Morgunblaðið - 18.11.1999, Blaðsíða 44

Morgunblaðið - 18.11.1999, Blaðsíða 44
44 FIMMTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1999 LISTIR MORGUNBLAÐIÐ I nafni þjóðarinnar Mikla samúð má hafa með sumum sjónarmiðum náttúruverndarsinna en nýtt umhverfismat sýnist með öllu óþarft. ÞAÐ er einkennilegt hvað fólk sem sífellt þykist tala fyrir munn þjóðarinnar - þjóðin krefst, o.s.frv. - er oft í litlu sambandi við þjóðina. Margrét Frímanns- dóttir hélt því fram á nýliðnum landsfundi Alþýðubandalagsins að núverandi ríkisstjórn væri sú versta í manna minnum. Eins og við var að búast var hún í fullkominni mótsögn við skoð- anir þorra fólks. Skoðana- kannanir sýna nefnilega að 2/3 landsmanna styðja ríkisstjóm- ina og annar ríkisstjómarflokk- anna nýtur meira en 50% fylgis. Mikill VIÐHORF Eftir Jakob F. Ásgeirsson meirihluti landsmanna lítur semsé svo á að núverandi ríkisstjórn sé ein hin besta í manna minnum. Talsmaður Samfylkingarinnar virðist eiga erfitt með að horfast í augu við staðreyndir. Fyrir kosningarnar hélt hún því fram að gríðarlegt starf hefði verið unnið við málefnaundirbúning, en þegar út í kosningabaráttuna kom reyndist málefnabarátta fylkingarinnar í skötulíki og illa undirbúin. Kosningaósigurinn í sumar er í huga talsmannsins sigur og fylgishran í skoðana- könnunum er til merkis um að innra starf fylkingarinnar sé að eflast. Þegar gamlir alþýðubandalagsmenn streymdu frá fylkingunni fagnaði Margrét og uppástóð að miklir sigrar væra í vændum. Einhver góðhjartaður samfylkingarmaður ætti að skjóta því að talsmanni sínum að það kunni ekki góðri lukku að stýra að sýna kjósendum ítrekað þá lítilsvirðingu að segja blákalt að svart sé hvítt. Kannski þetta sé rót vandræðagangs Sam- fylkingarinnar í skoðanakönn- unum; forystumenn flokksins keppast við að reyna að telja fólki trú um að heimurinn líti allt öðravísi út en blasir við augum þorra fólks. Það er til vitnis um gott ástand á íslandi í aldarlok að þjóðmálaumræðan undanfarna mánuði hefur að mestu leyti snúist um fatafellusjoppur og samkynhneigð. Eina raun- verulega pólitíska ágreinings- efnið sýnist vera virkjunarfram- kvæmdir á Austurlandi. Þó er greinilega meira gert úr ágreiningnum í fjölmiðlum heldur en efni standa til, sbr. nýlega skoðanakönnun. Þetta hafa náttúravemdar- sinnar vitaskuld fundið þótt þeir hafi hingað til ekki hikað við að bera þjóðina fyrir boðskap sínum. Þess vegna kjósa þeir nú að sigla undir fölsku flaggi í undirskriftasöfnun sinni og reyna þannig að afla fleiri undirskrifta en þeim tækist að öðrum kosti. Mikla samúð má hafa með sumum sjónarmiðum náttúra- vemdarsinna. Það er hvimleitt að sjá verksmiðjuferlíki í náttúrunni - eins og t.d. verksmiðjumar í Hvalfirði. Álverksmiðjan í Straumsvík stingur ekki eins í augu og væri e.t.v. athugandi að gera Reykjanesið að einu allsherjar stóriðjulandi; þar ríkir flatn- eskjan - og rok og rigning. Það er ekki hægt að horfa framhjá því að það eru óhemjumikil náttúruspjöll að setja svo stórar verksmiðjur niður í fallegum íslenskum firði. Ef við hugs- uðum til framtíðar ætti fegurðarsjónarmiðið eitt að ráða staðarvali stóriðju. Minni samúð má hafa með kröfunni um vemdun Eyja- bakka. Fæstir landsmanna vissu að þessiþbyggðarfen væra til fyrr en Ómar Ragnarsson fór að fljúga þar yfir og mynda í gríð og erg og Ragnar Axelsson greip tækifærið þá þrjá daga á ári sem skikkanlegt veður er á þessum slóðum til að taka sínar ágætu myndir fyrir Morgunblaðið. Stór svæði lands hafa áður farið undir vatn vegna virkjunarfram- kvæmda og þótt fagrir blettir hafi þá horfið úr landslaginu hafa aðrir komið í staðinn. Það er engin sérstök ástæða til að vemda Eyjabakka umfram ýmis önnur svæði í landinu. Alls enga samúð er hins vegar hægt að hafa með undirskrifta- söfnun þeirri sem hleypt hefur verið af stokkunum. Talsmenn söfnunarinnar beita furðulegum blekkingum í málflutningi sín- um. Allir vita að þeir eru svarnir andstæðingar virkjunarfram- kvæmda og vilja allt til þess vinna að koma í veg fyrir að Eyjabökkum sé sökkt. En opin- berlega þykjast þeir öðrum þræði alls ekki vera á móti virkjunarframkvæmdum og þaðan af síður á móti því að Eyjabakkar sökkvi - þeir vilji einungis lögformlegt umhverfis- mat, eins og þeir orða það. Enginn getur verið á móti því að gert sé umhverfismat vegna virkjunarframkvæmda og það er það sem forsvarsmenn undir- skriftarsöfnunarinnar veðja á. En krafa um nýtt umhverfismat á þessu stigi málsins sýnist út í hött. Deilan snýst fyrst og fremst um það hvort menn vilja sökkva Eyjabökkum eða ekki. Fullnægjandi upplýsingar um umhverfisáhrifin liggja fyrir, m.a. í nýútkominni skýrslu Landsvirkjunnar. Það er þegar búið að gera umfangsmeiri umhverfisrannsóknir vegna hinna fyrirhuguðu virkjunar- framkvæmda en þekkist í sögu landsins. Niðurstaðan af umhverfismati samkvæmt nýjum lögum í viðbót við það umhverfismat, sem þegar hefur verið gert samkvæmt eldri lögum, getur ekki orðið önnur en sú sem þegar blasir við að umhverfisáhrifin verði mjög mikil. Við munum því standa í nákvæmlega sömu sporanum eftir nýtt umhverfismat - frammi fyrir þeirri pólitísku ákvörðun hvort jákvæð atvinnu- og byggðarsjónarmið vegi þyngra en þau neikvæðu umhverfisáhrif sem óhjá- kvæmilega verða af virkjunar- framkvæmdunum. Illar ástir og réttmætt hatur BÆKUR Skáldsaga HLAÐHAMAR eftir Björn Th. Björnsson. Mál og menning 1999 - 212 bls. ÞESSA skáldsögu sína byggir Bjöm Th. Björnsson á þjóðsögu- broti af Ama á Hlaðhamri, heift- ræknum og þjófóttum bónda sem leggur sjúldega ást á dóttur sína, Guðrúnu. Laun bónda era dauði, að vísu alltof seinbær. Sagan gerist á fornum galdra- slóðum. Hlaðhamar stendur við Hrútafjörð vestanverðan, töluvert norðan Borðeyrar en langt sunnan Bitrafjarðar. Umhverfið er kulda- legt, þoka og ís ekki óalgeng, og mannlífið dregur dám af óyndinu; hranalegt og jafnvel menningar- snautt. Efni sögunnar er ekki flókið, hvorki í sjálfri þjóðsögunni né hér í formi skáldsögu. Varla hægt að telja þetta efni framlegt, sérstak- lega í ijósi þess hve viðlíka viðbjóð- ur er orðinn algengur, a.m.k. í fjölmiðlum nútímans. Frásagnir af bjöguðum tilfinning- um, sifjaspelli og saur- lífi vekja ekki hroll í hugum lesenda - í skásta falli leiðindi, depurð og sorg. Það er búið að segja allt sem sagt verður, sýna allt sem hægt er að sjá. Dóttirinn Guðrún er einföld og fábrotin sál með gott hjartalag. Uppburðarlítil al- múgastúlkan vill föngnum föður sínum allt hið besta en löngu síðar þegar hann hefur myrt eiginmann henn- ar umsnýst hún í stór- geðja eiginkonu sem eirir engum þegar um tímabæra hefnd er að ræða. Með óskiljanlegum hætti um- breytist hún úr einfaldri sál í stór- brotna sögualdarhetju. Spyrja má hvort hefndin sé rökleg og sannfær- andi í þessari skáldsögu þótt sann- lega eigi hún sér stað í þjóðsögunni. Einfaldleiki Hlaðhamars að þessu leyti er veginn upp af öðram sterkari og merkilegri þáttum. Hér eins og í mörgum öðram sögum Bjöms Th. er orðfærið auðugt og fyrnt án þess að vera illskiljanlegt. Styrkur- inn felst ekki í úthugs- aðri fléttu heldur í lýs- ingum, orðfæri og sviðsetningum sem lyfta einföldustu augnablikum þannig að í huga manns eimir eftiraflist. Hugur persónanna, ómenntaðra og fá- kunnandi, er bundinn hversdagshlutum, líkamlegum nauðsynj- um og hvötum. Höf- undur leggur sig í líma við að draga upp fjöl- breytilegar myndir af einstaklingum, ýmist sekum og úr- ættuðum eða barnslegum og sak- lausum. Andstæður Arna Kársson- ar og dóttur hans Guðrúnar verða ljósar í þessu tilliti og skapa þannig ólíka þræði sem sagan er undin af. Hlaðhamar verður tæplega talin til eftirminnilegustu sagna höfund- arins en hún er mikilvægur minnis- varði um sérstök einkenni og feril framlegs skálds. Ingi Bogi Bogason Bjöm Th. Bjömsson Ljóðrænn, einrænn o g hættulegur BÆKUR Skáldsaga MYRKRAVÉL eftir Stefán Mána. títgefandi Mál og menning. 125 bls. ÞAÐ er óhætt að segja að myrk- ur og kuldi ríki í sögu Stefáns Mána, ungs höfundar sem áður hef- ur sent frá sér skáldsöguna Myrk- ur í Svörtufjöllum. Aðalpersónan, nafnlaus, situr í fangaklefa dæmdur til langrar fangelsisdvalar eftir að hafa drýgt hryllilegan glæp. Hann rekur sögu sína án eftirsjár, fullur haturs, fyr- irlitningar, grimmdar; allt frá því hann er lítill drengur á leikskóla og í foreldrahúsum, þar til hann hrökklast að heiman unglingur og flækist um, drykkfelldur, illa liðinn, kynferðislega brenglaður, brenn- uvargur, haldinn kvalalosta og drápsfýsn. „Ég var innst inni alveg sann- færður um að égyrði aldrei eitt eða neitt.“ Þetta er ekki fögur lýsing enda er þetta ekki saga sem gerir út á fegurðina. Hér er kafað ofan í myrka sál og höfund- urinn hefur sterkan aga á frásögninni, sleppir hvergi tökun- um á persónunni, fer hvergi út í skýringar á hegðun hans, leitar ekki eftir samúð lesa- ndans; smátt og smátt brennur kveikiþráður illskunnar upp og sprenging verður í lokin. Greinilegt er að höf- undur hefur sett sér það markmið að lýsa mannveru sem ekki á sér viðreisnar von, persónu sem ekki á sér einu sinni þá hefðbundnu vöm að hafa hlotið slæmt atlæti í bemsku, vera af- sprengi ofbeldis og misnotkunar, heldur verður ekki annað séð en hann sé illur frá fæðingu og megi einu gilda hvers konar umhverfi hann hefði alist upp í. Áhrifamáttur sögunnar felst í hvoratveggja knöppum kaldrana- legum stílnum og hversdagslegum umhverfislýsingum sem setja aðalpersón- una í kunnuglegt sam- hengi, opna augu lesa- ndans fyrir þeim möguleika að slík skrýmsli geti verið á meðal vor og hvar og hvenær þau rífi ná- ungann í sig sé nánast tilviljun háð. Stefán Máni hefur skrifað magnaða sögu, sem er ekki þægileg aflestrar, ekki notaleg lesning (hver segir að sögur eigi að vera þægilegar?) en ber vitni um kröftuga stílgáfu og mótað formskyn; ljóðrænt hljómfall text- ans leynir sér ekki. Ég hafði beðið í röðinni, ásamt aumingjunum, offítusjúklingunum og vonleysingjunum, frá því klukk- an níu um morguninn. Hún var með gull íeyrunum, gull um æðaberan hálsinn og gull á skjálfandi fingrunum. Sykurhúðuð fuglahræða. Hávar Sigurjónsson Stefán Máni Ágætis vitleysa KVIKMYIYÐIR Háskólabfó LAKE PLACID ★ ★ Leikstjóri: Steve Miner. Handrit: David E. Kelley. Aðalhlutverk: Bridget Fonda, Bill Pullman, Oliver Platt og Brendan Gleeson. 20th Century Fox 1999. Fomleifafræðingurinn Kelly (Bridget Fonda) sem alltaf hefur hangið inni á safninu sínu að dusta ryk af beinum, er send í háskaför út í sveit þegar yfirmaðurinn ákveður að hætta með henni og byrja með annarri samstarfskonu. I vatninu Lake Placid í Maine var maður bit- inn í sundur af dularfullri veru sem skyldi eftir sig tönn í líkinu; tönn úr risaeðlu! Við rannsókn málsins lendir Kelly í ýmsum ævintýrum og hremmingum með löggunni Jack, lögreglustjóranum og sérvitra ná- unganum Hector Cyr. Þetta er sérlega furðuleg sam- blanda af hryllingsmynd og spennumynd sem eiginlega er grín- mynd. Og er það rótin að mörgun sérstökum og stundum absúrd upp- ákomum og atriðum, sem ferskur blær var yfir, en inn á milli leyndust ýmsar klisjur hvort sem það var af ásettu ráði eður ei. Persónusköpun er skemmtileg; Kelly, sérvitringurinn og lögreglu- stjórin era öll sérstakar persónur og sama má segja um samskiptin þeirra á milli. Hins vegar er pers- ónan hans Bills Pullman, löggan Jack, svo litlaus, að maður hefði ekki munað eftir honum nema fyrir það að bjóða Kelly í glas í lok mynd- arinnar. Ég hef það á tilfinningunni að persónu hans hafi verið troðið inn í handritið bara til að skapa eitt- hvað ástarsamband án þess að það passaði endilega inn í söguna. Tæknilega er þetta býsna vel gerð mynd, og ófreskjan mjög raunveru- leg og aðrar brellur líka vel af hendi leystar. Yfir heildina litið er þessi mynd ósköp mikil vitleysa en skemmtileg vitleysa samt. Hildur Loftsdóttir
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.