Morgunblaðið - 01.04.2000, Qupperneq 14

14 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Guðmundur Þorgeirsson um rannsóknir ÍE á erfðaþáttum heilablóðfalls
Afangi að auknum skilningi
á orsökum sjúkdómsins
GUÐMUNDUR Þorgeirsson
hjartalæknir, sem er yfirlæknir á
Landspítalanum og formaður rann-
sóknastjórnar Hjartaverndar, segir
það ótvírætt mikil tíðindi að vís-
indamönnum Islenskrar erfða-
greiningar skuli hafa tekist að stað-
setja erfðavísi á litningi sem tengist
heilablóðfalli. Takist að finna genið
sjálft og greina hvað það gerir veiti
það mun dýpri skilning á sjúkdómn-
um og það geti svo aftur orðið til að
skapa skilyrði fyrir því að þróa t.d.
ný lyf eða forvarnarviðbrögð.
„Þetta er varða á leiðinni," segir
Guðmundur um tilkynningu sviss-
neska lyfjafyrirtækisins F. Hoff-
mann-La Roche, sem er samstarfs-
aðili Islenskrar erfðagreiningar,
um að íslenskum vísindamönnum
hafi tekist að staðsetja erfðavísinn.
Segir hann að niðurstöðurnar bendi
eindregið til þess að tiltekið gen
hafi áhrif á tilkomu heilablóðfalla,
og þá einkum svokallaðra blóð-
þurrðarheilablóðfalla.
Hins vegar vita menn ekki enn
hvaða gen þetta er, eða hvað það
gerir, og segir Guðmundur að á
þessu svæði sé að finna mikið magn
gena sem komi til greina á endan-
um. Mikið starf sé því enn óunnið
en þessi árangur styðji menn í
trúnni um að þetta gen sé til.
„Það sem okkur finnst merkileg-
ast í þessu,“ segir Guðmundur, „er
að heilablóðfall er flókinn og marg-
þættur sjúkdómur. Margs konar
vandamál liggja að baki greiningu
hans, bæði sjúkdómar í stórum æð-
um og litlum æðum, og jafnframt
getur það gerst að um sé að ræða
hluta af hjartasjúkdómi, sem kemur
fram á þennan hátt.“
Segir hann að í ljósi þessa hafi
menn ekki verið sérstaklega
bjartsýnir á að þessi genaleit sem
hér hefur verið stunduð myndi skila
árangri af þessu tagi. Nú þegar tek-
ist hefur að staðsetja erfðavísinn
standi menn hins vegar frammi fyr-
ir þeirri vitneskju að líkurnar séu
allt í einu orðnar yfirþyrmandi á því
að til sé gen sem valdi heilablóðfalli,
þ.e. gen sem flyst milli kynslóða,
einhvers konar boð eða upplýsingar
flytjist semsé milli kynslóða og hafi
þannig áhrif á tilurð þessa sjúk-
dóms.
Framundan sé vitaskuld ómæld
vinna við að finna genið sjálft en
þessi árangur Islenskrar erfða-
greiningar í rannsóknum á erfða-
þáttum heilablóðfalls - sem gerð
var í samstarfi við lækna Land-
spítalans, Sjúkrahúss Reykjavíkur
og Hjartaverndar - veki hins vegar
mikla athygli bæði hér heima og er-
lendis enda með þessu búið að stíga
mikilvægt skref í þá átt að geta
þróað viðbrögð við þessum hættu-
lega sjúkdómi.
Morgunblaðið/Kristinn
Laganemar taka þátt í al-
þjóðlegri málflutningskeppni
Tveggja
mánaða
fangelsi
og sekt fyrir
skattsvik
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavík-
ur hefur dæmt Reykvíking á
fertugsaldri í tveggja mánaða
skilorðsbundið fangelsi og til
greiðslu 1,6 milljóna króna í
sekt vegna vangreidds tekju-
skatts og útsvars á árunum
1993 til 1995 að fjárhæð 1,3
milljónir króna.
Akvæðum laga um tekju-
skatt og eignarskatt frá 1981
þess efnis að brot gegn lögun-
um varði aldrei lægri fésekt en
nemur tvöfaldri skattfjárhæð-
inni, var þó ekki beitt í tilfelli
ákærða nema vegna brota
hans vegna vangreidds tekju-
skatts og útsvars tekjuárið
1995, samtals 288 þúsund
krónur, þar sem brot voru
fullframin 10. febrúar 1996,
eftir að breytingarákvæði á
skattalögunum tóku gildi árið
1995.
Efnahagsbrotadeild ríkis-
lögreglustjóra, sem sótti málið
gaf ákærða að sök að hafa van-
talið tekjur á árunum 1990 til
1995 að fjárhæð 10,6 milljónir
króna en brot ákærða frá 1990
til 1992 voru fyrnd er málið
var þingfest og ákærði því
sýknaður vegna brota á því
tímabili. Héraðsdómur sýknaði
ennfremur ákærða af ákæru
fyrir brot gegn lögum um virð-
isaukaskatt, með því að standa
ekki Tollstjóranum í Reykjavík
skil á innheimtum virðisauka-
skatti að fjárhæð 2,6 milljónir
króna, þar sem ákærði var
ekki virðisaukaskattskyldur.
LAGANEMAR við lagadeild Há-
skóla íslands taka í ár í fyrsta
sinn þátt í alþjóðlegu málflutn-
ingskeppninni The Philip C. Jess-
up International Law Moot Court
Competition sem er sú stærsta
sinnar tegundar í heiminum í
dag. Hefur keppnin farið fram á
vegum alþjóðasamtaka laganema
(ILSA) si'ðan 1959 og taka árlega
þátt í henni um 1600 laganemar
frá um 330 lagaskólum í rúmlega
sjötíu þjóðríkjum.
NITIN Desai, framkvæmdastjóri
efnahags- og félagsmála hjá Sam-
einuðu þjóðunum, flytur á mánudag
klukkan 17.15 fyr-
irlestur í stofu 101
í Odda í Háskóla
íslands þar sem
hann mun meðal
annars fjalla um
hlutverk smærri
aðildarríkja Sam-
einuðu þjóðanna.
Desai, sem
hingað kemm’ í
Nitin Dcsai boði Halldórs Ás-
grímssonar utan-
ríkisráðherra, mun einnig fjalla um
mikilvægi sjávarútvegs fyrir þróun-
arlönd og jafnréttismál, þar á meðal
Þar sem einungis ein lagadeild
er á íslandi kemst íslenska liðið,
sem keppir undir nafninu Leifur
Eiríksson málflutningsfólag, sjálf-
krafa í lokaumferðina. Sendi liðið
frá sér ítarlegar greinargerðir í
sókn og vörn 15. febrúar síðast-
liðinn en heldur í dag til Banda-
ríkjanna en lokaumferð í munn-
legum málflutningi fer fram í
Washington dagana 3.-8. apríl
samhliða vorfundi ILSA.
íslenska liðið er skipað lagane-
að nú er verið að fylgja eftir kvenn-
aráðstefnunni, sem haldin var í
Kína fyrir fimm árum undir yfir-
skriftinni Peking+5.
Desai kemur hingað á mánudag
og snæpii' hádegisverð með Hall-
dóri Ásgrímssyni utanríkisráð-
herra. Síðar um daginn mun hann
eiga fund með Davíð Oddssyni for-
sætisráðherra í stjórnarráðinu.
Desai lauk BA-gráðu við Háskól-
ann í Bombay á Indlandi árið 1962
og mastersgráðu við hag- og stjórn-
málafræðiskóla Lundúna (LSE)
1965. Hann starfaði við skipulag-
smál á Indlandi og var meðal ann-
ars yfirráðgjafi í fjármálaráðuneyti
Indlands áður en hann gekk til liðs
við Sameinuðu þjóðirnar. Þar var
munum Atla Má Ingólfssyni,
Heiðari Ásberg Atlasyni og Sig-
ríði Hrefnu Hrafnkelsdóttur og
stunduðu þau æfingar fyrir
keppnina í Héraðsdómi Reykja-
víkur. Á myndinni er Atli Már í
pontu en sitjandi í dómi eru frá
vinstri: Helgi Jónsson héraðsdóm-
ari, Edwin Brown, viðskiptafull-
trúi hjá bandariska sendiráðinu,
Jónatan Þórmundsson, forseti
lagadeildar, og Ragnar Tómas
Árnason héraðsdómslögmaður.
hann efnahagsmálaráðgjafi hinnar
svokölluðu Brundtland-nefndar um
umhverfis- og þróunarmál frá 1985
til 1987.
Árið 1993 stofnaði framkvæmda-
stjóri SÞ þrjár nýjar deildir í höfuð-
stöðvum samtakanna og 1993 var
Desai skipaður aðstoðarfram-
kvæmdastjóri stefnumótunar og
sjálfbærrar þróunar. 1997 fékk Kofi
Ánnan, framkvæmdastjóri SÞ, Des-
ai til að samræma störf þessara
þriggja deilda og varð hann síðan
yfirmaður þeirra. Hann fer einnig
fyrir framkvæmdanefnd um efna-
hags- og félagsmál, þar sem saman
koma yfirmenn allra deilda og
stofnana SÞ, sem fjalla um efna-
hags-, umhverfis- og félagsmál.
Aðstoðarframkvæmdastjóri efnahags- Og félagsmála hjá SÞ á íslandi
Fyrirlestur um hlut-
verk smærri ríkja í SÞ
Dregið
hefur úr
kennslu í
tóbaks-
vörnum
VERULEGA dró úr kennslu
í tóbaksvörnum hjá nemend-
um á aldrinum 11-16 ára á
skólaárinu 1998-1999. 57%
skóla sinntu lögboðinni
kennslu í tóbaksvörnum þá en
sambærileg tala fyrir skólaár-
ið 1997-1998 er 73%.
Skólaárið 1997-1998 sinntu
84% skóla í Reykjavík
kennslu í tóbaksvörnum en
ekki nema 49% 1998-1999.
Guðlaug B. Guðjónsdóttir,
framkvæmdastjóri Krabba-
meinsfélags Reykjavíkur, tel-
ur að hluti skýringarinnar í
Reykjavík geti verið truflun
sem varð á kennslu vegna
kjarabaráttu kennara. Aukn-
ing varð á kennslu í tóbaks-
vörnum á Vesturlandi úr 60%
í 64%. Mesti samdrátturinn
varð í Reykjavík og Reykja-
nesi.
Samningar um reykleysi
Samkvæmt aðalnámskrá er
skylda að sinna kennslu í tób-
aksvörnum í skólum landsins.
Krabbameinsfélagið hefur
leitað skýringa á þessu og
lýst áhyggjum sínum við
menntamálaráðuneytið. Guð-
laug segir að könnun sem var
gerð á síðasta ári á reyking-
um barna og unglinga í
grunnskólum árin 1994-1998
hafi sýnt að daglegar reyk-
ingar hafi aukist um 0,6% en
allar reykingar höfðu aukist
úr 10,3% í 11,4%.
Námsefnið hefur verið sent
til allra grunnskóla sem sinna
kennslu 10. bekkjar, þeim að
kostnaðarlausu.
Guðlaug segir að þó að
þeim skólum, sem sinna tób-
aksvörnum, fækki þá fjölgi
þeim unglingum sem skrifa
undir samninga um reykleysi
með foreldrum eða forráða-
mönnum. Staðfestingar samn-
inganna eru sendar til
Krabbameinsfélags Reykja-
víkur og bárust félaginu mun
fleiri staðfestingar á síðasta
ári en áður. Heimsent efni
virðist því falla í góðan farveg
meðal nemenda og foreldra.
Samningarnir eru sendir
heim til allra barna í 8., 9. og
10. bekk ásamt foreldrabæk-
lingum sem innihalda upplýs-
ingar um það hvernig foreldr-
ar geta stutt barn sitt til að
velja reyklaust líf. í desem-
ber sl. fengu 400 nemendur í
9. og 10. bekk armbandsúr að
launum fyrir reykleysi sitt.
Arthur Morthens hjá
Fræðslumiðstöð Reykjavíkur
segir að í gildi sé samningur
milli Tóbaksvarnanefndar og
Krabbameinsfélagsins um út-
gáfu námsefnis fyrir nemend-
ur grunnskólans, þ.e. átakið
Sköpum reyklausa kynslóð,
sem hófst 1997. Nú verði til
námsefni fyrir alla efri bekki
grunnskólans sem falli inn í
Lífsleikni, sem er nýr náms-
flokkur í aðalnámskránni.
Námskráin tekur gildi frá
1999-2002 og segir Arthur að
það sé nokkuð frjálst hvernig
aðalnámskráin sé útfærð á
þessu tímabili.
Hann kveðst hins vegar
ekki kannast við að dregið
hafi úr kennslu í tóbaksvörn-
um í skólunum, ekki nema þá
að þeir aðilar sem að tóbaks-
vörnunum standa hafi fengið
minna fjármagn til þess.