Morgunblaðið - 21.03.1999, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 21. MARZ 1999
MINNINGAR
+
i Elskuleg móöir okkar, tengdamóöir, amma og
langamma,
ÞORGERÐUR JÓNSDÓTTIR,
Bergþórugötu 15,
Reykjavík,
sem lést mánudaginn 15. mars sl., verður
jarösungin frá Lágafellskirkju þriöjudaginn 23.
mars kl. 13.30. Þeim, sem vilja minnast henn-
ar, er bent á Minningarsjóð á Sólvangi.
Steinar Þórðarson,
Haukur Þórðarson, María Guðmundsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Móðir okkar, tengdamóðir, amma og lang-
amma,
KRISTÍN GUÐLAUG
KRISTÓFERSDÓTTIR
frá Þvottáí Álftafirði,
veröur jarösungin frá Laugarneskirkju þriöju-
daginn 23. marz kl. 13.30.
Pétur Jónsson,
Vilborg Jónsdóttir, Ágúst Rafn Ingólfsson,
Helga Jónsdóttir, Einar Friðrik Sigurðsson,
Sólveig Jónsdóttir,
Pálmi Jónsson, Oddný Rafnsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Elsku bróðir okkar, mágur og frændi,
REYNIR ARINBJARNAR,
Hátúni 12,
Reykjavík,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju þriöju-
daginn 23. mars kl. 13.30.
Soffía Arinbjarnar, Kristján Stefánsson,
Vilborg Arinbjarnar, Hjörtur Hjartarson
og fjölskyldur.
+
Elskuleg eiginkona min og dóttir okkar,
HULDA GUÐMUNDSDÓTTIR,
Hátúni 12,
Reykjavík,
verður jarðsungin frá Hveragerðiskirkju þriðju-
daginn 23. mars. kl. 14.00.
Þeim, sem vildu minnast hennar, er bent á
Sjálfsbjörg eða MS-félagið.
Heiðar Þórðarson,
Sigfríð Valdimarsdóttir, Guðmundur Einarsson.
+
Bróðir okkar,
VILMAR MAGNÚSSON
frá Bolungarvík,
lést á Kóþavogshæli miðvikudaginn 17. mars.
Jarðarförin fer fram frá Kópavogskirkju
fimmtudaginn 25. mars kl. 13.30.
Fyrir hönd vandamanna,
Laufey Magnúsdóttir,
Guðmundur H. Kristjánsson.
+
TRYGGVI ÓLAFSSON
fyrrv. forstjóri Lýsis hf.,
Grandavegi 47,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni þriðju-
daginn 23. mars kl. 13.30.
Guðrún Magnúsdóttir,
Erla Tryggvadóttir,
Svana Tryggvadóttir
og aðrir aðstandendur.
GUÐRUN
NIKULÁSDÓTTIR
+ Guðrún Niku-
lásdóttir var
fædd á Felli í Bisk-
upstungum 1. des-
ember 1900. Hún
lést á Elli- og hjúkr-
unarheimilinu
Grund 13. mars síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Sigríð-
ur Erlendsdóttir, f.
1875, dóttir Guðríð-
ar Sveinsdóttur og
Erlends Þorvarðs-
sonar, bónda á
Syðri-Reykjum og
síðar á Felli í Bisk-
upstungum, og Nikulás Jakobs-
son, f. 1878, sonur Guðrúnar
Guðmundsdóttur og Jakobs
Steingrímssonar, útvegsbónda í
Litla-Seli í Reykjavík. Albróðir
Guðrúnar var Nikulás Baldvin,
f. 1905, og hálfsystkin Viktoría
Sigurbjörg, f. 1909, Egill, f.
1910, Axel, f. 1914, og Þórður,
f. 1916. Þau eru öll látin.
Hinn 2. ágúst 1924 giftist
Guðrún Júh'usi Guðmundssyni,
kaupmanni, f. 10. júní 1895, d.
12. ágúst 1984. Foreldrar hans
voru Kristbjörg Ólafsdóttir og
Guðmundur Sigvaldason, út-
vegsbóndi í Ásbúð í Hafnar-
fírði. Börn Guðrúnar og Júlíus-
ar eru: 1) Guðmundur Sigurð-
ur, f. 1924, d. 1979, stórkaup-
maður. Hans kona er Hulda
Þorsteinsdóttir, húsmóðir og
pianókennari, f. 1923, og eign-
uðust þau sex börn:
a) Lára Kolbrún, f.
1950, framkvæmda-
stjóri, b) Guðrún
Edda, f. 1952, lyfja-
fræðingur, c) Emil
Gunnar, f. 1954,
leikari og lands-
lagsarkitekt, d)
Þórunn Hulda, f.
1958, tónlistar-
kennari, e) Hulda
Birna, f. 1959, fjár-
málastjóri, og f)
Gunnhildur Halla,
f. 1965, sellóleikari.
2) Sigríður, f. 1930,
húsmóðir, gift Kristmundi E.
Jónssyni, f. 1929, kaupmanni,
og eiga þau fjói'ar dætur: a)
Sigríður Dúna f. 1952, dósent
við Háskóla íslands, b) Krist-
björg Elín, f. 1957, garðyrkju-
bóndi og jógakennari, c) Guð-
rún Björk, f. 1962, fram-
kvæmdasljóri, og d) Júlia
Hrafnhildur, f. 1967, myndlist-
arkona. 3) Guðrún Kristbjörg,
f. 1933, húsmæðra- og teikni-
kennari. Barnabarnabörn Guð-
rúnar og Júlíusar eru átján.
Guðrún stundaði verslunar-
störf frá unglingsárum og rak
síðan ásamt manni sínum Verzl-
unina Baldur, Framnesvegi 29 í
Reykjavík, um áratuga skeið.
Guðrún verður jarðsungin
frá Dómkirkjunni á morgun,
mánudaginn 22. mars, og hefst
athöfnin klukkan 10.30.
Hún var Reykjavíkurkona. Hún
ólst upp á erfðafestulandi fóður síns
vestast í Vesturbænum, þar reisti
hún sér ásamt manni sínum hús þeg-
ar fram liðu stundir, þar ól hún upp
börnin sín og þar rak hún ásamt
manni sínum verslun um áratuga
skeið. Saga Reykjavíkur á þessari öld
og saga hennar eru samofnar. Líf
hennar spannaði öldina alla og sögu
Reykjavíkur frá smábæ á jaðri
bændasamfélagsins til höfuðborgar
alþjóðavædds nútímasamfélags. Hún
sá borgarljósin kvikna eitt af öðru,
húsin rísa, götumar lagðar og at-
vinnulífíð blómgast. Hún mundi tím-
ana tvenna, jafnvel þrenna.
Sigríður Erlendsdóttir, móðir
hennar, frá Syðri-Reykjum í Bisk-
upstungum, hleypti heimdraganum
skömmu fyrir aldamótin síðustu og
hélt til Reykjavíkur til að læra það
sem kallað var „skreðarasaumur".
Þar kynntist hún rauðhærðum sjó-
manni frá Litla-Seli, vestast í Vestur-
bænum núverandi. Hann hét Nikulás
Jakobsson og felldu þau hugi saman.
Guðrún, amma mín, var fyrsta barn
þeirra, fædd 1. desember aldamóta-
árið. Sigríður og Nikulás eignuðust
son sumarið 1905, en síðar þetta
sama sumar drukknaði Nikulás
ásamt skipsfélögum sínum norður í
Skagafirði. Giftingarhringurinn var
Sigríði sendur suður með vorinu. Það
kom sér vel fyrir ekkjuna ungu i
Reykjavík með börnin tvö að kunna
að sauma og sá hún sér og börnum
sínum farborða með kunnáttu sinni
næstu árin. Hún kom sér líka upp
kálgarði og stakkstæði á jarðarparti
Nikulásar úr Litla-Seli og drýgði
þannig tekjurnar og aðföngin. Kál-
garðurinn og stakkstæðið eru nú
löngu komin undir steinsteypu á mót-
um Framnesvegar og Holtsgötu.
Dúna, eins og Guðrún var ævin-
lega kölluð, saknaði föður síns mikið,
en hún átti góða að og dvaldi gjarnan
hjá Snæbirni, fóðurbróður sínum í
Hafnarfirði, sem gekk henni í föður-
stað. Hún gekk í Barnaskóla Reykja-
víkur, sem þá var nýrisinn við Tjörn-
ina í Reykjavík, og síðan til prests og
fermdist frá Dómkirkjunni í Reykja-
vík vorið 1915. Dómkirkjan var sókn-
arkirkja hennar í nærri hundrað ár.
Móðir hennar saumaði handa henni
peysufót fyrir ferminguna og það var
stór stund þegar hún gekk niður í bæ
á peysufötunum í fyrsta sinn, ný-
fermd, og var ávörpuð „ungfrú Guð-
rún“ og þéruð að auki. Peysufötin
voru merki þess að hún var komin í
fullorðinna manna tölu og í þessum
litla bæ þekktust menn með nafni.
Hún fór snemma að vinna fyrir sér
sem búðardama og þótti afar lipur í
því starfí. I búðarstörfunum lærði
hún dönsku vel, enda Reykjavík hálf-
danskur verslunarbær á þessum ár-
um. Mál hennar var ævinlega
dönskubryddað; hún sendi sín bréf í
„konfuluktum", hafði „gardínur" fyr-
ir sínum gluggum og „mublur“ í sín-
um stofum. Árið 1918 var hún innan-
búðar hjá dönskum bakara á Lauga-
veginum. Á átján ára afmælisdaginn
1. desember var hún á leið heim úr
bakaríinu, þegar hún gekk fram á
nokkurn mannfjölda við Stjórnar-
ráðshúsið. Þar voru Islendingar að
fagna fullveldi sínu. Henni hvarf ekki
úr minni þessi stund í hráslaga og
nokkrum dapurleik, því spænska
veikin geisaði í bænum. Þarna bærð-
ist eitthvað með ungu stúlkunni, sem
tengdi afmælið sitt síðan ævinlega
þessum merkisatburði.
Ekki veit ég hvar eða hvenær hún
kynntist manninum í lífi sínu. Hann
hét Júlíus Guðmundsson, ættaður úr
Ásbúð í Hafnarfirði, hvatlegur tog-
arasjómaður með hrokkið, svart hár
og skakkt nef. Hann hafði nefnilega
hlaupið á staur þegar hann var strák-
ur og brotið á sér nefið, en fannst svo
mikil skömm að því að hann sagði
engum frá. Kannski vegna þess að
staurar í nefhæð voru fáséðir í þá
daga og því auðvelt að forðast þá. Sr.
Bjarni Jónsson, dómkirkjuprestur,
gaf þau saman í stofunni heima hjá
sér 2. ágúst 1924 og frú Áslaug lék á
stofuorgelið. Júlíus hafði siglt stríðs-
árin með fisk til Bretlands og hafði
notað þessar ferðir til að hefja inn-
flutning og sölu á því sem hann kall-
aði tuskur, en aðrir kjólefni og klúta.
Verslunarstörf áttu vel við þau hjón
bæði, og þó að Júlíus stundaði sjóinn
fram yfir Halaveðrið 1925, þá var það
kaupmennskan sem átti hug þeirra
beggja.
Arið 1929 reistu þau Guðrún og
Júlíus tvílyft steinhús á erfðafestu-
landi Guðrúnar við Framnesveg og
hófu þar verslunarrekstur. Nokkrum
árum síðar reistu þau stærra stein-
hús ofar í lóðinni og opnuðu þar kjöt-
búð og nýlenduvöruverslun, Verzlun-
ina Baldur, sem þá var með þeim
stærstu og best búnu í bænum. Þessa
verslun ráku þau með glæsibrag í
áratugi; hann var kaupmaðurinn og
hún var frúin sem hafði starfsfólkið í
mat og kaffi á heimili sínu fyrir ofan
búðina. Þau voru ákaflega samhent í
ævistarfi sínu og samband þeirra alla
tíð innilegt. Heimili þeirra var at-
hafnaheimili, verslunarreksturinn
var hluti af heimilinu og þegar Júlíus
réðst í blokkarbyggingar við Holts-
götuna, voru iðnaðarmennirnir þar
líka í mat og kaffi. Ættingjar þeirra
og vinir, og síðan vinir bamanna og
barnabörnin þegar fram liðu stundir
voru tíðir gestir á heimilinu og veisl-
ur kunnu þau að halda góðar. Mér er
í barnsminni þessi sérstaki hátíðar-
blær sem ríkti í stofunum þegar búið
var að „dekka“ borð og taka fram
veisluföng, og sérstaklega er mér
minnisstætt að amma Dúna gekk um
stofumar rétt áður en gestir komur
og púaði Bagatello-vindil til að „setja
góða lykt í húsið“.
Þau nutu menningarlífsins í hinum
uppvaxandi höfuðstað, vom meðlimir
i Tónlistarfélaginu og áskrifendur að
miðum í Þjóðleikhúsinu þegar það
kom til sögunnar. Júlíus hafði
ákveðnar stjórnmálaskoðanir og
íylgdi Sjálfstæðisflokknum að mál-
um. Oft hvessti í þegar hann ræddi
landsmálin við vini sína, sem sumir
voru eldheitir framsóknarmenn.
Hann var svo ákveðinn í þessum efn-
um að frekar varð hann bensínlaus
en kaupa bensín af Esso og ekki steig
hann fæti inn í kaupfélag. Hann hafði
ákveðnar skoðanir á fleiru, til dæmis
stöðumælum, sem hann borgaðj
aldrei í og komst upp með það. í
þessu og þvíumlíku var Guðrún hon-
um samferða eins og ekkert væri
sjálfsagðara.
Eitt er enn ónefnt sem sameinaði
þau hjón og var mikilvægur þáttur í
lífi þeirra. Þau höfðu bæði yndi af
náttúrunni og hvers konar garð-
yrkju. Þar sem líf þeirra í Reykjavík
var borgarlíf, leituðu þau út fyrir bæ-
inn til að sinna þessu hugðarefni.
Fyrst reistu þau sér sumarbústað við
Selvatn í nágrenrii Reykjavíkur, en
færðu sig síðan um set og keyptu lítið
dalverpi nálægt Geithálsi, ofan
Hólmsár. Þar hófust þau handa við
að breyta urð og móum í þá grænu
sumarparadís, sem við barnabörnin
fengum að njóta með þeim sólrík
sumur bernskunnar. Þar voru okkur
kennd handtökin við að gróðursetja,
bera á, reyta arfa og sá. Grænmetis-
rækt stunduðu þau af kappi, kartöfl-
ur og rófur spruttu í víðáttumiklum
beðum og í barnsminninu er rabar-
baragarðurinn á við meðal frumskóg.
Dalinn sinn kölluðu þau Fagradal og
unnu honum meir en öðrum stöðum á
jarðríki.
Amma Dúna, sem aldrei fór út úr
húsi í Reykjavík nema með hatt,
eyrnalokka, hanska og veski, um-
breyttist í bóhem þegar hún var
komin í dalinn sinn. Eg sé hana fyrir
mér með græna skuplu á höfðinu, á
blárri treyju og munstruðu pilsi með
stórrósótta svuntu yfir, útitekna og
önnum kafna. Ut úr bakarofninum á
Rafha-eldavélinni sé ég hana taka
brauðhleif og bera á borð fyrir litlar
stúlkur ásamt nýlagaðri rabarbara-
sultu. Ég sé geisla síðdegissólarinnar
dansa inn dalinn, leika sér á ljósum
kollum litlu stúlknanna og gera sér
dælt við útsaumað veggteppið fyrir
ofan borðið. í dalnum kenndi hún
mér að sjá fegurðina í glitri daggar-
innar, í snilld kóngulóarvefsins og
blómhnapp sóleyjarinnar. Hún
kenndi mér að óttast ekki hagamús-
ina, að hlusta eftir ferðum fuglanna
og raska ekki hreiðurró þeirra. Hún
kenndi mér að hver er sinnar gæfu
smiður.
Nú skilja leiðir. Síðustu árin henn-
ar voru erfið, enda aldurinn hár og
lífsförunauturinn farinn á undan
henni. Þegar lausnin kom sólbjartan
Reykjavíkurmorgun var hún gjöf frá
guði. Þú ert kært kvödd, amma mín.
Far þú í friði.
Sigríður Dúna
Kristmundsdóttir.
Dúna föðursystir mín er látin. Hún
veiktist af flensu, og upp úr henni
fékk hún lungnabólgu, og það var
meira en líkaminn þoldi, enda árin
orðin 98. Þó er það þannig, að maður
er aldrei undir það búin að skiljast
við ástvini sína.
Ég hef þekkt Dúnu frá því að ég
man eftir mér. Við Dista dóttir henn-
ar erum jafnöldrur og vinkonur og
höfum alla tíð verið saman. Fyrst
vorum við sem ungböm látnar liggja
saman á teppi á gólfinu, við uxum
upp saman, enda bjuggum við hlið
við hlið í 15-20 ár. Við fórum hvor í
sinn skólann, við eignuðumst hvor
sinn vinahóp, en þá vorum við bara
saman eftir skólatíma. Seinna fórum
við saman í Hússtjómarkennara-