Morgunblaðið - 11.04.2000, Blaðsíða 52

52 ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 2000
-----------------------
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Leikmannsþankar
~ um fiskveiðistjórn
FRÁ árinu 1976
hafa íslendingar að
heita má setið einir að
íslandsmiðum og þá
ríkti mikil bjartsýni
um aukinn fiskafla,
einkum þó þorskafla.
Þessi bjartsýni var
ekki ástæðulaus eins
ogsjá má af mynd 1,
áem sýnir þorskafla á
Islandsmiðum um
langt árabil. Þar má
sjá að árlegur afli út-
lendinga nam að jafn-
aði um 40% af heild-
araflanum og nú mátti
búast við því að sá afli
kæmi í hlut Islend-
inga. Þetta gekk eftir og þorskafli
jókst með ári hverju fram til ársins
1981, en þá náði hann rúmlega 460
þúsund tonnum. Árin 1982 og 1983
minnkaði aflinn verulega og greip þá
um sig sá ótti að um verulega ofveiði
á þorski væri að ræða. Var þá tekið
upp hlutdeildarkerfi það sem enn er
í gildi.
-Áihnennt var því trúað, að fiski-
stofnar myndu nú taka að vaxa og
afli aukast á ný. Þá var sagt að fiski-
skipum og -bátum myndi fækka,
sem væri til góðs, því að minni fiski-
floti gæti sem best náð ráðlegum
afla. Þetta væri nauðsynleg hagræð-
ing, af henni hlytist aukin fram-
leiðni, sem myndi tryggja varanleg-
an hagnað af útgerðinni.
Á þeim sextán árum sem síðan eru
liðin hafa miklar deilur risið bæði
um nytsemi og réttlæti þessa kerfis.
Jf
Maestro
Sumir efast stórlega um
hvort tveggja en aðrir,
einkum handhafar afla-
hlutdeildanna, telja að
sjávarútvegurinn standi
eða falli með þessu fisk-
veiðikerfi. Svo eru þeir
sem halda því fram, að í
þessu stjórnkerfi hljóti
mörgu að vera ábóta-
vant, það sýni m.a.
minnkandi afli helstu
botnfisktegunda. Enn-
fremur benda sumir á
það, að allt of lítið sé vit-
að um flókið vistkerfi
sjávarins. Hvaða áhrif
hafa t.d. stórauknar
rækju- og loðnuveiðar á
vöxt og viðgang þorskstofnsins?
Hefur vaxandi hvalastofn við landið
ekki veruleg áhrif á fæðuframboð
fiska og annarra sjávardýra? Ýmsar
spurningar í þessa veru vakna hjá
hugsandi mönnum.
Kvótinn
*
Arangur kerfisins, segir
Haukur Ragnarsson,
virðist vera stærri og
aflmeiri floti fiski-
skipa og síminnkandi
botnfiskafli.
Undirritaður var í hópi þeirra sem
fannst skynsamlega staðið að verki,
enda væri hér aðeins um tíma-
bundna aðgerð að ræða. Eins og all-
ir, sem komnir eru á áttræðisaldur-
inn og eldri, vita og þekkja af eigin
raun er hverskonar skömmtun neyð-
arúrræði, því sé hún langvarandi
fylgir henni alltaf spilling og mis-
beiting. Því miður virðist sem nú eigi
að festa þetta kerfi í sessi. Efasemd-
ir um gagnsemi kerfisins hafa
hrannast upp við lestur hagskýrslna.
Ástæður þessara efasemda má skýr-
ast sjá af línuritum þeim, sem verður
brugðið upp hér síðar.
Á línuritinu um þorskafla á ís-
landsmiðum má sjá þróunina frá því
að hlutdeildarkerfíð komst á. Fyrstu
árin jókst aflinn en fór svo minnk-
andi uns lágmarki var náð 1995, en
þá veiddust tæp 170 þúsund tonn,
sem er minnsti þorskafli á íslands-
miðum síðan árið 1940. Nú hefur afl-
inn aukist nokkuð þrjú ár í röð og
vona flestir af heilum hug að varan-
legur bati sé í nánd. En þegar litið er
á línuritið í heild má sjá, að þetta
gæti alveg eins verið skammvinn
uppsveifla.
I ritinu Útvegur 1998, sem gefíð
var út af Hagstofu Islands í október
síðastliðnum, er að finna mjög fróð-
legar upplýsingar um sókn og afla á
íslandsmiðum á árunuml984 til
1998. Fjöldi þilfarsskipa í fiskiflot-
anum var árið 1984 um 830 en var
árið 1998 795. Sem sagt óveruleg
fækkun. Sé hins vegar litið á heildar-
stærð fiskiflotans kemur í ljós, að
hann hefur stækkað um 10 þúsund
brúttólestir á sama tímabili. Afl að-
alvéla fiskiflotans hefur á sama tíma
aukist um það bil 18%. Engan þarf
því að undra þótt flotinn hafi orðið
að leita í aðra fiskistofna en þorsk-
inn, enda sagði sú sókn fljótt til sín
eins og sjá má á mynd 2, sem sýnir
afla helstu botnfiska og rækju síð-
ustu 18 árin.
Þar sést að ýsuaflinn hefur sveifl-
ast mikið og er nú um 40 þúsund
tonn og er rúmur áratugur síðan
hann hefur verið jafnlítill. Þá má sjá
að sókn í ufsastofninn hefur aukist
gífurlega eftir að hlutdeildarkerfið
varð til. Hámarksafli, 100 þúsund
tonn, náðist 1991, en hefur síðan
stöðugt dregist saman og var ekki
nema rúm 30 þúsund tonn árið 1998,
minnsti afli í 30 ár. Svipaða sögu er
að segja um karfann. Aflinn jókst
nokkuð eftir kerfisbreytinguna og
náði hámarki árið 1993, en hefur síð-
an stöðugt dregist saman og var árið
1998 rúm 69 þúsund tonn. Úthafs-
karfi er eðlilega ekki með talinn.
Sömu sorgarsögu má segja af grá-
lúðuaflanum. Árið 1984 var hann um
30 þúsund tonn, jókst síðan stöðugt
upp í rúm 58 þúsund tonn árið 1989,
Haukur
Ragnarsson
Mynd 2 Afli nokkurra botnfiska og rækju
160
140
120
100
80
60
40
20
0 i——t 1—-i——i——i 1 1 1 1—i 1 1 1——t 1
1984 '85 '86 '87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98
en hefur síðan minnkað með hverju
ári og var kominn niður í tæp 11 þús-
und tonn árið 1998. (Sömu sögu er
reyndar að segja af lúðuafla. Hann
var kringum 1600 tonn fyrstu árin,
komst síðan í 1900 tonn, en var 500
tonn 1998.) Rækjuafli hefur aukist
gífurlega og er nú reyndar svo kom-
ið, að margir óttast að hrun sé hafíð.
Hlutdeildarkerfið var fyrst og
fremst hugsað til þess að vernda
þorskstofninn, en virðist hafa brugð-
ist, a.m.k. ef litið er á skráðan afla.
Margir, og þá ekki síst sjómenn,
staðhæfa að það stuðli að stórfelldu
brottkasti afla. Bent hefur verið á
leiðir til þess að meta það magn, en
til þess virðist enginn vilji. Það er
undarlegt, því að hér hljóta að vera í
veði gífurlegir hagsmunir fyrir þjóð-
arbúið. Kerfið hefur leitt til aukinn-
ar sóknar í aðra mikilvæga stofna,
sem virðast sumir hverjir vera að
hruni komnir. I fáum orðum sagt
virðist árangur kerfisins helst vera
þessi: Stærri og aflmeiri floti fiski-
skipa og síminnkandi botnfískafli.
I blaðinu Degi hinn 9. september
sl. gaf að líta frétt sem hófst með
þessum orðum: Landsamband ís-
lenskra útvegsmanna er byrjað að
kynna íslenska fískveiðistjórnunar-
kerfið á erlendum vettvangi. I þeim
tilgangi hefur LÍÚ gefið út ritið
„Ábyrg fiskveiðistjórnun íslendinga
- fyrirmynd annarra þjóða.“
Guð hjálpi öðrum þjóðum.
Höfundur er skógfræðingur
og ellilífeyrisþegi
ÞITT FE
HVAR SEM
ÞÚ ERT
0)
mum
SAMTOK
IÐNAÐARINS
Hollustuvemd ríkisins
Umhverfisráðuneytið
Kynning á lögum og reglum er varða
mengunarvarnir fyrirtækja
Hollustuvernd ríkisins, Heilbrigðiseftirlit Reykjavikur, Heilbrigðiseftirlit
Kópavogs og Hafnarfjarðarsvæðis, Samtök atvinnulifsins, Samtök iðnaðarins
og umhverfisráðuneytið boða til fundar miðvikudaginn 12. apríl. nk. hjá
Samtökum iðnaðarins, Hallveigarstíg 1, klukkan 9.00-12.00.
Þar verða nýjar og nýlegar breytingar á lögum og reglum er varða mengunar-
varnir fyrirtækja kynnt. Einnig verður verklag við starfsleyfisveitingar hjá
heilbrigðisnefndum og framkvæmd eftirlits á vegum heilbrigðisnefnda útskýrt,
m.a. með dæmum.
Dagskrá:
Setning fundarins: Davíð Egilson, forstöðumaður mengunarvarnasviðs
Hollustuverndar ríkisins.
Lög um hollustuhætti og mengunarvarnir: Óskar Maríusson, forstöðumaður
umhverfismáladeildar Samtaka atvinnulífsins.
Reglugerð um starfsleyfi fyrir atvinnurekstur sem getur haft í för með sér
mengun: Gunnlaug Einarsdóttir, sérfræðingur hjá Hottustuvernd ríkisins.
Reglugerð um mengunarvarnaeftirlit: Stefán Einarsson, sérfræðingur hjá
Hollustuvernd ríkisins.
Reglugerðir er varða úrgang: Stefán Einarsson, sérfræðingur hjá
Hollustuvernd ríkisins).
Starfsleyfl heilbrigðisnefnda: Tryggvi Þórðarson, sviðsstjóri
umhverfissviðs Heilbrigðiseftiríits Reykjavfkur.
Eftirlit heilbrigðisnefnda: Guðmundur Einarsson, framkvæmdastjóri
Heiibrigðiseftiriits Kópavogs- og Hafnarfjarðarsvæðis.
Fundarstjúri: Davíð Egilson.
Fundurinn er einkum ætlaður fulltrúum í atvinnulíf inu sem málið varðar.
Fundurinn er opinn öllum og aðgangur er úkeypis.
fHeilbrigðiseftirlit K1 Ol 4fikl Hafnartjarðar^1'
Reykjavíkur !•! SÍK og Kópavogssvæðis
^V)A^(\\aV Brúðhjón
Allur borðbiinaóur Glæsileg gjafavard - Briiólijonalislar
VERSLUNIN
Lnuguvegi 52, s. 562 4244.
Vaki sendir áskrifendum Gagnasafnsins tölvupóst í
hvert skipti sem nýjar fréttir eða upplýsingar birtast
um það efni sem þeir hafa áhuga á. Notendur Vaka
velja sér leitarorð og málaflokka og fá þannig alltaf
nýjustu upplýsingar um það sem þeir vilja vera
GAGNASAFN MORGUNBLAÐSINS Á
mbl.is