Morgunblaðið - 01.06.1999, Side 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
# ••
Fyrsti dagur réttarhaldanna yfír Abdullah Ocalan
Ocalan heitir Tyrkj-
um aðstoð sinni
Imrali, Diyarbakir. AFP.
RETTARHOLD í máli Abdullah
Öcalans, skæruliðaforingja aðskiln-
aðarhreyfingar Kúrda (PKK),
hófust í gær á Imrali-fangelsiseyj-
unni í Marmarahafi þar sem Öcalan
hefur verið haldið föngnum síðan í
febrúar er hann var handsamaður í
Naíróbí í Kenýa. Við upphaf réttar-
haldanna sagðist Öcalan vilja þjóna
hagsmunum tyrkneska ríkisins og
leggja sitt af mörkum til að binda
enda á viðvarandi ofbeldisverk.
Öcalan er gefið að sök að hafa
gert, í nafni skæruliðahreyfingar
Kúrda, ítrekaðar tilraunir til að
kljúfa tyrkneska ríkið og stuðlað að
dauða yfir 29.000 manns. Almennt
er talið að dauðadómur verði niður-
staða réttarins. Réttarhöldin yfir
Öcalan hafa verið ákaft gagnrýnd af
mannréttindasamtökum sem óttast
að herréttur sá sem dæmir í málinu
kunni ekki að vera óvilhallur. Þá
hafa alþjóðlegar stofnanir á borð við
Mannréttindadómstól Evrópu úr-
skurðað að hinn sérstaki herréttur
Tyrkja sem stofnað var til eftir
valdaránið 1980 og er ætlað að
dæma í málum er varða þjóðarör-
yggi, geti hvorki verið sjálfstæður
né hlutlaus, eðlis hans vegna.
Afsakaði gjörðir sínar í
varnarræðu
Ríkissjónvarp Tyrklands sýndi
myndir frá upphafsdegi réttarhald-
anna þar sem Öcalan sást í fyrsta
sinn í þrjá mánuði, heldur auðmjúk-
ur, segja: „Eg kýs að vinna að friði
og bræðralagi og að markmið þessi
nái fram að ganga í Tyrklandi. [...]
Þess vegna vil ég lifa. Eg mun leit-
ast við að binda enda á hin blóðugu
átök. [...] Ég vil veita ríkinu aðstoð
mína.“
Öcalan sagðist finna til með að-
standendum fómarlamba PKK og af-
sakaði gjörðir sínar en fjölskyldur
nokkurra fómarlamba vom viðstadd-
ar upphaf réttarhaldanna. Þá bar
hann því við að Grikkland, Rússland
og Ítalía hefðu gerst brotleg sam-
kvæmt alþjóðalögum er ríkin höfn-
uðu formlegri beiðni sinni um land-
vistarleyfi er hann var pólitískur
flóttamaður. Bætti hann því við að
hann hefði ekki verið beittur neinum
þiýstingi er tyrkneskar öryggissveit-
ir handsömuðu hann í Kenýa fyrr á
árinu eftir æsilegan flótta um
gjörvalla Evrópu.
A sama tíma og Öcalan hélt varn-
arræðu sína höfðu konur sem misst
höfðu syni sína, tyrkneska hermenn,
í baráttunni við Kúrda í suð-austur-
hluta landsins, safnast saman í þorp-
inu Mudanya örfáa kílómetra fi-á
Imrali-eyju. Þar kröfðust þær þess
að Öcalan hlyti dauðadóm og yrði
hengdur fyrir illvirki sín.
Er Öcalan hafði lokið vamarræðu
sinni las fulltrúi dómsins upp áskor-
un frá lögmönnum Öcalans er kvað á
um frest á réttarhöldunum svo hægt
yrði að vinna betur að undirbúningi
málsvarnarinnar. Var áskoruninni
hafnað. Höfðu lögmenn skæmliða-
foringjans vonast til að fá áskoran
sína samþykkta og vinna þannig
tíma þar sem um það hefur verið
rætt að tyrkneska þingið kunni að
breyta löggjöf landsins á næstunni í
þá vera að borgaralega skipaðir
dómarar dæmi í málum er varði
þjóðaröryggi.
Ráðgert er að réttarhöldin muni
standa yfir í a.m.k. tvær vikur. Hafa
tyrknesk stjórnvöld samþykkt að
fulltrúar nokkurra eriendra ríkja
verði viðstaddir réttarhöldin auk
þess sem örfáum fulltrúum fjölmiðla
verður veittur aðgangur. Öryggis-
ráðstafanir era hins vegar miklar og
hafa hömlur verið settar á frétta-
flutning frá Imrali-eyju. Mega
blaðamenn t.a.m. hvorki vera með
síma né tölvur meðferðis og era
þeim afhent skriffæri við komuna til
eyjarinnar.
ísland með fulltrúa?
ísland, sem nú gegnir formennsku
í Evrópuráðinu, er eitt þeiira ríkja
sem að öllum líkindum munu hafa
löglærðan fulltrúa viðstaddan til að
fylgjast með framgangi réttarhald-
anna. Að sögn Hjálmars W. Hannes-
sonar, skrifstofustjóra alþjóðadeildar
utanríkisráðuneytisins, hefur íslandi,
sem forysturíki í Evrópuráðinu,
borist beiðni um að senda fulltrúa til
AP
KURDAR, sem búsettir eru í Þýskalandi, komu saman í höfuðborginni
Berlín í gær og kröfðust þess að Abdullah Öcalan yrði veitt frelsi.
að vera viðstaddur réttarhöldin. Enn
hafi enginn farið utan en verið sé að
vinna að málinu í samráði við tyrk-
nesk stjómvöld. Ekki hafi náðst að
ganga frá öllum málum áður en rétt-
arhöldin hófust formlega en vonast
sé eftir niðurstöðu í málinu fljótlega.
Sagði Hjálmar að hlutverk hins ís-
lenska fulltrúa yrði að fylgjast með
að réttarhöldin færu fram með lög-
mætum hætti og að sem fulltrúi for-
ysturíkis Evrópuráðsins myndi sá
hinn sami gera grein fyrir framvindu
mála til ráðsins.
Jafnrétti
milli kynj-
anna gildi
í íþróttum
Washington. TTie Daily Telegraph.
BANDARÍSKUR hafnabolti
er talinn hafa vikið fyrir póli-
tískri réttsýni eftir að skólayf-
irvöld í Providence College, há-
skóla á Rhode Island, tóku á
dögunum þá ákvörðun að
leggja niður hafnaboltadeild
háskólans vegna umdeildra
laga er kveða á um jafnan rétt
kynjanna til að stunda íþróttir.
Samkvæmt lögunum skal
stúlkum og piltum gert jafn-
hátt undir höfði hvað íþrótta-
iðkun varðar, sem þýðir að í
þeim íþróttum sem keppt er í
verða að vera lið af báðum
kynjum. 57% nemenda við
Providence-háskóla era kven-
kyns en 52% íþróttaiðkenda við
skólann eru af gagnstæðu kyni.
Óttuðust skaðabótakröfur
Frekar en að eyða fé í að
stofna hafnaboltalið stúlkna
hafa skólayfirvöld ákveðið að
leggja piltaliðið niður. Þá hafa
golf- og tennislið pilta enn-
fremur verið lögð niður. Hafði
háskólaráðið haft af því
áhyggjur að einhver kynni að
kæra skólann fyrir kynjamis-
munun líkt og gerðist nýverið
í Brown-háskóla en þar þurftu
skólayfirvöld að greiða and-
virði tuga milljóna íslenskra
króna í skaðabætur.
Hafnaboltalið piltanna
brást við með þeim eina hætti
sem þeim fannst tilhlýðilegur;
með því að spila sitt besta
tímabil í áraraðir. Mike Scott,
einn reyndari leikmanna liðs-
ins, sagði: „Við vildum einfald-
lega núa því þeim um nasir
hversu slæm mistök þeir væru
að gera.“
AFP
Lengsta göngubrú í heimi
TVÆR stúlkur ganga yfir
lengstu göngubrú í heimi í Kuala
Lumpur, höfuðborg Malasiu, í
gær. Brúin mælist 428 metrar á
lengd en hún er staðsett í
Sunway-skemmtigarðinum, sem
er vinsæll sumarleyfísstaður
meðal malasískra skólanemenda.
Mikil valdabar-
átta í Kreml
Talið að stjórnin sé „andvana fædd“
Moskvu. Reuters.
STJORNARMYNDUNIN í Rúss-
landi þótti einkennast af mikilli
valdabaráttu á bak við tjöldin milli
áhrifamikilla kaupsýslumanna og
embættismanna í innsta hring Borís
Jeltsíns forseta. Margir telja að nýja
stjórnin í Moskvu, sú fjórða á Í4
mánuðum, sé „andvana fædd“ og að
Sergej Stepashín sé aðeins forsætis-
ráðherra að nafninu til.
„Ef þeir leyfa ekki Stepashín að
skipa þá menn sem hann vill sjálfur
þá er stjómin búin að vera.. og
dæmd til að falla,“ sagði Borís
Nemtsov, fyrrverandi aðstoðarfor-
sætisráðherra, í sjónvarpsviðtali á
sunnudagskvöld.
„Stjórnin er fallin"
Viðskiptadagblaðið Kommersant
sagði að þegar væri of seint að bjarga
stjóminni. „Stjómin er fallin,“ sagði
blaðið. „Hvort sem Stepashín segir af
sér eður ei er hann ekki leiðtogi
stjómarinnar."
Stepashín, sem er 47 ára fyrrver-
andi yfirmaður rússnesku öryggislög-
reglunnar, var einkum þekktur fyrir
tryggð sína við Jeltsín þegar forset-
inn tilnefndi hann í embætti forsætis-
ráðherra eftir að hafa rekið Jevgení
Prímakov í byijun mai. Frá því dúm-
an, neðri deild þingsins, samþykkti
tilnefninguna 19. maí hefur hann hins
vegar átt í deilum við forsetann um
valið á ráðherrum nýju stjómarinnar.
Jeltsín neyddi Stepashín til að fall-
ast á lítt þekktan og reynslulítinn
stjómmálamann, Níkolaj Aksjonen-
ko, fyrrverandi ráðherra jámbrautar-
mála, í embætti fyrsta aðstoðarfor-
sætisráðherra og veita honum æðsta
vald í efnahagsmálum. Stepashín
kvaðst þá vilja skipa annan mann
með sama titil og fela honum stjóm
ríkisfjármálanna.
Jeltsín féllst á þessa tillögu en
hafnaði þeim manni sem Stepashín
valdi í embættið. Forsetinn bauð
Míkhaíl Zadomov, fyrrverandi íjár-
málaráðherra, að taka við aðstoðar-
forsætisráðherraembættinu, en þeg-
ar Zadomov komst að því að hann
myndi ekki halda fj ármálaráðuneyt-
inu ákvað hann að segja sig úr stjóm-
inni.
Olíujöfur áhrifamestur?
Rússneskir fjölmiðlar segja að
skýringin á því að Aksjonenko skuli
hafa verið skipaður í svo valdamikið
embætti sé sú að hann hafi notið
stuðnings áhrifamikilla kaupsýslu-
manna.
Olíujöfurinn Roman Abramovitsj,
einn af aðaleigendum olíufyrirtækis-
ins Sibneft, er nú sagður hafa tryggt
Aksjonenko embættið. Lítið hefur
borið á Abramovitsj til þessa en hann
er nú sagður hafa átt mestan þátt í
myndun stjómarinnar á bak við tjöld-
in.
A meðal annarra sem era taldir
hafa tekið þátt í baktjaldamakkinu
era Tatjana Djatsjenko, dóttir
Jeltsíns, og Valentín Júmashev, fyrr-
verandi skrifstofustjóri í Kreml, þótt
hann hafi verið rekinn. Viðskiptajöf-
urinn Borís Berezovskí og núverandi
skrifstofustjóri forsetans, Alexander
Voloshín, hafa einnig verið nefhdir í
þessu sambandi.
Nokkrir rússneskir fjölmiðlar hafa
jafnvel leitt getum að því að Jeltsín
hyggist halda völdunum eftir að kjör-
tímabili hans lýkur um mitt næsta ár,
þótt embættismenn hans hafi neitað
því. Fjölmiðlamir segja að verði af
stofnun ríkjabandalags Rússlands og
Hvíta-Rússlands geti Jeltsín orðið
forseti þess.
Kommersant sagði á laugardag að
Jeltsín kynni jafnvel að hafa í hyggju
að stuðla að stjómarkreppu í landinu,
sem myndi gera honum kleift að
leysa þingið upp og stjóma með til-
skipunum um tíma eða lýsa yfir neyð-
arástandi.