Morgunblaðið - 16.04.2000, Qupperneq 50

Morgunblaðið - 16.04.2000, Qupperneq 50
50 SUNNUDAGUR 16. APRÍL 2000 MORGUNBLAÐIÐ HUGVEKJA ÍDAG íkon, María Guðsmóðir með Jesúbarnið, eftir Kristínu Gunnlaugs- dóttur. Kort útgefið af Thorvaldsenfélaginu. Kristin ítök frá fyrstu mannvist í landinu Keltneskur þáttur Islands sögu er stærri en margur hyggur. Stefán Friðbjarnarson telur kristinn sið hafa átt ítök hér frá fyrstu mannvist í landinu. ÞAÐ er hafið yfir efasemdir að mikill meirihlutí landnáms- manna (870 tíl 930) var af nor- rænu bergi brotinn. Hluti norrænna landnámsmanna var á hinn bóginn Vestmenn, en svo vóru norrænir menn nefndir, er sezt höfðu tíma- bundið að á Bretlandseyjum, írlandi, Orkneyjum, Skotlandi og Suðureyj- um. Fjölmargir Vestmanna höfðu tekið sér maka af keltnesku kyni og sumir hveijir tekið kristna trú. Landnámsmenn höfðu og með sér fjölda þræla, einkum hertekið fólk, flest keltneskt frá Vesturhafseyjum og írlandi. „Þrælar urðu aðalat- vinnustétt á stórbýlum hérlendis á 10. öld og hlutfallslega fjölmennir," segir Einar Laxness í Islandssögu sinni. I hópi landnámsmanna vóru og nokkrir Keltar. Hermann Pálsson segir í bók sinni Keltar á Islandi (Há- skólaútgáfan 1996): „írskt þjóðerni eða tengsl við írland eru stundum gefin í skyn með nafni landnáms- manns eða viðurnefni, án þess að getíð sé berum orðum hvaðan komið var; Bekan á Bekansstöðum, Beigan á Beigansstöðum, Þorsteinn lunan í Lunansholti, Þorgeir meldún i Tungufelli. Af írskum konum sem settust hér að þykir mikið koma til Mýrúnar Maddaðardóttur... írakonungs, sem varð húsfreyja í Hraunsfirði, Myr- gjolar Gljómalsdóttur Irakonungs... og Grélaðar dóttur Bjartmars jarls á írlandi, sem varð húsfreyja á Eyri í Amarfirði... Löngu eftir að írskar höfðingjadætur voru hættar að gift- ast íslenzkum bændum bregður Höskuldur Dalakollsson sér til út- landa og kaupir ambátt á torgi og tekur hana heim í Dali; síðar reynd- ist hún vera Melkorka Mýrkjartans- dóttir írlandskonungs („Hið írska man“). Og enginn skyldi glejnna móðerni þeirra Helga magra... og Þorgríms Grímólfssonar..., þeir vóru dætrasynir Kjarvals írakonungs." Fyrir norrænt landnám, á 7. eða 8. öld, lögðu írskir einsetumenn, kristn- ir, leið sína til íslands. Elzta frásögn um mannvist hér á landi er frá árinu 795. I ritínu De mesura orbis (um stærð jarðar) greinir írskur munkur, Dicuil að nafni, frá munkum sem dvöldu á eyjunni Thule, „en það nafn höfðu Irar um Island“, segir Einar Laxness í Islandssögu sinni. Otal ís- lenzk ömefni minna á keltneskan upprana. Hér verða talin nokkur, sem vísa beint til írlands, og stuðst við fyrrnefnda bók, „Keltar á ís- landi“, eftir Einar Pálsson. I Ásólfsþættí alskiks í Landnámu er getið Irár undir Eyjafjöllum. Hjá Efra-Hvoli í Hvolhreppi er íra: hvammur og skammt frá Iraheiði. I bændatali frá 1681 er fyrst getið um íragerði í Stokkseyrarhrepgi. Þar er einnig örnefnið Iragarður. í Sogi er írafoss. Svæðið sem íbúðarhús Landsvirkjunar standa á heitir Yra- holt. í Kjós er írafell og samnefndur bær. Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson geta um Irafell á Reykja- nesi. Irafell er einnig í Helgafells: sveit norður af Ljósufjöllum. í Svefneyjum eru Iralönd. Hjá Myrká í Hörgárdal er íragerði. Hér era að- eins talin örfá af fjölmörgum ömefn- um, sem minna á Kelta á íslandi. Fjölmörg bæjar- og mannanöfn benda tíl sömu áttar. Niðurstöður nýlegra rannsókna um uppruna ís- lenzkra kvenna, er benda til Bret- landseyja ekkert síður en Noregs, þurfa ekki að koma neinum í opna skjöldu. Við eram norræn þjóð en teljum jafnframt til frændsemi við íbúa Bretlandseyja, ekki sízt Kelta. Keltneskt fólk, frjálst og hernum- ið, sem hér settist að á landnámsöld, var flest kristíð, að ekki sé nú talað um Papana, er hér dvöldu á 7. og 8. öld. Vestmenn, norrænir menn, sem sezt höfðu að á Bretlandseyjum, og komu þaðan til Islands, vora og sum- ir hverjir kristnir. Það er því ljóst að kristinn siður hefur haft ítök hér á landi allar götur frá fyrstu mannvist í landinu. Kristinn siður er lögtekinn á Alþingi árið 1000. Þá vóra aðeins 130 ár frá því norrænt landnám hófst og 70 ár frá því íslenzkt ríki varð til (með stofnun Alþingis árið 930). Það er því ljóst að heiðinn siður spannar tiltölulega stuttan kafla í þjóðarsög- unni. íslenzk kristni rekur hins veg- ar rætur tíl Papa, sem hér dvöldu löngu fyrir norrænt landnám. Hún verður og vegvísir okkar inn í 21. öld- VELVAKAIVDI Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15 frá mánudeg’i til föstudags Hver þekkir fólkið á myndunum? í myndaalbúmi móður minnar, Helenu Sigur- björnsdóttur, f. 1917, voru þessar myndir. Móðir mín bjó í Reykjavík áður en hún fluttist út. Hún gekk í Miðbæjarbamaskólann og fermdist 1932. Móðir mín lést áður en hún hafði merkt allar myndirnar. Þætti mér vænt um ef les- endur Morgunblaðsins gætu gefið mér einhverjar upplýsingar um þessar myndir. Með fyrirfram þökk fyrir mikilvæga aðstoð. Gunnar Jakobsen, Bokngata 24, 5500 Haugesund, Norge. SKAK Um.sjón Ilelgi Áss Grétarsson Hið skemmtilega Amber mót í Mónókó er haldið á hverju ári. Þar etja kappi saman margir af bestu skákmönnum heims í at- skák og blindskák. Meðfylgj- andi staða er frá mótínu í ár en þá áttust við í blindskák Ind- verjinn Vishy Anand (2.769) og blóðheiti júgóslavneski stór- meistarinn Ljubomir Ljuboejvic (2.559) 35. e5! dxe5 36. De4 Kg8 Nú gat hvítur einfaldlega leikið 37. Dh7+ Kf8 38. Bc5+ og svartur verður óumflýjanlega mát. 37. Bc5 var hinsvegar nógu gott til að neyða svartan til að leggja niður vopnin þar sem eftir 37. ... g6 38. Hxg6+ fxg6 39. Dxg6+ Bg7 40. Dh7+ Kf7 41. Bg6+ Kf6 42. Re4 verður svartur mát. Vfkverji skrifar... IDAG kl. 12:30 fer fram á Wembl- ey leikvangnum í Lundúnum úr- slitaleikur í svonefndri Auto-Wind- screen bikarkeppni í knattspyrnu. Uppselt er á leikinn; tæplega 70 þús- und áhorfendur hafa því greitt tals- vert fé til að fylgjast með Bristol City etja kappi við ensk/íslenska lið- ið Stoke City undir stjórn Guðjóns Þórðarsonar. Óhætt mun að fullyrða að leikur- inn á Wembley í dag sé sögulegur fyrir margra hluta sakir. Ekki ein- asta verður Guðjón Þórðarson fyrsti norræni knattspyrnustjórinn til að leiða lið sitt út á hinn fræga þjóðar- leikvang Englendinga, heldur er hitt ekki síður merkilegt að útlit er fyrir að þrír leikmenn íslenskir muni taka þátt í leiknum; verða annað hvort í byrjunarliðinu eða meðal varamanna á bekknum. Ekki þarf að taka fram að fjórir íslendingar hafa ekki áður tekið þátt í leik sem þessum á er- lendri grundu. xxx NÚ er það svo að AWS-bikar- keppnin er keppni liða í neðri deildum ensku knattspyrnunnar, nánar tiltekið liðum úr 2. og 3. deild, og kannski því ekki beinlínis árangur á heimsmælikvarða að komast með lið í úrslit keppninnar. Engu að síður er keppikeíli liðanna í deildunum tveimur á hverri leiktíð ávallt að komast í úrslitin, enda eru verðlaun- in ekki af verri endanum; úrslitaleik- ur á Wembley. Æðsti draumur margra knattspyrnumanna er að leika listir sínar á vellinum þeim og það er til marks um stemmninguna fyrir leiknum nú að uppselt skuli á hann. Hvort lið um sig hefur ráðstaf- að sínum 35.000 miðum og það er ekki svo lítið þegar haft er í huga að um tíu þúsund áhorfendur sækja að jafnaði leiki Stoke City á Britannia, heimavelli liðsins, og í tilfelli Bristol City er sú tala jafnvel lægri. Af þessu má ráða að fjölmargir áhang- endur liðanna sem alla jafna sækja þó ekki leiki muni verða á meðal áhorfenda á Wembley í dag. xxx YÍKVERJI naut þess fyrr í vetur að sækja heim Stoke-on-Trent héraðið og fylgdist með þegar stolt borgarinnar, knattspymuliðið Stoke City, komst í eigu íslenskra fjárfesta. Undrunarsvipur sumra íbúa hefði vart verið meiri þótt geimverur hefði keypt knattspyrnuliðið, en fjárfest- arnir íslensku báðu fólk sýna þolin- mæði; betri tíð væri í vændum. Framhaldið hefur síðan verið upp og ofan og miður hefur gengið í mörg- um leilqum við markaskorun, en þegar fimm leikir eru eftir af leiktíð- inni - fimmtán stig í pottinum - á Stoke City enn raunhæfan mögu- leika á að komast í umspil um sæti í 1. deild að ári. Ekki er síður um vert að Guðjón gulldrengur Þórðarson á raunhæfa möguleika í dag á að næla sér í enn ein sigurverðlaunin. X x x ENSKIR fjölmiðlar hafa sýnt úr- slitaleiknum áhuga að undan- fömu og rifjuð hefur verið upp nær samfelld sigurganga Guðjóns í ís- lenskri knattspyrnu, með KA, ÍA og KR. Frá föstudeginum 7. ágúst 1992, þegar ÍA undir stjórn Guðjóns tap- aði fyrir KA, hefiir lið undir hans stjóm nefnilega ekki beðið lægri hlut í bikarkeppni hér á landi. Fjögur ár í röð hampaði Guðjón bikarnum, með ÍA og KR, árin 1993, 94, 95 og 96 og að viðbættri sigurgöngu Stoke City í AWS-keppninni nú má fullyrða að hann hafi ekki tapað bikarleik sem þjálfari í átta ár. Frá þessu og meiru til er greint í sérdeilis ítarlegum Stoke-vef á vef- ritinu deiglan.com. xxx EKKI er að efa að fjölmargir ís- lendingar munu setjast fyrir framan sjónvarpsskjáinn í dag og fylgjast með leiknum í beinni út- sendingu á Sýn. í það minnsta mun Víkverji sitja límdur við skjáinn og hrópa: Afram ísland! Afram Stoke City!
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.