Morgunblaðið - 01.05.1999, Blaðsíða 52

52 LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hausinn í
sandinn?
„Þeir kannast ekkert við þær röksemdir að
réttarvitund sé að breytast og mannrétt-
indi geti nú loks skákað keilögum fullveld-
isreglum þegar siðuðu fólki er nóg boðið. “
HVERS vegna að
taka upp hanskann
fyrir Kosovomenn
en ekki alla aðra
sem eru ofsóttir,
hvarvetna í heiminum? Margir
spyrja þannig í einlægni en að
mörgu er að gæta. Og athyglis-
vert framfaraskref er að Vestur-
veldin verja að þessu sinni ekki
augljósa peningahagsmuni eins
og með stríðsrekstrinum í
Persaflóa heldur mannhelgina.
Eiginhagsmunagæsla ræður að
sjáifsögðu einhverju en fyrst og
fremst reiði vegna framferðis
Serba.
Eiginhagsmunir? Reyndar.
Hrakmenni þjóðernisöfganna
geta fetað í fótspor Milosevic,
t.d. gegn ung-
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
verskum
minnihluta í
Rúmeníu og
Slóvakíu, gegn
grískum minni-
hluta í Albaníu, albönskum
minnihluta í Makedóníu o.s.frv.
Þá mun flóttamannastraumurinn
vestur á bóginn mælast í millj-
ónum áður en yfir lýkur. Vestur-
Evrópa yrði að fást við þann
vanda.
Hernaður getur verið ill en
fyrirbyggjandi nauðsyn. Ef
Vesturveldin sætta sig nú við
smánarlega málamiðlun skulum
við ekki halda að þjáningum al-
mennings á Balkanskaga og
grennd sé lokið. Þá eru þær rétt
að byrja.
En það er bent á að sums
staðar í heiminum sé ástandið
jafnslæmt eða verra en í Kosovo.
Auðvitað væri best að geta alltaf
gripið inn þegar fólskan fær út-
rás einhvers staðar en öllu eru
takmörk sett. Lítill vandi er að
segja í sífellu með þjósti að ekki
sé gert nóg en þá er hlaðið undir
sektarkennd sem á endanum
getur lamað alla viðleitni til að
stöðva neyð og illvirki.
Tökum dæmi. Ef venjulegur
Reykvíkingur rekst á sveltandi
barn við útidymar sínar gæti
hann sagt því að hann geti því
miður ekkert gert. í þriðja
heiminum svelti böm unnvörp-
um. Hann geti ekki hjálpað öll-
um og hafí því ákveðið að láta
eitt yfir alla ganga, gera ekki
neitt.
Heilbrigð manneskja gæti
varla „rökstutt" afskiptaleysi
sitt með þessum hætti. En af-
staðan til átakanna á
Balkanskaga gefur tilefni til
þess að við stundum dálitla
naflaskoðun. Hvort sem okkur
líkar betur eða verr þá er það
barnið við útidyrnar sem við að-
stoðum á undan hinum. Kosovo
er nær okkur en Rúanda. Þótt
sjóndeildarhringur okkar víkki
smám saman er nálægð við þann
sem líður illa, hvort sem hún er
af landfræðilegum, menningar-
legum eða öðmm toga, mikil-
væg. Svona eram við flest - og
ég gruna þann um hræsni sem
vísar þessu alveg á bug.
Kosovo kemur okkur við og
við getum ekki stungið hausnum
í sandinn eða notað brandarann
um að öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna hefði átt að samþykkja
aðgerðimar gegn Milosevic. Það
er fyrirsláttur.
Kína og Rússland hafa þar
neitunarvald, hvorttveggja ríki er
á bólakafi í mannréttindabrotum
og þau halda ráðinu í gíslingu.
Þau myndu aldrei sætta sig við
afskipti af innanlandsmálum Jú-
góslavíu í nafni slíkra réttinda.
Fordæmið væri of hættulegt. Ef
maffan á Italíu ætti ráðherra í
ríkisstjóm þarlendra myndi hann
heldur ekki gi-eiða atkvæði með
hertum aðgerðum gegn fíkniefna-
smygli. Það væri andstætt hags-
munum hans.
Kína, Rússland, Búrma og
Norður-Kórea áttu að fá að tjá
hug sinn til sérstakra morðrétt-
inda Milosevic og fá að hafna
loks öllum aðgerðum gegn hon-
um. Fullyrt er að betra hefði
verið að halda áfram að reyna að
semja. Atti að gera það meðan
Serbar undirbjuggu sókn sína
gegn íbúum héraðsins í friði, átti
aftur að segja „Skainmist ykk-
ar!“ við þá sem hæddust opin-
skátt að jarmi linkindarinnar -
vona að mennirnir sem gengu
harðast fram í morðæðinu í
Bosníu fyrir nokkram árum
tækju nú ekki upp á því að haga
sér illa á ný?
En lagalega réttlætingin á
loftárásum NATO er auðvitað
óljós. Sumir segja að fullveldi
ríkja, hvert sem stjórnarfarið sé,
hljóti alltaf að vega þyngra en
ákvæði mannréttindasáttmála
SÞ.
Við eigum sem sagt að sitja
uppi með það til eilífðarnóns að
Milosevicar og Pinochetar þessa
heims geti skákað í skjóli alþjóð-
legra kurteisisreglna sem krefj-
ast þess að harðstjórar hafi
alltaf veiðileyfi á eigin landa.
Gera má ráð fyrir að sama fólk
vilji sleppa Pinochet við að fara
fyrir dómstóla í Evrópu þar sem
óhæfuverk hans hafi öll verið
framin innan landamæra Chile.
Gamla hatrið á NATO, stein-
bamið í maganum, brenglar
sumum sýn. Það er undarlegt að
verstu íhaldskurfarnir í þessum
málum eru oft gamlir vinstri-
menn. Þeir kannast ekkert við
þær röksemdir að réttarvitund
sé að breytast og mannréttindi
geti nú loks skákað heilögum
fullveldisreglum þegar siðuðu
fólki er nóg boðið.
Vonandi er ég ekki einn um að
finnast það merki um skárri heim
ef breyting verður á í þessu tilliti.
Þá verður hægt að refsa þeim
sem misþyrma vopnlausum borg-
uram og notfæra sér síðan sam-
tryggingu valdsins í heiminum til
að sleppa við refsingu. Látum þá
gott heita þótt í fyrstu geti sam-
skipti diplómata orðið stirðlegri
en ella.
En þótt málstaður Vestur-
landa sé góður má vara sig á að
einfalda málin um of. Og alger
heilindi eru ekki einkenni al-
þjóðastjómmála.
Einhver kaldrifjaður hugsuð-
urinn í Washington eða London
hefur kannski velt fyrir sér að
með því að hjálpa múslimum í
Kosovo gætu Vesturveldin unnið
sér inn prik í Miðausturlöndum.
Einhver hefur kannski séð fyrir
að Milosevic myndi sverjast í
fóstbræðralag við Saddam sem í
ofurkappi sínu myndi gleyma því
hver fórnarlömbin í Kosovo eru,
nefnilega trúbræður araba. A
hvaða nótum ætli Iraksforseti
ræði þessi mál við fulltrúa
Kosovo-Albana?
Fagursöngur í
pólskri holdtekningu
Pólska söngkonan Agnes Wolska hefur
vakið verðskuldaða hrifningu fyrir söng
sinn og í dag eiga íslenskir söngunnendur
kost á að heyra hana syngja í Islensku óp-
erunni. Hún býr í Höfn, þar sem Sigrún
Davíðsdóttir hitti hana ásamt undirleikara
hennar Elsebeth Brodersen.
„DÁSAMLEG Zerl-
ina,“ skrifaði breska
tímaritið Opera um
túlkun hennar á þessu
hlutverki í Don
Giovanni Mozarts.
„Glæsileg og heillandi
túlkun hennar gjörsigr-
aði áhorfendur," sagði í
tímariti í Toulouse,
þegar hún hlaut önnur
verðlaun í viðurkenndri
söngkeppni þar í borg.
Þetta eru aðeins nokk-
ur sýnishorn af þeirri
hrifningu, sem pólska
söngkonan Agnes Wol-
ska hefur vakið á ferli,
sem er rétt að byrja.
Hrifning, sem ekki beinist aðeins að
raddfegurð og tækni, heldur einnig
að áhrifamiklum leik og túlkun.
Þessi unga söngkona hefur lagt fyr-
ir sig fagursöng, „bel canto“, svo
sem Italir kalla þennan söngstíl og
hefur auk Zerlinu á takteinunum
hlutverk eins og Violettu í La Travi-
ata, Oscar í Grímudansleiknum og
Gildu í Rigoletto Verdis.
Þessi hlutverk er hún meðal ann-
ars að syngja í vetur hjá Þjóðaróp-
erunni í Varsjá. Með henni hefur
Wolska meðal annars farið í sýning-
arferðir til Belgíu og Hollands og
hefur því kynnt sig utan heima-
landsins. Sigurinn í Toulouse í
haust dró einnig rækilega að henni
athygli óperustjóra utan heima-
landsins. Auk ópera hefur hún
sungið í verkum eins og Stabat Ma-
ter Rossinis, meðal
annars á tónleikum
með finnsku stór-
söngvurunum Jorma
Hynninen og Matti
Salminen. í sumar
mun hún syngja Oscar
í Grímudansleiknum
og á tónleikum á tón-
listarhátíðinni i
Bregenz. Með danska
píanóleikaranum El-
sebeth Brodersen hef-
ur Wolska sungið
heima og heiman.
Bel canto sérstök list
Wolska brosir
glettnislega þegar tal-
inu víkur að hvernig hún hafí
hneigst að óperasöng. „Ég hafði
ekki hlustað á eða haft áhuga á óp-
erum,“ segir hún, „en söng stundum
með öðru áhugafólki. Þar benti
kona mér á að ég hefði háa rödd og
það varð til þess að ég fór í tíma og
síðan í skóla. I byrjun var þetta eins
og stærðfræði, ég þreifaði mig
áfram og reyndi að skilja. En áhug-
inn vaknaði fljótt, mér fannst söng-
urinn spennandi viðfangsefni og
fannst að ég yrði að verða söngv-
ari.“
Eftir nám í Póllandi lá leið Wol-
sku til Kaupmannahafnar í nám
1993 hjá landa sínum André Or-
lowitz, sem fyrir löngu hefur getið
sér orð sem frábær söngkennari.
Hann hefur starfað og kennt í Höfn
í um 30 ár og er danskur ríkisborg-
Agnes
Wolska
ari. Hann er mörgum íslenskum
söngvurum að góðu kunnur, því
undanfarin ár hefur hann komið
reglulega til íslands til að kenna og
er væntanlegur í haust. Orlowitz er
reyndar meira en kennari Wolsku,
því þau era nú gift.
En Wolska hefur ekki aðeins lagt
fyrir sig söng, heldur nánar tiltekið
fagursönginn ítalska. „Bel canto er
sérstök list, ekki bara söngur. Inn-
gangurinn er röddin, en bel canto
fylgir líka ákveðinn karakter. Mað-
ur breytist við að syngja bel canto,
verður að læra hreyfingar, læra
allt,“ segir Wolska. „Einmitt læra
allt, bel canto er ekki meðfætt, held-
ur lært,“ leggur hún áherslu á, „en
fyrir mér var þetta náttúruleg leið.
Ég þróaðist í þessa átt.“
ftalskar aríur -
pólskir söngvar
Fyrstu skrefin voru að syngja
auðveldar aríur, sem síðan leiddu
til annarra hluta, meðal annars
ítalskra bel canto ópera eins og
verka Bellini og Donnizetti. Um
það hvernig röddin þróist segir
Wolska enn of snemmt að segja.
„Það getur vel verið að röddin
verði þyngri og dekkri með árun-
um, en aðalatriðið er að vera gætin
og ofbjóða sér ekki, fara ekki að
syngja of mikið eða hlutverk, sem
eru mér of erfið.“
A efnisskránni í dag eru ítalskar
óperaaríur og pólskir söngvar frá
síðustu öld. „Andinn og efnið í ari-
unum og söngvunum er sá sami,
andi rómantíkurinnar, en tónlistin
ólík,“ segir Wolska. Elsebeth Brod-
ersen píanóleikari tekur undir að
pólsku söngvarnir séu fallegir, en
heyrist sjaldan því þeir njóti sín
best á pólsku, svo best fari á að þeir
séu sungnir af innfæddum. Broder-
sen hefur unnið með fyolsku síðan
hún kom til Hafnar. „Ég hitti hana í
fyrstu kennslustund hennar hjá Or-
lowitz og við höfum unnið saman
síðan,“ segir hún brosandi og er
greinilega ánægð með samstarf
þeirra. Arangurinn getur að heyra í
Islensku óperunni í dag.
Ljósmynd/Benedikt Gestsson
LÓA Sigurðardóttir opnar sína fyrstu einkasýningu hér á landi
í Vestmannaeyjum í dag.
Myndlistarvor Islandsbanka í Eyjum
Lóa Sigurðardóttir sýnir
málverk og gjörning
Afrískt
menningar-
kvöld í Kaffí-
leikhúsinu
SAGNAHEFÐIR að sunnan er yf-
irskrift menningarkvölds í Kaffi-
leikhúsinu mánudagskvöldið 3. maí
kl. 20.30.
Akeem, Ida og Kolbrún Vala
Jónsdóttir kynna trumbusláttar-
og danshefðir frá Vestur-Afríku.
Þau útskýra og túlka; segja og
sýna sögur með hljóðfæraleik og
dansi. Ida Sosseh les einnig og flyt-
ur gestum sögur frá heimalandi
sínu, Gambíu. M.a. verður leikið á
sflófón.
Umsjónarmaður dagskrárinnar
er Jóhanna Þórdórsdóttir.
Suzukitónleikar
í Laug-arnes-
kirkju
TÓNLISTARSKÓLI íslenska
Suzukisambandsins heldur hljóm-
sveitar- og einleikstónleika í Laug-
ameskirkju sunnudaginn 2. maí kl.
14.
Einleikarar á píanó era Hilmar
Þorsteinsson, Sigrún Birgisdóttir
og Lena Snorradóttir. Á selló leikur
Emma Dögg Ágústsdóttir.
Strengjakvartettar kennara spila
undir og hljómsveit skólans kemur
fram.
LÓA Sigurðardóttir sýnir 20 ný
málverk og nokkur eldri verk á
fímmtu sýningu Myndlistarvors Is-
landsbanka í Eyjum 1999. Sýning
Lóu verður opnuð í dag kl. 14 í
gamla áhaldahúsinu á horni Græðis-
brautar og Vesturvegar og við opn-
unina mun hún fremja gjöming.
Sýning Lóu er sú síðasta í röð
fimm sýninga sem staðið hefur frá
því í byrjun mars undir yfirskrift-
inni Myndlistarvor íslandsbanka í
Eyjum 1999. „Lóa er yngst þeirra
listamanna sem sýnt hafa á Mynd-
listarvorinu og er þetta jafnframt
fyrsta einkasýning hennar á Islandi,
en hún hefur tekið þátt í nokkrum
samsýningum erlendis og haldið
eina einkasýningu," segir í fréttatil-
kynningu.
Þar kemur einnig fram að Lóa á
ættir að rekja til Vestmannaeyja.
Sjálf hefur hún þó ekki búið í Éyj-
um, en dvalið lengi erlendis í mynd-
listarskólum. Hún var í Finnsk folk-
högskola í Helsinki 1993-1994,
Svenska konsthögskolan í Nykarle-
by 1995-1998 og Edinburgh College
of Art í Skotlandi 1998. Hún hefur
fengið inni í dönskum trúðaskóla og
mun hefja nám þar næsta haust.
Sýningin stendur til 9. maí nk. og
er opin kl. 14-18 um helgar og kl.
17-18 fimmtudag og föstudag.