Morgunblaðið - 16.05.2000, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Sjálfsmynd Louisu Matthías-
dóttur frá 1982 er meðal verka á
yfirlitssýningu sem nú stendur
yfir í Galleríi Salander O’ReiIly í
New York.
Sýning á
verkum Lou-
isu Matthías-
dótturí New
York
Morgunblaðið. New York.
SÝNING til minningar um Iistmál-
arann Louisu Matthi'asdóttur stend-
ur nú yfir í galleríi Salander
O’ReilIy á 79. stræti á Manhattan.
Sýnd eru 15 verk í tveimur sölum á
efri hæð gallerísins. Málverk eftir
Louisu, götumynd úr Reykjavík frá
1989, prýðir að þessu sinni forsíðu
Gallery Guide, mánaðarlegrar dag-
skrár yfir sýningar í borginni. Seg-
ir listgagnrýnandi New York
Times, Roberta Smith, frá sýning-
unni í grein sem tileinkuð er
sýningarsölum á Madison Avenue
og birt var á forsíðu menningar-
kálfsins 5. maí sl.
Verkin á sýningunni eru þrískipt
eftir viðfangsefnum.
Þar er að finna landslagsmyndir
frá íslandi, kyrralífsmyndir og
nokkrar sjálfsmynda listakonunn-
ar.
Þau eru frá árunum 1970 til 1990
og koma flest úr einkaeign. Sal-
ander O’ReilIy-galleríið hefur haft
umsjón með sýningum á verkum
Louisu Matthíasdóttur hér vestan
hafs og fer nú með verk úr dánar-
búi listakonunnar. Töluverð eftir-
spurn hefur verið eftir verkum
Louisu heiman frá íslandi en einnig
annars staðar frá, s.s. Banda-
ríkjunum og Norðurlöndunum. Af
þeim fimm verkum sem til sölu
voru á sýningunni hafði eitt þeirra
þegar verið selt. Sýningin stendur
yfir til 27. maí nk.
-------------------
Rit
• 4. HEFTI ritsins Rödd barnsins
er komið út.
I ritinu eru þrjú erindi sem flutt
voru á málþingi í Norræna húsinu í
nóvember sl. á vegum Bernskunnar
og Barnavinafélagsins Sumargjafar.
Biskup íslands, herra Karl Sigur-
björnsson, fjallaði um þema mál-
þingsins: Hlutverk og ábyrgð for-
eldra í ljósi lífsgilda, trúar og
þekkingar. Dr. Sigrún Júlíusdóttir
dósent við Háskóla íslands nefndi
erindi sitt Félagslegur hverfulleiki.
Siðagildi, foreldrahvöt og hlutur
stjórnvalda. Erindi Jónínu Þ.
Tryggvadóttur verkefnisstjóra í
Kennaraháskóla íslands hét Hlut-
verk og ábyrgð foreldra í ljósi þekk-
ingar á þroska og þörfum barna.
Utgefandi er Bernskan - Islands-
deild OMEP.
Miles hinn
mikli
Miles Davis á tónleikum í Kaupmannahöfn.
TONLIST
Geisladiskar
MILES DAVIS & JOHN
COLTRANE
The complete Columbia recordings.
Diskur 1: Kvintett Miles Davis: Dav-
is, trompet, John Coltrane, tenór-
saxófónn, Red Garland, pxanó, Paul
Chambers, bassi, og Philly Jo Jon-
es, trommur. Október 1955 ogjúní
1956. Diskur 2: Sami kvintett júní
og september 1956, auk sextetetts
Miles Davis, Cannonball Adderley
altósaxófónleikari bætist í hópinn.
Febrúar 1958. Diskur 3: Sextett
Miles Davis febrúar, mars og maí
1958. A maí-upptökunum leysa Bill
Evans og Jimmy Cobb Garland og
Philly Jo af hólmi. Diskur 4: Sext-
ettinn frá því í maí 1958 leikur Love
for sale. Kind of blue-svítan frá
mars/apríl 1959 með sama sextett
utan hvað Wynton Kelly leysir Bill
Evans af hólmi í einum ópusi;
Freddie Freeloader.
Diskur 5: Davis, Coltrane, Kelly,
Chambers og Philly Jo leika Theo.
Hank Mobley tenórsaxófónleikari
bætist við í Someday my prince will
come. Tekið upp í maí 1961. Davis,
Coltrane, Adderley, Evans, Cham-
bers og Cobb á Newport-djasshátíð-
ixmi í júlí 1958. Diskur 6: Sami sext-
ett á tónleikum á Plaza-hótelinu í
New York í september 1958. Gefið
út af Sony 11. apríl 2000. Dreifing á
íslandi: Skífan. Verð: 8.999.
AÐALSTIGNIR voru algengar í
djassinum á árum áður: Duke Ell-
ington, Count Basie, Earl Hines.
Þar ríktu líka konungarnir Oliver
og Cole. Louis var einstaka sinn-
um nefndur Satchmo the great og
því viðurnefni mætti svo sannar-
lega sæma Miles Davis. Alexander
mikli lagði undir sig þann heim er
Grikkir þekktu - Miles Davis
djassheiminn gjörvallan. Hann er
einn af höfuðmeisturum djassins
og jafnframt sá er hvað mestra
vinsælda hefur notið. Aðdáenda-
hópur hans er á öllum aldri og
hann rýfur öll tónlistarlandamæri.
T.d. sagði Björk Guðmundsdóttir
eitt sinn, er hún var spurð hvort
eitthvað merkilegt væri að gerast í
tónlistinni, að fyndi hún ekkert
sem sér líkaði keypti hún bara eitt-
hvað með Miles Davis færi hún í
plötubúð. Ætli hún sé ekki búin að
næla sér í þessa frábæru heildar-
útgáfu á sveitum Miles Davis með
John Coltrane á Columbiu. Fyrsta
bindinu í heildarútgáfu Sony á Col-
umbiu-hljóðritunum Miles Davis,
en útgáfutíminn helst ekki í hend-
ur við númeraröð frekar en út-
gáfur Hins íslenzka fornritafélags
á gullaldarbókmenntum okkar.
Kvintett og sextett Miles Davis,
þar sem John Coltrane blés í ten-
órsaxófóninn, verður að telja til
höfuðhljómsveita djasssögunnar
ásamt Hot five og seven sveitum
Louis Armstrongs, stórsveit Duke
Ellingtons og kvartettum Charlie
Parkers. Á þeim tæpu sex árum
sem Coltrane lék með Miles Davis
varð hinn módali djassstíll til - í
stað þess að spinna yfir hljóma
voru skalar notaðir og möguleikar
sköpunarinnar margfaldaðir.
Helsta meistaraverk hins módala
djass, Kind of blue svítuna, hljóð-
ritaði sextett Miles Davis á níu
tímum í hljóðveri Columbia við 30.
stræti í New York. Tvær þriggja
tíma tarnir 2. mars og þrír tímar
22. apríl. Félagar Miles höfðu
aldrei séð tónlistina fyrren í hljóð-
verinu og nótur þær er Miles kom
með voru aðeins einfaldar skissur
- en á níu tímum umbreyttust þær
í eitt af helstu meistaraverkum
tónlistar okkar tíma, svítuna sem
nefnd hefur verið Kind of blue og
selst hefur meir en nokkur önnur
djassplata. Gleðilegt þegar snilld-
arverk njóta slíkrar hylli og ryðja
meðalmennskunni frá.
Þegar svítan var gefin út á
geisladiski var leiðréttur hraðinn á
þeim ópusum er hljóðritaðir voru
2. mars, Freddie Freeloader, So
what og Blue in green, því segul-
bandið sem frumtökurnar voru
gerðar eftir gekk örlítið of hægt.
Sumum hefur þótt það helgispjöll,
en mér finnst stórkostlegt að fá
þessa leiðréttu útgáfu þótt sú hæg-
ari hafi hljómað í eyrum mér í
fjörutíu ár. í þessu safni er auka-
takan af Flamenco sketches, sem
fyrst var birt á fjögurra platna út-
gáfu Sony: Miles Davis: The Col-
umbia years, svoog áður óbirt upp-
haf að Freddie Freeloader og
athugasemdir frá Miles í hljóðveri.
Það tekur hálfan annan tíma að
spila áður óbirt efni í þessu safni,
það eru að vísu allt aukatökur
nema Little Meloane með sextettn-
um frá 1958. Fyrri upptöku Davis
á þessum ópusi Jackie McLeans,
með kvintettnum frá 1955, má
heyra á fyrsta diski safnsins.
Það er sama hvort maður á út-
gefna efnið eða ekki. Sérhver Mil-
es Davis-aðdáandi verður að eign-
ast þetta safn - og þess vegna allir
unnendur listtónlistar sem eyra
hafa fyrir rýþmískri tónlist. Fyrir
utan klukkutímann nýja er hljóm-
urinn miklu betri en áður hefur
heyrst og auk þess gaf Columbia
þessa tónlist út á fjórtán breiðskíf-
um, sjaldnast í réttri tímaröð og
oft innan um óskylt efni. Hlustandi
á þetta safn geta menn fylgt þróun
Davis er hann skóp enn eitt tíma-
bil djasssögunnar - módala tíma-
bilið. Art Farmer sagði eitt sinn að
Miles væri einsog Picasso, ferill
hans skiptist í tímabil sem öll væru
stefnumarkandi. Þannig fór Miles í
fararbroddi í svala djassinum,
módaldjassinum og rafdjassinum.
Fyrstu þrír diskarnir eru að
stofni til breiðskífurnar ’Round
about midnight, Milestones og
Jazz tracks - utan hvað tónlist
Miles Davis við kvikmynd Louis
Malles: Ascenseur pour l’échafaud,
er ekki með því Coltrane spilaði
ekki með - sá fjórði Kind of blue,
sá fimmti At Newport og lokadisk-
urinn Jazz at The Plaza. Allt er
gefið út í réttri tímaröð, nema tón-
leikarnir eru settir á tvo lokadisk-
ana. Þetta er nokkuð umdeilanlegt,
en ekki var hægt að láta frumplöt-
urnar halda sér einsog gert var í
Miles Davis/Gil Evans útgáfunni
vegna þess að of mikið af tónlist-
inni var fyrst gefið út á safnplöt-
um. Að mörgu leyti hefði ég kosið
að hafa tónleikana á réttum tíma-
punkti í safninu, því þeir eru mjög
mikilvægir í þróunarsögu Davis
vegna þess hve lítið er til með Mil-
es Davis sextettnum þarsem Bill
Evans leikur á píanóið. Evans var
lykilmaður í módalisma Miles og
leysti Red Garland af hólmi, en
hinn kröftugi garner-
íski píanóleikur hans
hefði aldrei fallið að
hinum nýja stíl Dav-
is-sextettsins. Aft-
urámóti vantaði Bill
Evans kraft Gar-
lands og því var eðli-
legt að Miles réði
Wynton Kelly í hans
stað - og léti hann
blúsa Freddy Free-
loader í Kind of blue
svítunni.
Þessi tónlist er
þegar hluti sögunn-
ar. Fyrstu upptök-
urnar eru þó ekki í
hópi þess besta er
Miles Davis lætur
eftir sig og það er
ekki fyrren með
sextettupptökunum
frá því í febrúar 1958
að tónlistin blómstr-
ar að nýju og þá er
snilldarvérkið Mile-
stones hljóðritað -
fyrst allra módal-
verka djasssögunnar.
Þó er Miles raun-
verulega sá eini í
hópnum sem nýtir
sér hið nýja frelsi í
spuna sínum. Annað var uppá ten-
ingnum í yngsta verkinu í þessu
safni, Theo, frá 1961, sem er eins-
konar valsútgáfa af Flamenco
sketces - þá hafði fullkomnuninni
verið náð í módalismanum.
Það var engin von til þess að
Miles Davis gæti haldið manni á
borð við John Coltrane í hljóm-
sveit sinni lengur en fimm ár og
þegar Coltrane yfirgaf Davis
stofnaði hann kvartettinn fræga
með McCoy Tyner og Elvin Jones,
sem skrifaði nafn sitt gullnum stöf-
um í djasssöguna. Hank Mobley
leysti Coltrane af hólmi hjá Miles,
en naut sín þar aldrei. Það var
ekki fyrr en Wayne Shorter kom
til sögunnar að Davis kvintettinn
varð forustusveit djassins að nýju.
Heildarútgáfa Sony á verkum
þeim er Miles Davis hljóðritaði
fyrir Columbia er vandaðasta
djassútgáfa er fyrirtækið hefur
staðið að. Miles Davis & John
Coltrane er fyrsta bindið í útgáfu-
röðinni. Áður eru útkomin bindi 2:
Miles Davis & Gil Evans: The
complete Columbia recordings
(maí 1957 til febrúar 1968), bindi 4:
Miles Davis quintett 1965-1968;
hinn magnþrungni kvintett með
Wayne Shorter, Herbie Hancock,
Ron Carter og Tony Williams (jan-
úar 1965 til júní 1968) og bindi 6:
The complete Bitches brew sess-
ions (nóvember ’69 - febrúar ’70),
helsta stórvirki rafdjassins.
Það verður mikil hátíð þegar
safnið er útkomið allt, en hvert
bindi er slíkur dýrgripur að fágætt
er.
Vernharður Linnet
Norræna vísna- og þjóðlagahátíðin
Mikael Wiehe hlýtur Osk-
ar Hansen-verðlaunin
SÆNSKI vísnasöngvarinn, gítar-
leikarinn og tónskáldið Mikael
Wiehe hlýtur Oskar Hansen-
verðlaunin á Norrænu vísna- og
þjóðlagahátíðinni sem haldin
verður í Vordingborg í Dan-
mörku 27.-30. júlí næstkomandi.
Þetta er í annað sinn sem verð-
launin, sem kennd eru við danska
verkalýðsskáldið Oskar Hansen
(1895-1968), eru veitt, en til
þeirra var stofnað á Norrænu
vísna- og þjóðlagahátíðinni á síð-
asta ári. Verðlaunin skulu veitt
norrænum tónlistarmanni, sem í
verkum sínum og lífi hefur beint
kastljósinu að þeim sem minna
mega sín í samfélaginu. I frétta-
tilkynningu frá hátíðinni segir að
Oskar Hansen hafi meira en
nokkur annar skrifað um þörfina
fyrir samstöðu, stolt verka-
manna, manngildi og takmarka-
lausa ást á föðurlandinu. Oskar
Hansen hefur verið kallaður
þjóðskáld dönsku verkalýðs-
hreyfingarinnar. Þekktustu
söngvar hans eru „Danmark for
folket" og „Nár jeg ser et rodt
flag smælde", sem eru meðal ást-
sælustu söngva verkalýðshreyf-
ingarinnar í Danmörku. Danski
tónlistarmaðurinn og söngvahöf-
undurinn Benny Holst hlaut
verðlaunin á síðasta ári.
Söngvar um öréttlæti, frels-
isþrá, ást og öttann við
dauðann
Mikael Wiehe hefur sungið og
spilað í rúm þrjátíu ár. „Söngvar
hans, sem fjalla m.a. um órétt-
læti, frelsisþrá, ást og óttann við
dauðann, hafa hrifið þúsundir
áheyrenda. Áhugi hans og stuðn-
ingur við lýðræðis- og samstöðu-
hreyfingar rómönsku Ameríku
og ANC í Suður-Afríku hefur
komið enn fleirum til góða,“ segir
m.a. í umsögn dómnefndar. Verð-
launin eru 25.000 danskar krónur
eða sem nemur um 232 þúsund-
um íslenskra króna. Að lokinni
afhendingunni, á síðasta degi há-
tíðarinnar, 30. júlí, verða tónleik-
ar með Mikael Wiehe og hljóm-
sveit hans. Meðal annarra sem
fram koma á hátíðinni má nefna
Sven-Bertil Taube og Pár Sör-
mann frá Svíþjóð, Bjorn Eidsvág
og Vamp frá Noregi, Erik Grip
frá Danmörku og Grænlendinga-
kórinn Aqisseq.
Wagner leik-
inn í Israel
BLAÐ verður
brotið í ísraelskri
tónlistarsögu í
október næst-
komandi þegar
sinfóníuhljóm-
sveit landsins
mun leika verk
eftir Richard
Wagner á tónleik-
um. Verk Wagn-
ers, sem var eftirlætis tónskáld
Adolfs Hitlers, hafa ekki hljómað í
annan tíma í Landinu helga.
Tónsprotinn verður í hendi Rúm-
enans Mendi Rodans, aðalstjórn-
anda hljómsveitarinnar, sem á ung-
lingsaldri lifði af helförina. Hann
flúði til skógar ásamt móður sinni og
fjórum yngri bræðrum er nasistar
réðust inn i þorp þeirra. Faðir Rod-
ans og frændur týndu hins vegar lífi.
Að áliti Rodans er það ánægjuefni
að tónlist Wagners skuli loksins
verða flutt í ísrael. Orðið „hefnd“
komi aftur á móti ekki upp í hugann.
Mendi Rodan