síldar-
söltun. Eftir að ég lauk námi fór ég
hins vegar fijótlega út í lögfræði-
störf, fyrst í félagi við Benedikt heit-
inn Blöndal frænda minn og síðan
sjálfstætt og rak lögfræðiskrifstofu
og skipasölu árum saman. Ég byrj-
aði í skipasölu um 1968 og var við-
riðinn það eitthvað framyfir 1980
auk þess að stunda blönduð lög-
fræðistörf, mest tengd viðskiptum."
A öndverðum níunda áratugnum
snéri Benedikt sér að viðskiptalífinu
með öðrum hætti; hóf stjómunar-
störf í ýmsum fyrirtækjum auk þess
sem „ég fór að eyða meiri tíma í
sveitarstjórnarmál í Garðabæ. Ég
var kosinn þar aðalmaður í bæjar-
stjórnina 1986, var fljótlega kjörinn
formaður bæjarráðs og var oddviti
meirihlutans í Garðabæ í tíu ár.“
Bendikt hætti í bæjarstjóminni í
fyrra; gaf ekki kost á sér við kosn-
ingar þá. „Ég hafði mjög mikla
ánægju af að starfa á þessu sviði en
hætti vegna þess að mér fannst að
hleypa ætti öðrum að. Mér finnst
menn ekki eiga að vera of lengi í
þessu; það þarf að vera endurnýjun,
sérstaklega þar sem sami flokkurinn
hefur ráðið í áratugi, og þar þarf
endurnýjunin að koma innan frá.
Menn mega ekki beita þrásetu. Ég
eignaðist marga góða félaga og vini
þarna og þó ég sé hættur fylgist ég
dálítið með - en maður verður að
gæta sín að vera ekki mjög afskipta-
samur!“
Snúum okkur að Eimskipafélag-
inu. Hversu mikið hlutafé stendur á
bak við stjórnarsetu þína þar?
„Hlutur Sjóvár-Almennra, þar
sem ég er stjómarformaður, er um
tólf og hálft prósent. En það getur
verið að ég eigi einhverja stuðnings-
menn aðra en þá í Sjóvá-Almennum;
þegar ég varð stjórnarformaður var
ég kjörinn samhljóða í stjórninni og
ekki annað að sjá en ágæt samstaða
væri um það að ég yrði formaður.
Ég get ekki sagt að það séu bara at-
kvæði á bak við mig sem ég er full-
trúi fyrir; ég er fulltrúi fleiri en bara
Sjóvár-Almennra.“
Sjóva-Almennar era stærsti hlut-
hafinn í Eimskipafélaginu og hafa
verið um nokkurra ára skeið.
„Sjóvá [Almennar] og Eimskip
hafa lengi átt samleið; nánast frá því
félögin voru stofnuð, 1914 og 1918,
og oft sátu sömu menn í stjórnum
félaganna. Sjóvá átti hlut í Eimskip,
reyndar lítinn hlut, en svo höfðu mál
þróast þannig upp úr 1980 að tengsl-
in milli félaganna höfðu minnkað,
enginn úr stjórn Sjóvár var í stjórn
Eimskips og við, sem stýrðum Sjó-
vátryggingafélagi íslands, sem þá
var, töldum rétt að styrkja þessi
tengsl. Þegar ríkið vildi selja hluta-
bréf sín í félaginu, 1985 þegar Al-
bert Guðmundsson var fjármálaráð-
herra, gerðum við boð í bréfin og
keyptum þau - á verði sem þá þótti
mjög hátt.“
Ríkið seldi 4,5% hlut í Eimskipa-
félaginu, þar með átti Sjóvátrygg-
ingafélag íslands 6% hlutafjár í fé-
laginu og varð stærsti hluthafinn og
Benedikt kom inn í stjórn félagsins
1986.
„Sjóvá [nú Sjóvá-Almennar] hefur
svo smám saman aukið hlutafé sitt í
Eimskip síðan. Við höfum keypt
ýmsa hluti - okkar hafa oft verið
boðnir hlutir til sölu, við höfum yfir-
leitt ekki verið að falast eftir þeim.“
Hvernig kom það til að Sjóvá
keypti bréf ríkissjóðs á sínum tíma?
„Það var auglýst að bréfin væru
til sölu. Reyndar voru gerðar tvær
tUraunir til að selja þau, en hætt var
við sölu í fyrra skiptið. Ár leið á
milli. Þá var enginn áhugi fyrir þess-
um bréfum enda hafði verið sett
mjög hátt verð á þau; þau voru boð-
in á tíföldu gengi en bréf í félaginu
höfðu verið að ganga kaupum og söl-
um á nafnvirði eða þar um bU.“
Benedikt segir að þegar Sjóvá
keypti bréfin af ríkissjóði hafi verið
allt aðrir tímar en í dag. „Þessi
miklu hlutabréfaviðskipti voru ekki
byrjuð þá; verðbréfamarkaðurinn
var mjög óþroskaður. En þannig fór
að við náðum samkomulagi við Al-
bert [Guðmundsson, fjármálaráð-
herra] um kaup og verðið var hátt;
mig minnir að það hafi verið nífalt
eða tífalt nafnverð. En greiðsluskil-
málar voru reyndar þannig að við
greiddum bréfin á nokkrum árum
og á þessum verðbólgutímum þýddi
það í raun afslátt. Kaupin urðu því
hagstæðari þegar upp var staðið en
verðið gaf til kynna. Segja má að
verðbólgan hafi þynnt verðið út. En
það var ekki gott að meta þetta þá;
við tókum áhættu með því að kaupa
bréfin á svona háu verði. Á þessum
áram áttu menn erfitt með að verð-
leggja svona félög. Það var lítil
reynsla fyrir því hvers virði félög
eða hlutabréf væra.“
í sljórn tuga félaga
Manstu í stjórnum hvaða félaga
þú situr í dag?
„Ég get ekki þulið það upp svona
óundirbúið,“ segir Benedikt og fær
ekki varist brosi. Hlær raunar og
bætir við: „Ég sit í býsna mörgum
félögum og eftir að ég er orðinn
stjórnarformaður í Eimskipafélag-
inu fylgir því stjórnarseta í mörgum
dótturfyrirtækjum, bæði hér heima
og erlendis. Þetta eru því einhverjir
tugir félaga, en það er nú ekki eins
merkilegt og það kann að hljóma því
sum þeirra hafa nú ekki mikið um-
fang.“
En í hverjum ertu stjórnarfor-
maður?
„Ef við tökum þau félög sem eru
mest áberandi þá hef ég verið
stjórnarformaður í Sjóvá-Almenn-
„Burðarás hefur fjár-
fest talsvert í sjávar-
útveginum á síðustu
árum og hefur góða
reynslu af því. Félag-
ið hefur áhuga á að
vera með í sjávarút-
veginum ... ég vona
að Burðarás taki
áfram þátt í þeirri
þróun sem þar er.“
um í tuttugu ár nú í vor, stjórnarfor-
maður í SR-mjöli í fimm ár og í
Marel í sex ár. Þetta eru þekktustu
félögin sem ég hef haft afskipti af
sem stjórnarformaður. Svo 'eru dótt-
urfyrirtæki hér og þar sem skipta
ekki eins miklu máli. En dótturfyrir-
tæki Eimskipafélagsins era býsna
mörg og það öflugasta er Burðarás,
sem er fjárfestingararmur félagsins
- ég hef verið í stjórninni þar en tek
við af Indriða Pálssyni sem stjórnar-
formaður, eins og í erlendu dóttur-
fyrirtækjunum, sem sum hver hafa
heilmikið umfang.“
Það bætist sem sagt mikið við hjá
þér, sjálfkrafa, við það að verða
stjórnarformaður Eimskips.
„Já, stjórnarformennskunni í
Eimskip fylgir það að fylgjast með
dótturfélögunum og sú leið hefur
verið valin að stjórnarformaður í
Eimskip er jafnframt stjórnarfor-
maður í flestum þeim dótturfélögum
sem mestu máli skipta."
Muntu ef til vill draga þig út úr
stjórnum einhverra fyrirtækja eftir
að hafa tekið við formennsku stjórn-
ar í Eimskip?
„Já, ég hef hugsað mér það. Það
hefur staðið til nokkurn tíma að ég
taki að mér þetta verkefni og ég
gerði mér grein fyrir því að ég þyrfti
að létta af mér ýmsum öðram störf-
um. Ég hætti til dæmis í bæjar-
stjórninni í fyrra og þar losnaði heil-
mikill tími, sem passaði ágætlega við
þau áform að ég færi í Eimskip. Þá
er ég þegar hættur stjórnarfor-
mennsku í Kögun þar sem ég hafði
verið formaður í nokkur ár og það er
í bígerð að draga frekar í land hér
og þar,“ sagði Benedikt en vildi ekki
nefna nein nöfn að svo stöddu.
Breytir það miklu fyrír þig að
verða stjórnarformaður Eimskips?
„Já, það er auðvitað miklu meira
starf og meiri ábyrgð að vera stjórn-
arformaður Eimskips en stjórnar-
maður. Ég finn fyrir því að mjög
aukin ábyrgð er lögð á mig með því
að ég taki að mér stjórnarfor-
mennsku og ég þarf að gefa því
miklu meiri tíma heldur en ég þurfti
að gera sem stjórnarmaður. Það er
tvennt ólíkt.“
Stjórnendur eru sífellt að reyna
að rýna fram í tímann; hvernig sérð
þú framtíð Eimskips fyrir þér?
„Eimskip er auðvitað eitt helsta
félagið hér í viðskiptalífinu og búið
að vera það mjög lengi; kjölfesta í
viðskiptalífinu og ég sé fyrir mér að
félagið verði það áfram og muni ekk-
ert slá af í því efni. Við reynum að
efla félagið og færa út kvíarnar,
menn eru kappsfullir og vilja standa
sig eins og er gjarnan í félögum. Ég
held það sé ekkert einsdæmi fyrir
Eimskipafélagið. Félagið er með
gríðarlega góðan mannafla til að
takast á við verkefni, bæði á flutn-
ingasviðinu, sem það hefur verið á,
og líka í fjárfestingum."
Stundum hefur verið haft á orði
að Eimskip hafi illað þolað sam-
keppni og drepið frá sér hina og
þessa keppinauta gegnum árin.
„Félagið hefur auðvitað verið í
samkeppni og hefur staðið sig vel í
henni; stundum hafa menn kveinkað
sér undan því en þannig er nú við-
skiptalífið, það er samkeppni og
stefnt er að aukinni samkeppni. Það
hefur ekki verið neitt markmið Eim-
skipafélagsins að fækka samkeppnis-
aðilum, það er bara þannig í viðskipt-
um að sumum gengur vel og öðrum
miður. Menn verða að taka réttar
ákvarðanir til þess að blómstra og
Eimskip hefur verið ákaflega farsælt
gegnum árin. En það hafa auðvitað
komið misjafnir tímar; það hefur
ekki alltaf gengið svona vel eins og
síðustu árin. Félagið hefur oft átt við
harðvítuga samkeppni að etja og
þurft að mæta henni og mun mæta
samkeppni í framtíðinni - ég sé ekki
annað en það verði áfram eins og það
hefur verið.“
Hafa keppinautar ef til vill
kvcinkað sér um of að þínu mati
gegnum tíðina?
„Ég veit ekki hvað skal segja. Ég
vil svo sem ekki vera að gera mikið
úr því, en bæði hér og erlendis
gengur skipafélögum upp og ofan.
Það er ekki bara hér heima sem hef-
ur verið misjafn gangur hjá keppi-
nautum Eimskipafélagsins. Ef við
lítum út í heim þá hefur þar víða
gengið mjög upp og ofan. Það þarf
ekki að líta lengra en til Færeyja og
Noregs; þar hafa til dæmis verið
miklar sveiflur og miklar breytingar
hjá fyrirtækjum."
Gríðarlegir möguleikar erlendis
Hvernig heldurðu að flutninga-
starfsemi félagsins muni þróast á
næstu árum? Telurðu að uppbygging
muni jafnvel enn aukast erlendis?
„Ég á von á því að við reynum að
þróa flutningastarfsemina áfram,
bæði hér heima og erlendis. En
markaðurinn hér heima er takmark-
aður; hann er ekkert að stækka,
þannig að vaxtarmöguleikarnir eru
ekki svo miklir hér. En úti í heimi er
auðvitað gríðarlega stór markaður
sem menn hafa verið að reyna að
fikra sig inná, með svolítið misjöfnum
árangri. Til dæmis hefur ekki gengið
vel að starfa í Eystrasaltslöndunum
og Rússlandi. Það var keypt skipafé-
lag, Marjas Linia, fyrir nokkram ár-
um: Eimskip ætlaði að þreifa fyrir
sér þar á nýjum mörkuðum en það er
verið að draga í land og verður hætt í
vor. Eimskip hverfur kannski ekki
alveg af þessum vettvangi en verður
ekki með sjálfstætt skipafélag."
Benedikt segir Marjas Linia hafa
siglt frá Bretlandi, Hollandi og Dan-
mörku til Eystrasaltsríkjanna og St.
Pétursborgar í Rússlandi. „Menn
vora að vonast til þess að gömlu Sov-
étríkin og þessi svæði færa að ná sér
og þarna yrðu efnahagsframfarir og
auknir flutningar, en reyndin hefur
orðið á hinn veginn; þetta er allt á
heljarþröm. Við ætlum því ekki að
halda áfram þessum taprekstri, en
hvað seinna verður er ekki hægt að
segja. Menn verða að meta ástandið
á hverjum tíma.“
Ekki bara siglingar
Þú talar um mikla vaxtarmögu-
leika erlendis. Hvaða svæði eru
mest spennandi að þínu mati og
hvað kæmi þá helst til greina?
„ísland er svo lítið miðað við er-
lendan markað. En Eimskip er ekki
bara í siglingum, það er í flutninga-
starfsemi almennt og hefur verið að
færa út kvíamar bæði hér heima og
erlendis í flutningastarfsemi, til
dæmis akstri með vörar, vörudreif-
ingu og Eimskip rekur einnig vöra-
hús erlendis. Þar era gríðarlegir
möguleikar og mikil þróun. Við vor-
um nýlega á ferðinni í Hollandi og
Belgíu og komum þar í vörahús, sem
er mjög sérstakt; það er ekki bara
vörageymsluhús heldur má segja að