Morgunblaðið - 22.02.2000, Síða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ljósmynd/Finnbogi Marinósson
Frá verðlaunaafhendingu Blaðaljósmyndarafélags Islands í Gerðarsafni.
Fréttamyndir ársins
í Gerðarsafni
Sesarverð-
laun fyrir
bestaleik
í kvenhlut-
verki
KARIN Viard, aðalleikkonan í
mynd Sölveigar Anspach, Hertu
upp hugann, hlaut Sesarverðlaun
fyrir besta leik í kvenhlutverki þeg-
ar frönsku kvikmyndaverðlaunin
voru afhent sl. laugardag.
Kvikmyndin Hertu upp hugann
fjallar um baráttu ungrar barnshaf-
andi konu við krabbamein en sög-
una byggir Sólveig, sem er íslensk í
móðurætt, á eigin reynslu. Nú þeg-
ar hafa um 200.000 manns séð
myndina. Hún var sýnd á Kvik-
myndahátíð í Reykjavík á siðasta
ári og er væntanleg aftur á hvíta
tjaldið hér á landi bráðlega.
Reuters
Karin Viard hampar Sesamum
sem hún hlaut fyrir besta leik í
kvenhlutverki.
Myndin var tilnefnd til þriggja
flokka frönsku kvikmyndaverð-
launanna; fyrir bestu frumraun,
besta leik í kvenhlutverki og besta
unga leikarann.
Innlent samstarf um
norðurslóðarann-
Morgunblaðið/RAX
Ljósmynd Ragnars Axelssonar, Gömlu hjónin, fékk sérstaka
viðurkenningu dómnefndar.
sóknir verði eflt
ÚRSLIT í vali á myndum ársins
voru gerð heyrinkunn við opnun
sýningar Ljósmyndarafélags Is-
lands og Blaðaljósmyndarafélags
Islands sl. laugardag í Gerðar-
safni. Mynd Þorkels Þorkelssonar,
ljósmyndara hjá Morgunblaðinu,
Einmana drengur í rústum kirkju í
Súdan, var valin Mynd ársins 1999.
Keppt var í fimm aðalfiokkum:
Fréttum, íþróttum, portrettum,
mannamyndum og í opnum fiokki.
Besta fréttamynd ársins er eftir
Sverri Vilhelmsson, ljósmyndara
Morgunblaðsins, Brottfararstund-
in var tilfinningaþrungin, frá Mak-
edóníu. f flokki portrettmynda var
mynd Ragnars Axelssonar, ljós-
myndara á Morgunblaðinu, Á
Grænlandi, í efsta sæti og i flokki
íþróttamynda var bestamyndin,
Sigursælir, eftir Einar Ólason,
Ijósmyndara hjá DV.
I opnum flokki var Myndaröð
ársins valin Súdan, eftir Þorkel
Þorkelsson, Morgunblaðinu. Þjóð-
legustu myndina átti Brynjar
Gauti Sveinsson, Morgunblaðinu,
Strákur situr hjá Trölli. í fiokkn-
um Daglegt líf varð hlutskörpust
mynd Hilmars Þórs Guðmundsson-
ar, DV, Konan við biðskýlið. Skop-
legustu myndina átti Sverrir Vil-
helmsson, Morgunblaðinu,
Ingibjörg Pálmadóttir og Voffi.
Bestu ti'skumyndina, Stúlka með
lokuð augu, átti Ari Magnússon.
Bestu landslagsmyndina, Brotið á
ströndinni, átti Ragnar Axelsson,
Morgunblaðinu.
Sérstaka viðurkenningu dóm-
nefndar fyrir stakar myndir hlutu
myndin Utför Agnars Agnarsson-
ar, eftir Einar Ólason, DV; For-
setinn fellur af baki og Dorrit hlúir
að honum, eftir Gunnar V. And-
résson, DV; og Gömlu hjónin eftir
Ragnar Axelsson, Morgunblaðinu.
Sýningin stendur til 19. mars.
Á NORÐURSLÓÐADEGI sem
Stofnun Vilhjálms Stefánssonar stóð
fyrir í Norræna húsinu á laugardag
var kynnt alþjóðlegt samstarf um
rannsóknir á norðurslóðum og þátt-
ur Islendinga í því. Að sögn Jónasar
G. Allanssonar, sérfræðings á Stofn-
un Vilhjálms Stefánssonar, sem var
annar tveggja fundarstjóra á ráð-
stefnunni, voru þátttakendur al-
mennt mjög ánægðir með daginn og
töldu ástæðu til að efla enn frekar
innlent samstarf á þessu sviði. Hann
gerir fastlega ráð fyrir að annar slík-
ur dagur verði haldinn að ári.
„Islendingar eru nú þegar þátt-
takendur í miklu alþjóðasamstarfi og
í raun og veru höfum við mun meira
að segja í því en fólk almennt gerir
sér grein fyrir. Næsta skref er að
efla norðurslóðasamstarf innanlands
og þar sjá menn fyrir sér að Stofnun
Vilhjálms Stefánssonar muni gegna
lykilhlutverki," segir Jónas og bætir
við að mikill vilji sé til þess að vinna
enn frekar að samhæfingu og sam-
vinnu í norðurslóðafræðum, sem
gangi þvert á allar fræðigreinar.
„Við Islendingar gleymum því
stundum að við erum norðurslóða-
þjóð en Island er eina norðurslóða-
landið sem er fullkomlega sjálfstætt
ríki. Yfirleitt eru þetta jaðarbyggðir
í stærri ríkjum, en hér erum við með
heilt efnahagslíf og vísindasamfélag
og sú sérstaða er að margra mati
lykilatriði. Það er mikið horft til Is-
lendinga og það kemur mörgum á
óvart sem eru að koma inn í þessa
samvinnu hversu stórt hlutverk við
höfum. Það er full ástæða til að efla
almenna vitund og þekkingu á þess-
ari sérstöðu okkar, sem er þegar við-
urkennd erlendis.
í rauninni eru allar rannsóknir á
íslandi með einum eða öðrum hætti
tengdar norðurslóðafræðum," segir
Jónas.
Saga Rósu
Morgunblaðið/Kristján
Sveinn Haraldsson veltir fyrir sér hvort Rósa sé öll þar sem hún er séð.
LEIKLIST
N o r ð a n I j ó s o g L A
SKÆKJAN RÓSA
Höfundur: José Luis Martín
Delscalzo. Leikstjóri: Helga E.
Jónsdóttir. Leikmynd og búningar:
Edward Fuglo. Kristslíkneski: Kar-
el Hlavaty. Lýsing: Ingvar Björns-
son. Hljóðmynd: Kristján Edelstein.
Raddir af segulbandi: Hannes Örn
Blandon, Jónsteinn Aðalsteinsson,
Sigurður Hallmarsson og Stefán
Gunnlaugsson. Leikari: Saga Jóns-
dóttir. Laugardagur 19. febrúar.
RÓSA Fernandez, persóna þessa
einleiks spænska höfundarins
Descalzo, er kona sem eyðir mest-
um hluta tíma síns alein. Leikritið
er að formi til einræða hennar sem
beint er til líkneskis af Kristi hýdd-
um, sem hefur fyrir tilviljun dagað
uppi á hanabjálka í hóruhúsi einu
eftir að hafa bjargast undan hörm-
ungum spænska borgarastríðsins,
rétt eins og Rósa sjálf.
Að sögn höfundar er Rósa ein
margra sem hafa verið kúgaðir af
þeim „góðu“. Það er auðvelt að
ganga út frá þessari skilgreiningu,
að Rósa hvað aðstæður og örlög
snertir sé sköpunarverk þeirra sem
hún úthúðar í einræðum sínum.
Hún missir foreldra sína og öll
systkini nema eitt í fjöldamorði
fjögurra ára gömul, er alin upp af
heimskum nunnum og svo neyðist
hún að gegna starfi sem henni býð-
ur við, að uppfylla ógeðfelldar óskir
kúnnanna sem sækjast eftir þjón-
ustu hennar.
En málið er ekki svona einfalt.
Til að samþykkja þessa túlkun höf-
undar verður að fallast á það að það
sem Rósa segir eigi við rök að
styðjast og að hún gefi sannferðuga
mynd af lífi sínu og skoðunum. Til
að samþykkja hina harmrænu
mynd sem höfundur dregur upp í
brotum úr viðtali sem birt er í leik-
skrá verður að loka augunum fyrir
fjölmörgum atriðum úr texta verks-
ins og sérstaklega þeim stíl sem
leikstjóri og leikari velja í leiknum.
Þetta kemur ekki heim og saman að
öllu leyti. Rósa er í höndum Sögu
Jónsdóttur (sem hefur sterka stoð í
textanum) lífsglöð og ódrepandi,
kjaftfor og ákveðin. Það valtar eng-
inn yfir hana.
Einnig verður að taka tillit til
þess að við fáum einungis að heyra
hennar útgáfu af frásögninni, út-
gáfu sem er barmafull af misvísun-
um og tvísögli. Myndin af Rósu sem
fórnarlambi gengur út frá því að
hún eigi ekki annarra kosta völ og
þjáist hverja stund í starfi sínu. Við
verðum að taka hennar orð fyrir
fyrra atriðinu gild, enda fáum við
engar frekari skýringar, og hún
virðist ganga hreint og kvíðalaust
til verks eftir að hafa tekið við pönt-
unum. Hún þráir að dansa áhyggju-
laus eina kvöldstund á ári sem
venjuleg kona og verður fyrir sár-
um vonbrigðum þegar það gengur
ekki upp; en þessi ánægjustund er
skilyrt með því að hún skal klæðast
karlmannsfötum og fær sína
greiðslu að launum.
Hvað þjóna kirkjunnar áhrærir
og viðhorf hennar til þeirra er það
greinilegt að Rósa gerir skýran
greinarmun á þeim og því sem þeir
þjóna. Hún er sanntrúuð á sinn eig-
in máta. Rétt eins og hún velur úr
sínu eigin lífi atriði sem eiga að
varpa ljósi á hver hún raunverulega
er má ekki gleyma því að í leikrit-
inu er áheyrandinn hennar eigin
Krístur. Og þessi Kristur skækj-
unnar, eða réttara sagt þessarar
einu skækju, er skapaður af henni,
hann er hennar guð og er byggður á
hennar forsendum.
Spurningarnar sem verkið vekur
eiga mjög almenna tilvísun. Að hve
miklu leyti á það við Rósu að hver
er sinnar gæfu smiður? Eigum við
ekki öll kost á því að velja og hafna
hvað við teljum vera mikilvægustu
atriðin í sögu okkar sjálfra þegar
við gefum öðru fólki tækifæri á að
kynnast okkur á okkar eigin for-
sendum? Endirinn er stórkostlegur
því að þessi útfærsla sem Rósa hef-
ur æft fyrir framan Krist á að koma
fyrir sjónir umheimsins. Við leikum
öll sjálf okkur og af því meiri krafti
sem bilið er stærra á milli þess sem
aðrir hugsa um okkur og þes sem
við sjálf álítum. Hlutverk Rósu býð-
ur upp á endalausa möguleika fyrir
góða leikkonu. Sögu Jónsdóttur
tekst mjög vel upp í hlutverkinu og
sýnir á sér fjöldamargar nýjar hlið-
ar sem leikkona. Henni tekst að
sýna vel þá tvíhyggju sem býr í
persónunni. Henni skjöplaðist ein-
staka sinnum á textanum en hvergi
til lýta. Styrkur sýningarinnar felst
fyrst og fremst í hve henni tekst að
draga upp trúverðuga mynd af
Rósu og svo hve leikmynd, búning-
ar og gervi falla vel að efninu.
Hljóðmyndin var með miklum
ágætum, oftast áhrifamikil, t.d. er
skotárásin er rifjuð upp, en radd-
irnar í niðurbrotsatriðinu voru ekki
nógu háværar og vel miðaðar til að
verða ógnvekjandi og Saga náði
ekki upp spennu í samleik við þær.
Þetta er mjög áhugavert verk, þó
að það veki upp fleiri spurningar en
það svarar og að höfundurinn hafi
fallið í þá gryfju að skýra verkið út í
viðtali svolítið á skjön við það sem
kemur fram í leiktextanum.
Kannski sagði hann ekki það í verk-
inu sem hann ætlaði sér. Hvað um
það, verkið stendur fyrir sínu og
þessi uppsetning vekur grun um að
Rósa sé ekki bara sú sem hún gefur
sig út fyrir að vera, sem hlýtur að
vera mun áhugaverðari kostur en
að segja einfalda dæmisögu um
hóru sem hefnir sín.
Sveinn Haraldsson