Morgunblaðið - 11.04.2000, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 2000
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Matvælaumbúðir og umhverfí
Afþakkið
öþarfa
umbúðir
Matvælum er æ oftar pakkað í smáar ein-
ingar, jafnvel einingar sem henta einni
manneskju. Elín Guðmundsdóttir segir að
krafan um að hægt sé að stinga matnum
beint í ofn, örbylgjuofn eða pott hafí farið
vaxandi og gerð umbúða hafí því breyst.
VAL á umbúðum er því ekki einfalt
mál og að mörgu þarf að hyggja.
Umbúðir verða að verja matinn á
|ipii-iirt og lurtá Imwnri, |
Náttúrusalt
Herbamare kryddsalt
er blanda af hafsalti,
kryddjurtum og lífrænt
ræktuðu grænmeti.
Ljúffengt og hollt
kryddsalt á matarborðið
og í matargerðina.
Heílsa ehf. S:533 3232
fullnægjandi hátt, ekki mega ber-
ast skaðleg efni úr þeim í matinn,
útlitið þarf að vera rétt og þær
þurfa að vera notendavænar. Þá
þarf framleiðsla þeirra að vera
vistvæn og síðast en ekki síst þarf
að huga að því hvað verður um þær
þegar þær breytast í úrgang.
Vistvænar og
endurnýtanlegar
Þar sem ekki er hægt að vera án
umbúða er stefnt að því að gera
þær vistvænar og endurnýtanleg-
ar. Alþingi setti lög í maí 1989 um
ráðstafanir gegn umhverfismengun
af völdum einnota umbúða fyrir
drykkjarvörur og voru það fyrstu
opinberu aðgerðimar gegn meng;
un af völdum umbúða hér á landi. I
lögunum er kveðið á um skilagjald
á einnota umbúðum um drykkjar-
vörur, bæði innfluttar og þær sem
eru framleiddar eða átappaðar hér
á landi.
Árið 1996 gaf umhverfisráðu-
neytið út reglugerð um meðferð
umbúða og umbúðaúrgangs þar
sem segir að eftir 1. júlí 2001 skuli
minnst 50% og mest 65% af þyngd
umbúðaúrgangs vera endurnýtt.
Með endurnýtingu er átt við allar
aðgerðir sem gætu leitt til nýting-
ar, m.a. endurvinnsla, framleiðsla á
moltu og orkuvinnsla.
Hvað geta neytendur gert?
Besta leiðin til að draga úr áhrif-
um umbúða á umhverfið er að
draga úr notkun þeirra eins og
mögulegt er. Þáttur neytenda í að
draga úr umbúðamengun getur
verið stór því þeir hafa mikil áhrif
á hvernig matvöru er pakkað og
BAÐINNRETTINGAR
í miklu úrvali
OPIÐ laugardag 10-16
abra daga 9-18
Friform
HÁTÚNI6A (í húsn. Fönix) SÍMI: 552 4420
Morgunblaðið/Jim Smart
Neytendur geta valið vörur sem eru ekki í mörgum og óþörfum um-
búðum ef þeir vilja vera vistvænir. Sem dæmi ættu þeir heldur að
velja kaffi sem er bara í álpoka en ekki líka í pappaöskju.
Gagnstætt því sem margir
halda er mest af þvl plasti
sem notað er I umbúðir end-
urvinnanlegt eða hæft til
brennslu án þess að af því
stafi mikil mengun
hvers konar umbúðir eru notaðar.
Það eru neytendur sem ákveða
með innkaupum sínum hvaða vara
selst. Fyrsta skref í endurnýtingu
matvælaumbúða er líka hjá neyt-
endum - þ.e. flokkun heimilissorps.
Þar þurfa sveitarfélögin að koma
að í ríkara mæli og gefa neytendum
kost á losna við flokkað sorp á auð-
veldan hátt.
Bréfpoki eða plastpoki?
En hvernig eiga neytendur að
vita hvaða umbúðir eru endurnýt-
anlegar? Og hvernig eiga þeir að
vita hvaða umbúðir eru vistvænar?
Er t.d. betra að velja bréfpoka en
plastpoka? Er vistvænna að kaupa
drykki í áldós en í glerflösku?
Því er helst til að svara að helstu
efni sem notuð eru í umbúðir um
matvæli eru pappír, pappi, plast,
gler, ál og timbur og fræðilega eru
öll þessi efni endurnýtanleg.
Málmílát, t.d. dósir, og álpappír
má t.d. endurvinna aftur og aftur
án þess að málmurinn verði nokk-
uð verri. Og gagnstætt því sem
margir halda er mest af því plasti
sem notað er í umbúðir endurvinn-
anlegt eða hæft til brennslu án
þess að af því stafi mikil mengun.
Ekki eru til eða fyrirhugaðar
neinar merkingar sem auðvelda
neytendum að velja vörur í vist-
vænum umbúðum. Það sem þeir
geta haft í huga er að velja vörur
sem ekki eru í mörgum og augljós-
lega óþörfum umbúðum.Sem dæmi
má nefna kaffi sem er bara í álpoka
og ekki í pappaöskju líka eða hrís-
grjón sem eru bara í plastpoka eða
bara í kassa en ekki í hvoru
tveggja.
Með því að draga eftir föngum úr
notkun umbúða má draga úr um-
búðaúrgangi og með því að flokka
umbúðaúrganginn má vinna mikið
af honum aftur eða endurnýta á
annan hátt.
Höfundur er matvælafræðingur hjá
Hollustuvernd ríkisins.
Kertasöfnun
hjá Sorpu
Kertastubb-
arnir fara
til Sólheima
SORPA hóf
kertasöfnun íyrir
nokkru og getur
fólk nú komið
með kertastubba
og sett í svokall-
aðan Kertasníki
sem er á endur-
vinnslustöðvum
Sorpu.
Að sögn Sifjar
Svavarsdóttur
kynningar- og
fræðslufulltrúa
hjá Sorpu eru
kertastubbarnir
nýttir til að búa til
ný kerti og er
vaxið sem safnast
sent til Sólheima í Grímsnesi þar
sem það er endurunnið.
Endurvinnslustöðvar Sorpu eru
nú átta talsins, í Reykjavík við
Ánanaust, Sævarhöfða 21 og Bæjar-
flöt 1-3, í Garðabæ. Þá eru þær við
Miðhraun 20, í Hafnarfirði. í Kópa-
vogi við Dalveg 1, í Mosfellsbæ við
Blíðubakka við Hesthúsabyggð og á
Kjalarnesivið Norðurgrund.
Nýtt
Sleipiefni
KOMIÐerá
markaðinn
sleipiefnið
Astroglide. í
fréttatilkynn-
ingufráYmus
ehf. segir að
sleipiefnið sé
meðal annars
notað gegn þurrki í leggöngum.
Einnig er hægt að nota það til dæm-
is á hitamæla og tíðatappa. Astrogli-
de-sleipiefnið inniheldur engar olíur
og má nota eins oft og þarf. Astrogli-
de fæst í flestum apótekum og lyfja-
búðum.
Mjog’ takmarkað framboð af íslenskri papriku
30% verðtollur lagður
á innflutta papriku
Morgunblaðið/Ásdís
ÍSLENSKAR paprikur eru
ekki komnar á markað ennþá
nema í litlum mæli en 30%
verðtollur er lagður á alla inn-
flutta papriku.
Að sögn Ólafs Friðrikssonar
deildarstjóra hjá landbúnaðar-
ráðuneytinu breytast tollarnir
17. apríl næstkomandi í 15%
verðtoll og 199 króna magn-
toll.
Hann segir að samkvæmt
gildandi lögum séu engir tollar
á grænmeti frá 1. nóvember til
15. mars en frá 16. mars eru
tolllagðar fjórar tegundir;
tómatar, agúrkur, paprika og
salat.
Um er að ræða 30% verðtoll
og stundum magntoll eftir því
hvort sambærileg innlend vara er
til eða ekki.Ólafur segir að engar
undanþágur séu veittar frá þessari
reglu.
Kjartan Ólafsson formaður Sam-
bands garðyrkjubænda segir að ís-
lenskar paprikur fari ekki að koma
á markað að ráði fyrr en eftir
páska. Hann segir að garðyrkju-
bændur hafi reynt að rækta papr-
iku með lýsingu en gera þurfi
frekari tilraunir áður en af slíkri
ræktun geti orðið fyrir alvöru.
Á agúrkum er 30% verðtollur og
197 króna magntollur en dregið
hefur úr innflutningi á agúrkum
þar sem innlendir garðyrkjubænd-
ur eru farnir að anna eftirspurn-
inni stóran hluta ársins.
Fram til 16. apríl er 15% verð-
tollur á tómötum og 99 króna
magntollur og 17. apríl hækkar
verndin í 22,5% verðtoll og 148
krónu magntoll.
Frá og með 24. apríl er á tómöt-
um 30% verðtollur og 198 króna
magntollur.
Islenskir tómatabændur ná ekki
að anna eftirspurn yfir vetrar-
tímann en að sögn Kjartans
fara tómatar að koma í meira
mæli á markað uppúr páskum.
Agúrkur taka vel
við lýsingu
Þegar Kjartan er spurður
hversvegna neytendur geti
keypt íslenskar agúrkur stóran
hluta árs en ekki paprikur og
tómata að sama skapi segir
hann að það sé lengra síðan
menn byrjuðu að rækta agúrk-
ur undir lýsingu.„Svo virðist
einnig sem agúrkur taki betur
við lýsingu en paprika til dæm-
is. í Kanada eru menn að fram-
leiða tómata allan veturinn og
tveir garðyrkjubændur á Flúðum
rækta nú tómata með lýsingu og
hefur það gefist ágætlega.“
Hann segir á hinn bóginn að nú
vanti fleiri til að rækta tómata
með þessum hætti.
„Þá hafa tveir garðyrkjubændur
ræktað salat með þessum hætti og
náð góðum árangri. Þess má þó
geta að bændur í Kanada fá raf-
orku á lægra verði en við hér á ís-
landi og það verður örugglega
hraðari þróun um leið og raforku-
verð lækkar til bænda.“