Morgunblaðið - 03.09.1999, Qupperneq 28

28 FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Valtur
efnahags-
bati í Asíu
BATINN, sem augljóslega
hefur orðið í efnahagslífí As-
íuríkjanna á þessu ári, stend-
ur völtum fótum og enn getur
brugðið til beggja vona með
hann. Kom þetta fram á ráð-
stefnu í Singapore og einn
fundarmanna benti meðal
annars á, að batann mætti
ekki síst rekja til mikilla fjár-
framlaga frá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum, IMF. Nú væri
hins vegar farið að ganga
mjög á það fé og það kæmi
ekki aftur. Asíuríkin hefðu
auk þess notið eins og aðrir
velgengninnar í bandarísku
efnahagslífi og svo hefði veð-
urfarið verið mjög hagstætt
landbúnaði í álfunni. Hitt
væri aftur vist, að ætluðu rík-
isstjórnir í Asíu að hafa sömu
lausatökin á fjármálunum og
hingað til, myndi fljótlega
sækja aftur í sama farið.
Kosið um
fóstur-
eyðingar
ÍRSKA stjórnin tilkynnti í
gær, að efnt yrði til þjóðarat-
kvæðagreiðslu í þriðja sinn
um fóstureyðingar en þær
eru ólöglegar í hinu kaþólska
Irlandi nema líf konunnar
liggi við. Vegna þess láta um
6.000 írskar konur eyða fóstri
í Bretlandi árlega. Fyrsta at-
kvæðagreiðslan var 1983 og
þá var fellt að leyfa fóstureyð-
ingar. I atkvæðagreiðslunni
1992 var samþykkt að gera
konum það auðveldara en áð-
ur að láta eyða fóstri en
hæstiréttur landsins úrskurð-
aði, að fóstureyðing væri því
aðeins leyfileg, að líf lægi við.
Skoðanakannanir segja nú, að
70% írskra kjósenda vilji fá
þriðju atkvæðagreiðsluna.
Vilja bæt-
ur vegna
bflslyss
FLOKKSBRÆÐUR Ra-
dovans Stojkovskis,
makedónska ráðherrans,
sem lést er tveir norskir
NATO-hermenn óku á bif-
reið hans sl. laugardag, ætla
að fara fram á tugmilljón
króna bætur frá NATO. Gera
þeir það fyrir hönd ættingja
hans að því er fram kemur í
Aítenposten. Annar Norð-
maðurinn er í fangelsi í Ma-
kedóníu en Javier Solana,
framkvæmdastjóri NATO,
hefur krafist þess, að honum
verði sleppt.
Seselj vill
Kosovo
VOJISLAV Seselj, leiðtogi
öfgasinnaðs þjóðernissinna-
flokks í Serbíu, sagði í gær,
að Serbar myndu endur-
heimta Kosovo „með einum
hætti eða öðrum“. Seselj var
aðstoðarforsætisráðherra í
Serbíustjórn en sagði af sér í
júní vegna óánægju með upp-
gjöfina fyrir NATO. Nú vill
hann fá embættið aftur en bú-
ist er við uppstokkun í stjórn-
inni innan skamms.
breytingar á arfberum músanna.
Arfberinn, sem breyting var gerð
á, er hluti af svonefndum NMDA-
nema. Hann er greyptur í tauga-
frumuhimnu og virkar líkt og líf-
rænt loftnet sem nemur merki
frá öðrum taugafrumum.
Líffræðingar hafa lengi ein-
beitt sér að rannsóknum á um-
ræddum NMDA-nemum í tilraun-
um til að komast að því hvernig
grundvallarþættir minnis virka,
vegna þess að tvö aðskilin merki
þarf til að þeir fari af stað.
Tsien segir verkefnið ekki ein-
ungis fræðilegs eðlis. Kominn sé
tími til að þessi mál verði rædd á
opinberum vettvangi.
„Við erum á því stigi, að upp-
götvanir í líffræði og greind eru
að fara fram úr getu menning-
arheimsins til að kljást við sið-
ferðisspurningarnar," sagði
Tsien. „Velta þarf fyrir sér að-
gengi og hver hafí efni á því.
Hvort efnastéttirnar muni ná
greindarforskoti á hina fátæku.
Þetta eru raunverulegar spurn-
ingar sem fara að skjóta upp
kollinum."
Margar gerðir af greind
En einnig hefur verið varað
við því að túlka niðurstöðurnar
sem svo, að greind sé eingöngu
byggð á arfberum. Gagnrýnend-
ur segja það sérstaklega eiga við
um fólk, að greind sé gífurlega
flókið fyrirbæri og óteljandi fé-
lagslegir og umhverfíslegir þætt-
ir hafi áhrif á það, hvernig heil-
inn aðlagi og flokki upplýsingar.
„Það eru til margar gerðir af
greind,“ segir Stevens. „Sú
greind sem gerir mann að góðum
körfuboltamanni þarf ekki að
vera sömu gerðar og sú sem ger-
ir mann að góðum hljómsveitar-
stjóra eða góðum borgara.“
Öldungadeildin
áformar skipun menn-
ingarnefndar
Mæta mikilli
andstöðu í
Hollywood
Washington. Reuters.
BANDARÍSKI kvikmyndaiðnað-
urinn hyggst leggjast gegn áform-
um um menningarnefnd á vegum
öldungadeildar Bandaríkjaþings er
kryfja skuli bandaríska menningu.
Óttast talsmenn kvikmyndagerðar-
manna að slík nefnd myndi einkum
gera þeim sem standa að gerð svo-
kallaðrar dægurmenningar lífið
leitt.
Hugmyndin að skipun menning-
arnefndar kemur frá öldungadeild-
arþingmanninum Sam Brownback
og er talið fullvíst að hann muni
sjálfur sitja í forsæti hennar.
Markmið nefndarinnar yrði að
rýna í það efni, sem frá skemmt-
anaiðnaðinum kemur, með spurn-
ingar er tengjast t.d. kynhegðun
fólks og fjölskyldugildum í huga.
Ástæðan röð ofbeldisverka
„Við höfum vitaskuld miklar
áhyggjur af skipun nefndar sem
hefði það hlutverk fyrst og fremst
að rýna í kvikmyndaiðnaðinn,“
sagði Jennifer Bendall, aðstoðar-
forstjóri hjá samtökum banda-
rískra kvikmyndagerðarmanna.
Hún benti á að nú þegar stæði yfir
rannsókn á vegum Viðskiptastofn-
unar Bandaríkjanna á kvikmynda-
iðnaðinum og jafnframt að Bill
Clinton Bandaríkjaforseti hefur
stutt við bakið á þeim hugmynd-
um að könnuð verði áhrif dægur-
menningar á ofbeldishneigð ungs
fólks.
Ástæða þess að svo mikill áhugi
er um þessar mundir fyrir því að
kanna þessi mál er röð ofbeldis-
verka í bandarískum menntaskól-
um, t.d. harmleikurinn í Littleton í
apríl þar sem tveir ungir byssu-
menn myrtu 13 manns áður en þeir
réðu sjálfum sér bana.
VISINDAMONNUM hefur tekist
að skapa óvenju gáfaðar mýs
með því að bæta einum arfbera,
eða geni, í músafóstur, og hafa
þannig sýnt fram á að tiltölulega
einföld genabreyting getur bætt
frammistöðu músa í ýmiskonar
lærdóms- og minnisverkefnum.
Bandarísku blöðin Washington
Post og New York Times
greindu frá þessu í gær.
Vísindamennirnir segja að til-
urð músanna, sem kenndar eru
við Doogie, persónu í vinsælum
sjónvarpsþáttum, geti hraðað
þróun lyfja við ýmsum kvillum í
fólki, til dæmis ellihrörnun og
alzheimer-sjúkdómi.
Siðferðislegar spurningar
Rannsóknin, sem leiddi til til-
urðar Doogie-músanna, beinir
einnig athyglinni að deilum, sem
staðið hafa lengi, um hinn sið-
ferðislega þátt í sköpun „sér-
hannaðra barna“ og hvort rétt-
mætt sé að gera arfberabreyting-
ar sem ekki aðeins leiðrétti óeðli-
legan afbrigðileika heldur gæti
bætt Iíkamlega eða andlega hæfi-
Ieika fólks umfram það sem nú
er talið eðlilegt.
Sköpun músanna var hluti af
rannsókn á því, hvernig minni
verður til í heila spendýra. Mýsn-
ar stóðu sig betur en venjulegar
mýs í sex mismunandi prófum,
og bendir það sterklega til þess
að genin, sem breytt var, séu
þáttur í tilurð lærdómsgetu og
minnis.
Niðurstöðurnar, sem greint er
frá í tímaritinu Nature í gær, út-
skýra einnig hvers vegna ung
dýr eiga auðveldara með að læra
en eldri dýr, því vitað er að arf-
berinn, sem um ræðir, dofnar
með aldrinum í músum, öpum og
að líkindum einnig í mönnum.
Doogie-mús þreytir lærdóms- og miimispróf.
Reuters
Músum gefið
aukið minni
Styður „reglu Hebbs“
Dr. Joe Z. Tsien, taugalíffræð-
ingur við Princeton-háskóla í
Bandaríkjunum, og samstarfs-
fólk hans skapaði þessar nýju
umbreyttu mýs. Dr. Eric R.
Kandel, heilasérfræðingur við
Columbia-háskóla í New York,
hrósaði verki Tsiens og sagði að
sér virtist það „áreiðanlegt og
vel af hendi leyst“.
Mikiivægi rannsóknarinnar
fyrir vísindamenn er fyrst og
fremst það, að hún rennir stoðum
undir kenningu, sem lengi hefur
verið haldið á Iofti, svonefnda
„reglu Hebbs“, um hvernig heil-
inn myndar taugatengslin sem
eru undirstaða minnis.
„Þessi ritgerð er stórt skref í
þá átt að sýna fram á, að menn
höfðu verið á réttri braut,“ sagði
dr. Charles Stevens, taugalíf-
fræðingur við Salk-stofnunina í
Kaliforníu.
Á það sama við um fólk?
Aðrir hafa meiri áhuga á því
hvort hægt sé að gera samskonar
arfberabreytingu í mönnum með
samskonar afleiðingum. Tsien
segir að þótt ekki sé ljóst hvort
samskonar breyting myndi auka
gáfur fólks sé kjarnsýrukeðjan í
músararfberanum, sem breytt
var, að 98% eins og keðjan í sam-
svarandi arfbera í mönnum, sem
bendi til þess að árangur gæti
orðið svipaður.
Við rannsóknina byggðu Tsien
og samstarfsfólk hans á vinnu
fjölda annarra líffræðinga og
notuð var þekkt tækni til að gera
er bonu$
Hollusta kvhlífs
Þær settu svip
á öldina
Kraftmiklár
ísienskar konur
er heilSan?
20mtriðí sern
v.er 'ða að vera í lagi
Brynais Torfadottir gegmr
toppstöðu í Bretfandi /
Hausthtir
- fyrir varír, augu og neglur
Öfund-ekki alvond