Morgunblaðið - 01.05.1999, Blaðsíða 68

^68 LAUGARDAGUR 1. MAÍ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
í LOK síðasta árs
skilaði samvinnunefnd
um svæðisskipulag
miðhálendis af sér
skipulagi sem sam-
þykkt hefur verið af 34
hlutaðeigandi sveitarfé-
lögum og hefur Skipu-
lagsstofnun mælt með
því við umhverfísráð-
herra að skipulagið
verði staðfest skv.
skipulags- og bygging-
arlögum.
Umræða á veikum
grunni
Margir hafa kveðið
sér hljóðs um skipu-
lagsmál á miðhálendi Islands. Sumt
af því sem borið er á borð endur-
speglar vanþekkingu á aðstæðum á
hálendinu og skipulagsmálum al-
mennt. Jafnvel þeir sem telja sig
sérfræðinga á sviði skipulagsmála
^ hafa sett fram rangar fullyrðingar
um skipulagsvinnuna gegn betri vit-
und. Upp á síðkastið hafa viðhorf til
þessara mála skerpst á sviði stjórn-
málanna. Umræður á hinu háa Al-
þingi síðastliðinn vetur voru þinginu
til vansa þar sem alið var á sundur-
þykkju milli landsbyggðar og suð-
vesturhoms landsins. Eitt skýrasta
dæmið birtist í afar sérstæðu minni-
hlutaáliti umhverfisnefndar Alþing-
is á síðustu dögum þingsins. Erfítt
er að ímynda sér að þau sjónarmið
sem þar koma fram séu borin uppi
- ' af stjórnmáiaafli sem á marga full-
trúa á Alþingi allra ís-
lendinga.
Dylgjur og vanþekk-
ing
í grein í Mbl. þ. 8.
mars opinberaði for-
ingi Samfylkingar á
Reykjanesi viðhorf sín
til skipulagsmála á há-
lendinu. Þar er m.a.
vegið að vinnu sam-
vinnunefndar um
svæðisskipulag miðhá-
lendis Islands án þess
víkja að því hvað þing-
maðurinn hefur efnis-
lega við skipulagið að
athuga. Dylgjað er um
að alvarlegar athugasemdir hafi
verið gerðar við skipulagsgögnin og
að stefna stjómvalda hafí verið
sniðgengin. Svo virðist sem þing-
maðurinn hafí ekki kynnt sér skipu-
lagsgögnin. Hið rétta er að skipu-
lagsáætlunin byggist á fyrirliggj-
andi áætlunum og leitast vai- við að
samræma þær með heildarhags-
muni að leiðarljósi. Gengið var langt
til móts við framkomnar athuga-
semdir við lokafrágang skipulags-
gagna og þorri hagsmunaaðila telur
niðurstöður nefndarinnar ásættan-
legar.
Náttúran njóti vafans
Þekkingargrunnur á hálendinu er
takmarkaður og að mestu bundinn
framkvæmdasvæðum orkuvinnslu.
Þennan grann þarf að styrkja og
Miðhálendið
Umræður á hinu háa
Alþinffl síðastliðinn vet-
ur um hálendismálin,
segir Gísli Gísiason,
voru þinginu til vansa
þar sem alið var á
sundurþykkju milli
landsbyggðar og suð-
vesturhorns landsins.
sama gildir um grunnkort sem ein-
ungis eru til af um helmingi lands-
ins. Ef bíða á eftir þessum gögnum
má búast við að nýtt samræmt
„landskipulag“ líti dagsins ljós eftir
10-20 ár, jafnvel þó það næði ein-
göngu til hálendisins. Á meðan þarf
að vera fyrir hendi samræmd áætl-
un um landnotkun á hálendinu,
hvort sem hún felst í algjöru bygg-
ingarbanni eða takmörkun á fram-
kvæmdum. Fyrirliggjandi svæðis-
skipulag gerir ráð fyrir síðari leið-
inni, þ.e. að framkvæmdir á næstu
15 áram verði takmarkaðar og stór-
framkvæmdir á borð við stofnvegi,
orkuframkvæmdir og þjónustumið-
stöðvar ferðamanna bundnar við
ákveðin mannvirkjabelti. Utan belt-
anna era skilgreind stór verndar-
svæði af ýmsu tagi, þrátt fyrir að
ekki liggi fyrir í öllum tilvikum há-
vísindaleg gögn um vemdargildi
þeirra, enda er eðlilegt að náttúran
njóti vafans.
Áhyggjur foringja Samfylkingar
Hafa verður hugfast að land er
ekki skipulagt í eitt skipti fyrir öll
heldur er skipulag endurskoðað
með ákveðnu árabili, eins og lög
gera ráð fyrir. Fyrirliggjandi
skipulag er ekki endanlegt eða al-
gott frekar en skipulag annars
staðar á landinu. Áhyggjur for-
ingja Samfylkingar um að næsta
samvinnunefnd um svæðisskipulag
miðhálendis verði að taka tillit til
þess skipulags sem fyrri nefnd
vann eru því sérkennilegar. Hvað
eru menn hræddir við? Er orku-
framkvæmdum skorinn of þröngur
stakkur í skipulaginu, eða er sveit-
arstjórnarmönnum á landsbyggð-
inni ekki treystandi fyi-ir skipu-
lagsmálum?
Niðurstöður skipulagsvinnunar
Svæðisskipulag miðhálendis Is-
lands er samræmd áætlun um land-
notkun fram til ársins 2015, sem
tekur m.a. til náttúruverndar, land-
græðslu, orkuvinnslu, vegagerðar,
ferðaþjónustu, vatnsverndar og
verndar fornminja. Samstarf hefur
verið haft við fagstofnanir á öllum
sviðum og tekið tillit til fyrirliggj-
andi áætlana. Náðst hefur góð sátt
um meginniðurstöður þar sem gert
er hvort tveggja í senn; að taka frá
víðfeðm verndarsvæði af ýmsu tagi,
en jafnframt að ganga til móts við
hagsmuni orkuvinnslu, vegagerðar
og ferðaþjónustu. Hugmyndir um
þjóðgarða á hálendinu samrýmast
fyrirliggjandi skipulagi og hefur Al-
þingi þegar stigið fyrsta skrefíð
með samþykkt þingsályktunartil-
lögu um stofnun Vatnajökulsþjóð-
garðs.
Virkjanir norðan Vatnajökuls
Sá málaflokkur sem hefur verið
heitastur í umræðunni eru orkumál-
in, einkum virkjanir norðan Vatna-
jökuls. Samvinnunefndin útilokar
engin virkjunaráform stjómvalda
en gerir fyrirvara um tilhögun
nokkurra virkjana vegna mikilla
náttúraverndarhagsmuna. Ein
þeirra er Fljótsdalsvirkjun, án þess
þó að lagaheimild og virkjunarleyfi
séu vefengd. Bent er á að skoða
þurfi vandlega möguleika á að
virkja saman Jökulsá á Fljótsdal
(Fljótsdalsvirkjun) og Jökulsá á
Brú (Kárahnjúkavirkjun) þannig að
Kárahnjúkalón nýtist sem miðlun
fyrir bæði vatnasviðin. Ef einungis
verður byggt eitt stórt miðlunarlón
hlýtur síðari kosturinn að verða val-
inn, enda mun orkugetan verða
a.m.k. þrefalt meiri. Vandi dagsins í
dag er að þessi tilhögun kallar á
stóran orkunotanda strax í byrjun
og útfærsla Kárahnjúkavirkjunar
er skammt á veg komin. Hér er
stórmál á ferðinni sem ekki verður
skorið úr um með skipulagsáætlun
einni saman.
Að lokum
Allir ættu að geta fallist á nauð-
syn þess að þjóðarsátt takist um
landnotkun á hálendinu og við þá
viðleitni eru skipulagsáætlanir
nauðsynleg tæki. Sú skipulags-
nefnd sem nú hefur lokið störfum
vann af heilindum og lagði sig fram
um að gæta hagsmuna heildarinn-
ar. Nefndin starfaði á opinn hátt og
hefur almenningur ekki í annan
tíma haft eins greiðan aðgang að
skipulagsvinnu hérlendis. Flestum
er ljóst að hálendið er eitt helsta
fjöregg þjóðarinnar og þess vegna
ættu menn að fjalla um málefni
þess í vel grunduðu máli og án
órökstuddra sleggjudóma.
Höfundur er landslagsarkitekt hjá
Landmótun ehf. í Kópavogi og for-
maður Félags íslenskra landslags-
arkitekta.
Skipulagsmál á
miðhálendi Islands
Gísli
Gíslason

„Lífshamingjan er okkar sameiginlega takmark. Við
þurfum tíma og ráðrúm til aö leita hennar og njóta.
Þess vegna hafnar Vinstrihreyfingin - grænt framboð
hugmyndafræði markaðshyggjunnar. Ég vil stuðla að
því að menntun og menning standi öllum til boða,
burtséð frá búsetu og efnahag. Ég vil vinna gegn
menningarlegri stéttaskiptingu og standa vörð um
leitina að raunverulegum lífsgæðum og skapandi,
sjálfstæðri hugsun.“
„Markmið okkar eru skýr. Þau grundvallast á sígildum
hugmyndum um mannréttindi, jöfnuð og félagsiegt réttlæti,
en ekki síður á afdráttarlausum áherslum í umhverfismálum.
T þessu landi allsnægtanna hrópa á okkur rangar áherslur,
röng forgangsröðun, misrétti kynja, lítilsvirðing í garð þeirra
sem höilum fæti standa, lítilsvirðing í garð
náttúrunnar sem okkur hefur verið
falin í hendur.“
Kristín Halldórsdóttir
1. sæti U-listans
á Reykjanesi
Atkvæði greidd
U-listunum um
allt land nýtast tit
að tryggja þessum
konum þingsæti!

Kolbrún Halldórsdóttir
2. sæti U-listans í Reykjavík
r /
Nýtt verð á
GIRA Standard.
Gæði á
góðu verði.
S. GUÐJÓNSSON ehf.
Lýsinga- og rafbúnaöur
Auöbrekka 9-11 • Sími: 554 2433
Glugginn
Laugavegi 60, sími 551 2854
Jakka-
peysu-
úrvaíiö
er í
Gluööanum