Morgunblaðið - 21.03.1999, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 21. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
HÁSKÓLIFYRIR
HAPPDRÆTTISFÉ
VIÐSIOFTIA3VINNULÍF
Á SUNNUDEGI
►Ragnar Ingimarsson, forstjóri Happdrættis Háskóla íslands,
fæddist í Reykjavík 10. september 1934, réttum sex mánuðum
eftir að fyrst var dregið í happdrættinu. Hann varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík árið 1954 og nam verkfræði við
University of St. Andrews í Skotlandi. Þaðan lá leið hans til
Bandaríkjanna, þar sem hann lauk doktorsprófí í verkfræði frá
University of Michigan árið 1964. Við heimkomuna hóf hann
störf hjá Reiknistofnun Háskólans, þar sem hann stjórnaði
fyrstu tölvu háskólans ásamt fleirum. Jafnframt vann hann hjá
Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins til 1970. Þá varð hann
dósent við Háskólann og prófessor þar 1973. Fyrir 9 árum tók
hann við sem forstjóri happdrættisins. Ragnar kvæntist árið
1960 Halldóru Margréti Bjarnadóttur deildarstjóra og eiga
þau fjögur börn, Örnu skrifstofumann, Ingimar veðurfræðing,
Bjarna tölvunarfræðing og Ivar háskólanema. Ragnar hefur
einkar gaman af smíðum og var reyndar á samningi sem nemi
í trésmíði áður en hann hóf háskólanám. í frístundum hefur
hann gert upp nokkra ameríska bfla og nefnir sérstaklega
Rambler ‘64 og Bronco ‘74, sem hann segir nú betri en nýja.
eftir Ragnhildí Sverrisdóttur
Í'DAG fer fyrsti dráttur fram í
peningahappdrætti á íslandi.
Margsinnis áður hefur verið
-ráðgert að stofna happdrætti
ér á landi, en .aldrei orðið úr fyrr
n nú. Happdrætti þetta er til orðið
Vegna góðs málefnis. Arðinum skal
yerja til að reisa háskóla fyrir á ís-
jandi. Hver, sem tekur þátt í happ-
. flrætti þessu, vinnur því um leið að
feóðu málefni. Til þess er ætlast, að
Í'æntanleg háskólabygging verði
andi og þjóð til sóma. Hún verður
■eist jafnskjótt og unnt verður. Því
irari sem sala happdrættismiða á
Islandi verður, því fyrr rís háskól-
nn og gnæfir yfir þennan bæ.“
Svo mæltist Alexander Jóhann-
;ssyni háskólarelítor á sviðinu í
ðnó 10. mars 1934, þegar dregið
'ar í Happdrætti Háskólans í
fyrsta skipti. Samlívæmt frásögn
Morgunblaðsins var salurinn þétt-
skipaður fólki, gangurinn líka og út
úr dyrum. „Mátti af því marka,
hversu mikinn áhuga fólk hafði fyr-
ir því, sem þarna átti fram að fara,“
segir í frétt blaðsins.
Mikil eftirspurn frá upphafi
Undirbúningur að Happdrætti
Háskóla Islands hafði staðið mán-
uðum saman, eftir að háskólamönn-
um tókst að sannfæra ríkisvaldið
um að rétt væri að Háskólinn fengi
að sitja að fyrsta peningahapp-
drætti þjóðarinnar. Þetta var þó
ekld í fyrsta sldpti sem haldið var
lotterí fyrir Háskólann, því árið
1894 hélt „Hið íslenzka lcvenn-
fjelag" lotterí, þar sem hver miði
kostaði 25 aura og vinningarnir
/oru „Gipsmynd af gyðjunni Ið-
mni, kvennsöðull, nýr, með ensku
agi og 6 silfur-matskeiðar.“
Eftirspurn eftir happdrættismið-
ím Háskólans varð strax mikil og
imfang starfseminnar jókst hröð-
nn skrefum. 65 árum síðár rekur
Háskóli íslands enn happdríœið,
feem er sjálfstæð stofnun í eigu Há-
skólans, en að vísu er ekki lengur
(iregið á sviðinu í Iðnó og gömlu
þromlurnar með pappírsmiðum eru
jír sögunni. Um miðjan áttúnda
jiratuginn var drátturinn tölvu-
væddur, enda hætti þá starfsemi
þýsk verksmiðja, sem hafði séð
happdrættinu fyrir 60 þúsund núm-
éruðum pappírsmiðum vegna út-
drátta. Það var nær óvinnandi veg-
þr að fara í gegnum 60.000 miða
hrúgu og ganga úr skugga um að
miðarnir væru í raun svo margir og
allar tölur á þeim væru réttar, þótt
aldrei hafi verið talin ástæða til að
vefengja nákvæmni Þjóðverjanna.
Nú er dregið með því að velta teng-
ingastokki og lesa af teningunum
runu talna, 48 tölustafi í allt. Tölva
happdrættisins er mötuð á þessari
talnarunu og hún notar hana til að
búa til vinningaskrá, með misháum
vinningum. Ekki þarf að skeika
nema einni tölu í 48 talna rununni
til að vinningaskráin breytist.
Möguleikar á misjöfnum vinninga-
skrám eru 10 í 48. veldi.
Þegar dregið er í happdrættinu
fylgist happdrættisráð með, en það
er sérstök eftirlitsnefnd dómsmála-
ráðuneytisins. Þá á hver sem er rétt
á að fylgjast með og ávallt nýta ein-
hverjir sér það og koma í húsnæði
happdrættisins í Tjarnargötu 4.
Di’egið er 10. hvers mánaðar,
nema hann beri upp á laugardag,
sem nú til dags er frídagur flestra,
sunnudag, sem telst frídagur allra
og mánudag, því það þyldr ekld
réttlátt gagnvart þeim sem
gleymdu að endurnýja fyrir helg-
ina. Annar útdráttur er svo tveimur
vikum síðar, en þá er dregið úr
„Heita pottinum“. Sú uþphæð
leggst við næsta pott, ef hann geng-
ur ekki út, nema í desember, þá er
dregið til þrautar. Að auki er dreg-
ið sérstaklega einu sinni í mánuði
um 10 vinninga, hver að upphæð 1
milljón og þá áðeins dregið úr seld-
um miðum. Vinningshlutfall Happ-
drættis Háskóíans er 70%.
300 milljónir á ári
,AUar riýbyggingar Háskólans
hafa verið reistar fyrir ágóða af
happdrættinu, viðhald ; þeirra er
kostað af happdrættinu og megnið
að tækjakaupum háskólans sömu-
leiðis,“ segir Ragnar Ingimarssori
forstjöri. „Á síðustu tuttugu árum
hefur happdrættið lagt Háskólan-
um til 300 milljónir króna á ári að
v , Morgunblaðiö/Arni bæberg
„MER líkar ágætlega að hafa sem flesta viðskiptavini, sem allir spila
hóflega," segir Ragnar Ingimarsson, forstjóri Happdrættis Háskóla
fslands.
meðaltali, eða um 6 milljarða á
þessum tveihiur áratugum. Núna
er verið að reisa Náttúrufræðahús í
Vatnsmýrinni, sem mun hýsa nátt-
úrufræðideildir Háskólans, líffræði
og jarðfræði, og Norrænu eldfjalla-
stöðina. I byrjun næsta árs verður
lokið Við frágang hússins að utan og
Norræna eldfjallastöðin verður
fyrst til að flytja inn, en húsið verð-
• ur að fullu tilbúið eftir 2-3 ár. Þetta
\ verður mjög fallegt hús og í
‘ skemmtilegu umhverfi. Háskólinn
á enn nokkrar byggingarlóðir í
, Vatnsmýrinni, enda gaf Reykjavík-
urborg skólanum stórt land þar á
50 ára afmæli háskólans 1961.“
Ágóðinn af happdrættinu, sem
hefur komið Háskólanum svo vel,
hefur stundum freistað stjórnmála-
Hvert rennur
ágóðinn?
ÁGÖÐI af Happdrætti • Húsnæði
Iláskóla íslands hefur in.a. Náttúrufræðistofnunár við
runnið til byggingar eða Hlemmtorg
kaupa á eftirfarandi: • Framlag í Stúdentaheimilið
• Aðalbygging Háskólans • Framlag til Hjónagarða
• Iþróttahús Háskólans • Hús við Aragötu fyrir
• Ámagarður enskukennslu
• Lögberg • Hús við BjarkargötU fyrir
• Raunvísindastofnun viðskiptadeild
Háskólans • Tölvuver og tölvunet í
• Verkfræði- og Þjóðarbókhlöðu
raunvísindahús I, II og III • Stækkun Haga
• Oddi • Kennsluaðstaða í
• Læknagarður Háskólabíói
• Tæknigarður • Náttúmfræðahús
manna. „Við höfum stundum þurft
að beita okkur gegn stjórnmála-
mönnum, sem vilja gjarnan fá að
ráða yfir þessum peningum. Happ-
drættið var látið leggja fram fé til
Þjóðarbókhlöðunnar, þrátt fyrir að
sérstakur skattur hefði verið lagður
á þjóðina til að koma því húsi upp.
Sá skattur rann líka alltaf að
stærstum hluta annað. Ég er ekki
viss um að þetta happdrætti væri
betur rekið ef það væri almennt rík-
ishappdrætti. Styrkur okkar felst
meðal annars í, að fólk getur séð
hvert peningamir renna. Þeir fara
allir til uppbyggingar Háskólans."
Happdrættið greiðir að vísu 20%
ágöðahlut til ríkisins, fyrh' einka-
leyfið til peningahappdrættis. ,jVið
höfum oft kvartáð undan þessu háa
leyfisgjaldi, en það er þó huggun
harmi gegn að þaff fé rennur allt til
rannsóknarstarfa, þar á meðal til
rannsóknarstofnana atvinriuveg-
anna, en ekki í einhveija óskil-
greinda hít.“
Yngra fólk farið að kaupa
happdrættismiða
Happdrættið rekur flokkahapþ-
drætti, sem Ragnar segir reyiidar
merkilegt að hafi .staðist tímans
tönn. „Við höfum breytt því aðéins í
tímans rás, en í grundvallaratriðum
er það eins og í upphafi," segir
hanri. „Við bættum að vísu svoköll-
uðum trompmiðum, sem geta gefið
fimmfalda vinninga, við árið 1975.
Það er ekki hægt að finna mörg
dæmi um sambærileg happdrætti
sem hafa lifað fram á þennan dag. I
Noregi gáfust menn upp á flokka-
happdrætti fyrir nokkrum árum, en
danska ríkishappdrættið hefur að
vísu haldið velli. Fyrir fáum áram
seldust meira að segja allir miðarn-
ir í því upp. Hjá okkur var blóma-
skeiðið tvímælalaust frá 1975 til
1986, en við stöndum enn vel að
vígi.“
Ragnar segir að þrátt fyrir hækk-
un á miðaverði HHI á þessu ári hafi
salan ekki dregist saman. „Sumir
sem voru með marga miða hafa
fækkað þeim en maður hefur komið
í manns stað. Mér líkar ágætlega að
hafa sem flesta viðskiptavini, sem
allir spila hóflega. Við höfum einnig
orðið varir við þá ánægjulegu þróun,
að yngra fólk er farið að kaupa
happdrættismiða meira en áður.
Eldra fólk hefur alltaf verið sterkur
bakhjarl okkar, en nú er vaxandi
hópur ungs fólks sem kaupir sér
miða. Kannski stafar það að hluta af
því, að þetta er háskólagengið fólk
sem vill leggja sitt af mörkum. Ungt
fólk tekur því líka fegins hendi að
hægt er að innheimta miðaverðið á
greiðslukoi'tareikningum, svo það
þarf ekki að hugsa um að endur-
nýja.“
Skafmiðar og vélar
gegn Lottóinu
Ragnar segir að þörf Háskólans
fyrir happdrættið hafi aldrei
minnkað, þvert á móti. „Hins vegar
var samkeppni á happdrættismark-
aði lítil til að byrja með, en það
breyttist þegar á leið. Þar reyndist
okkur Lottóið, sem byrjaði 1986,
þyngst í skauti. Það hafði áhrif á
flokkahappdrætti HHÍ, en við
mættum því með skafmiðum. Þeir
skiluðu ágætum tekjum til að byrja
með, en síðan hefur nokkuð dregið
þar úr. Þetta sölumunstur er víða
þekkt. Árið 1993 hófum við því að
reka Gullnámuna, sem er vélahapp-
drætti. Við tókum strax þá ákvörð-
un að vélarnar, sem geta gefið háa
vinninga, yrðu ekki aðgengilegar
fyrir börn og unglinga og því er
þær aðeins að finna á vínveitinga-
stöðum og einstaka stað, þar sem
er dyragæsla. Við veltum því fyrir
okkur hvort siðferðilega væri ein-
hver munur á slíkum vélum og
happdrættismiðum og leituðum til
Siðfræðistofnunar Háskólans, sem
komst að þeirri niðurstöðu að svo
væri ekki. Við höfum því haldið
okkur við þá stefnu að reka þessar
vélar, en gæta þess að egna ekki
fyrir óvita.“
Ragnar segir að sífellt þurfi að
leita nýrra leiða í happdrættinu, því
þrátt fyrir að fólk hafi haldið
tryggð við flokkahappdrættið megi
reikna með að nýjabrumið fari til-
tölulega fljótt af nýjum happdrætt-
isformum.
Traust starfsfólk
og flialdssamur yfírmaður
Ragnai' Ingimarsson segir að
Happdrætti Háskóla Islands hafi
alltaf notið góðs starfsfólks. „Hérna
starfa 10-12 manns við flokkahapp-
drættið og svipaður fjöldi vegna
annars rekstrar, eins og happdi’ætt-
isvéla og skafmiða. Það er mjög lítil
hreyfing á þessum hópi og algengt
að fólk hætti ekki fyrr en það þarf
að fara á eftirlaun. Hérna búum við
því að mikilli og ómetanlegri reynslu
starfsfólks. Yfmnaðurinn er líka
íhaldssamur með afbrigðum og
gengur frekar sjálfur í störfin með
starfsfólki sínu til að leysa skamm-
tímaverkefni af hendi en að ráða sí-
fellt nýtt fólk. Þá er annar styrkur
happdrættisins sá, að aldrei hefur
komist kvittur á kreik um fjárhags-
lega óráðsíu. Hérna er fyllsta örygg-
is gætt, sem skiptir miklu máli fyrir
starfsemi af þessu tagi.“
Alexander Jóhannesson sagði
fyrir rúmum 65 árum að happ-
drættið kæmi hreyfingu á huga
manna. „Hér mun fara eins og ann-
ars staðar, að margir munu vinna
álitlegar fjárupphæðir, margir
munu ganga slyppir frá og margir
munu enga vinninga fá. En fimmti
hver hlutur gefur þó vinning á
hverju ári. Hagnaðarvonir munu
vakna í brjóstum þeirra tuga þús-
unda, sem taka þátt í happdrætt-
inu, á hverjum mánuði áður en
dregið verður. Þessi von er líf, hún
hrærir huga Islendinga um landið
gervallt og mun eiga sinn þátt í að
örva fjölbreytni hins daglega lifs á
landi voru.“