Morgunblaðið - 05.05.2000, Side 26

Morgunblaðið - 05.05.2000, Side 26
26 FÖSTUDAGUR 5. MAÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ ERLENT Morgunblaðið/Ilmars Znotins Hátíðahöld í Riga 40 ára hátíðarfundur Fríverzlunarsamtaka Evrdpu í Genf EFTA verður áfram gagnlegt tæki en óvíst hve lengi Á hátíðarfundi í höfuðstöðvum EFTA í Genf í gær litu embættismenn, stjórnmála- menn og fræðimenn yfir 40 ára sögu samtakanna og spáðu í hvaða framtíð lægi fyrir þeim. Auðunn Arnórsson hlýddi á erindin og umræðuna. HALLDÓR Blöndal, forseti Alþingis, var í gœr viðstaddur hátíðahöld í Riga í tilefni af tíu ára afmæli sjálf- stæðisyfirlýsingar Lettlands og 80 ára afmæli lettneskaþingsins. Myndin var tekin eftir að blömsveig- ur var lagður að Frelsisstyttunni í Riga. Hátiðahöldin hófust í fyrradag ROMANO PRODI, forseti fram- kvæmdastjórnar Evrópusambands- ins (ESB), kynnti á miðvikudag breytingar á starfsliði sínu og eru þær raktar til gagnrýni sem hann hefur sætt að undanförnu fyrir embættisfærslu sína. Meðal þeirra sem voru „færðir til“ í starfi var talsmaður Prodis, Ricardo Levi, sem hefur sætt gagnrýni fyrir að spilla samskiptum Prodis við aðra meðlimi framkvæmdastjórnarinnar og fyrir að bregðast því hlutverki sínu að verja yfirmann sinn í fjöl- miðlum. „Við höfum unnið saman í fjölda ára. Ekkert þessu líkt hefur gerst áður og þó eru ítalskir fjöl- miðlar allt annað en óvægnir. An þess að kenna nokkrum um held ég að tími breytinga hafi verið runninn upp,“ sagði Prodi í gær í samtali við breska blaðið The Daily Telegraph. Einnig var Carlo Trojan, aðalrit- ari og starfsmannastjóri fram- kvæmdastjórnarinnar látinn víkja. Honum hefur verið legið á hálsi fyr- ir að hlífa embættismönnum innan framkvæmdastjómarinnar sem sakaðir hafa verið um spillingu. Fór út fyrir valdsvið sitt Hermt er að Prodi hafi á síðustu vikum misst tiltrú meðal þingmanna Evrópuþingsins, umboðsmanns þingsins, starfsliðs framkvæmda- stjómarinnar og, síðast en ekki síst, ríkisstjórna aðildarríkja ESB. Að sögn The Daily Telegraph era það eingöngu Bretar sem nú styðja Prodi. með fundi erlendra gesta frá Eist- landi, Finnlandi, Frakklandi, íslandi, Litháen, Noregi, Póllandi, Svíþjóð og Þýskalandi með forseta lettneska þingsins. Gestirair snæddu kvöld- verð í boði forseta þingsins í gær- kvöldi og þeim var síðan boðið á há- tiðartónleika í óperuhúsinu í Riga. Forsetinn er sagður hafa reynt að reka framkvæmdastjórnina eins og fjölskyldufyrirtæki og aðeins haft samráð við lítinn hóp náinna sam- starfsmanna. Þá gramdist ýmsum ráðamönnum í ríkjum ESB það mjög er Gaddafi, leiðtogi Líbyu, til- kynnti það í sjónvarpsávarpi skömmu eftir ármótin að Prodi hefði boðið sér í opinbera heimsókn til Brussel. Enda þótt embættis- menn framkvæmdastjórnarinnar hafi keppst við að neita því að Prodi hefði sett fram formlegt boð til Gaddafis, viðurkenndu þeir að hann hefði í samtali við Líbyuleiðtogann borið upp þá hugmynd að hann heimsækti höfuðstöðvar ESB. Sam- kvæmt heimildum The Daily Tele- graph telja margir að Prodi hafi með því að orða hugmyndina farið út fyrir valdsvið sitt. Málið er flókið og pólitískt við- kvæmt, ekki síst vegna þess að valddreifing milli aðildarríkjanna og ESB hefur löngum þótt óljós þegar kemur að samskiptum við er- lend ríki. Utanríkismál snerta sjálf- an kjarnann í fullveldi ríkjanna og hafa því gjarnan valdið spennu í samskiptum stofnana ESB og aðild- arríkjanna. Þau hafa einnig verið viðkvæmt deiluefni þegar samið hefur verið um breytingar á grann- sáttmálum sambandsins. Fransk-þýskt samsæri? í síðasta mánuði sló hið virta þýska blað Frankfurter Allgemeine Zeitung því upp sem forsíðufrétt að EFTA hefur í 40 ára sögu sinni nýtzt aðildarríkjum sínum vel og skilað árangursríku starfi. Um þetta voru ræðumenn þessa af- mælisfundar EFTA sammála. Að samtökin, sem vora stofnuð með undirritun Stokkhólmssamningsins svokallaða fyrir réttum 40 árum, myndu lifa fram að öðrum stór- afmælisdegi vildu hins vegar fæst- ir spá með vissu. „Ég hef trú á því að EFTA verði áfram tæki aðildarlandanna svona hálfan til heilan áratug í viðbót. Hvað gerist eftir þann tíma er ekki nokkur vegur að geta sér til um,“ sagði Kjartan Jóhannsson, framkvæmdastjóri EFTA, í sam- tali við Morgunblaðið. Hann sagdi að meðal aðildarlandanna - Is- lands, Noregs, Liechtenstein og Sviss - væri greinilega mikill áhugi fyrir því að viðhalda EFTA sem gagnlegu sameiginlegu tæki, einkum til að halda utan um svo- kölluð „þriðju-landa-samskipti“, þ.e. það kerfi fríverzlunar- og við- tveir meðlimir framkvæmdastjórn- arinnar, Neil Kinnock og Cris Patt- en, væru að undirbúa hallarbyltingu gegn Prodi. Blaðið vitnaði til ónafn- greindra heimilda sem kváðu að ástæðan væri óánægjan með vinnu- brögð og starfshætti Prodis en að ekki væri vitað hvort þeirra Pattens eða Kinnocks ætlaði sér að hreppa embættið. Meðlimir framkvæmda- stjórnarinnar brugðust þegar ókvæða við fréttinni og sendu stjórnendum blaðsins bréf þar sem fréttaflutningnum var harðlega mótmælt. Þeir þverneita að hafa haft nokkuð af þessu tagi í undir- búningi. Sumir hafa að undanförnu þóst geta greint vaxandi andúð í garð Prodis í þýskum fjölmiðlum. Að sögn blaðamanna The Daily Telegr- aph er það altalað í Brussel að neik- væð umfjöllun um Prodi í Þýska- landi eigi sér upprana hjá Frökkum. Vitað er að í röðum franskra ráða- manna er að finna marga af hörð- ustu andstæðingum Prodis, Jacques Chirac er sagður vera einn þeirra. Samkvæmt skilningi blaðamann- anna má greina það af eðli umfjöll- unar þýskra fjölmiðla að valdhöfum í Þýskalandi og Frakklandi hefur orðið uppsigað við Prodi vegna þess að hann hefur hróflað við rótgrón- um aðferðum þessara ríkja við að stýra málum í Brussel. Prodi er sagður vera of hallur undir Breta að mati Þjóðverja og Frakka, hann vilji alltaf tala ensku og hafi „bresk- ar“ skoðanir á efnahagsmálum. skiptasamninga sem komið hefur verið upp við lönd utan Evrópu- sambandsins á síðustu 10 árum. Nú era í gildi fríverzlunarsamn- ingar EFTA-ríkjanna við 14 ríki, flest í Mið- og Austur-Evrópu og við Miðjarðarhafið og fleiri í undir- búningi, m.a. við Kanada. Hagsmunabandalag þjóða sem deila sömu gildum Forseti ráðherraráðs EFTA, Svisslendingurinn Pascal Couchep- in, sagði í sínu erindi, að hefði ein- hver sagt honum fyrir einum ára- tug að EFTA yrði eins og samtökin eru í dag hefði hann „ef- ast um geðheilsu" viðkomandi. Sagði hann það eitt aðaleinkenni EFTA sem stofnunar, að hún væri fær um að taka stökkbreytingu í hvert sinn sem hagsmunir aðildar- ríkjanna krefðust þess. Lýsti Couchepin EFTA dagsins í dag sem eins konar hagsmunabanda- lagi („Zweckverbund") þjóða sem deildu sömu gildum og væru mjög ákafir fylgjendur fríverzlunar. Auk „þriðju-landa-samskipt- anna“ snýst starfsemi EFTA eins og er að mestu um rekstur EES- samningsins. Einar Bull, sendi- herra Noregs hjá Evrópusam- bandinu, sagði í erindi sínu um reynslu EFTA af EES-samstarf- inu að það væri hans trú að þetta samstarf mundi lifa eins lengi og aðildarríkin sæju sér hag í því að viðhalda því. Fram að þessu hefði það gengið ágætlega. Að sjálf- sögðu væri ljóst, að eftir að Island, Noregur og Liechtenstein urðu einu ríkin í EFTA-stoð EES, með innan við 5 milljónir íbúa samtals, hallaði mjög á EFTA-stoðina í EES-samstarfinu andspænis ESB- stoðinni með 370 milljónir íbúa, en með sveigjanleika og árvekni væri vel hægt að viðhalda EES-samn- ingnum. Æskilegra væri að Sviss, stærsta ríkið í EFTA, gengi til liðs við EES, en eins og kunnugt er hafnaði meirihluti Svisslendinga EES-aðild í þjóðaratkvæða- greiðslu í desember 1992. Eftir sjö ára samningaviðræður hefur nú loks verið gengið frá tvíhliða samningum milli Sviss og ESB, sem gengið verður til þjóðar- atkvæðis um í lok þessa mánaðar, en svissneskir ráðamenn era von- góðir um að samningarnir verði samþykktir. Andrea Willi, utanrík- isráðherra Liechtenstein, sagði í samtali við Morgunblaðið að hún sæi ekki annað en að þessi breyt- ing á tengslum Sviss við ESB mundi ekki breyta neinu um þátt- töku Sviss í EFTA, nema, ef eitt- hvað er, til hins betra frá sjónar- hóli EFTA-landanna sem eru í EES. Mikilvæg hugmyndasmiðja Hanspeter Tscháni, fyrrverandi yfirmaður vöruviðskiptamála á að- alskrifstofu EFTA, kynnti á fund- inum nýútkomna bók um þá lær- dóma sem hægt er að draga af fjögurra áratuga reynslu EFTA, en höfundar bókarinnar eru flestir núverandi og fyrrverandi innan- búðarmenn stofnunarinnar. Sagði Tschani EFTA hafa verið mikil- væga hugmyndasmiðju um frjáls viðskipti og hefði með starfi sínu að mörgu leyti átt frumkvæði að ýmsu því sem síðan hefði verið tekið upp út um allan heim. Grunnhugmyndin um fríverzlun, sem hrint hefði verið í framkvæmd af raunsæi, hefði þar ætíð verið höfð að leiðarljósi. Nytjahyggja var enda það orð sem oftast kom fyrir í lýsingum ræðumanna á af- mælisbarninu. Einar Bull varpaði reyndar fram í umræðuna hugmynd sem hreyft hefur verið í herbúðum ESB-efa- semdarmanna í röðum brezka íhaldsflokksins, um að Bretland gangi úr ESB og til liðs við EFTA-stoð EES. Sem EFTA-ríki stæði Bretlandi það líka opið að ganga til liðs við NAFTA, N-amer- íska fríverzlunarsvæðið, sem sum- um í nefndum herbúðum þykir at- hyglisverður kostur, en sem ESB-aðildarríki væri sá kostur útilokaður. Voru menn þó sammála um að þessi hugmynd væri óraunhæf. Yf- irleitt virtist ríkja einhugur um að ekki væri við því að búast að nokk- urt ríki ætti eftir að bætast í hóp fullgildra aðildarríkja EFTA. Öllu hættara væri við því að þess væri ekki langt að bíða að eitt eða fleiri EFTA-ríkjanna fjögurra fylgdu öðram fyrrverandi EFTA-ríkjum yfir í ESB. Svissneski ráðherrann Couchep- in lauk lýsingu sinni á fertugsa- fmælisbarninu með því að vitna í orð Benjamins Franklins; „við- skipti hafa aldrei rekið neina þjóð í þrot“. EFTA hafi lagt mikilvægan skerf til þess að koma á frjálsum viðskiptum í heiminum og því hafi þeir sem að þessum samtökum standa ástæðu til að fagna á þess- um tímamótum. Ólafur Davíðsson, ráðuneytis- stjóri forsætisráðuneytisins, stýrði umræðunum fyrri hluta dagskrár- innar en Kjartan Jóhannsson eftir hádegi. Langur laugardagur Fallegtir fatnaður. Spennandí tííboð. Víð seljum líka stór númer. LINDIN Tískuverslun Eyravegi 7, Selfossi, sími 482 1800 (gegnt Hótel Selfossi) Stofnanir og aðildarríki ESB sögð hafa misst tiltrú á Prodi Nýtur aðeins stuðnings bresku stjórnarinnar

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.