Morgunblaðið - 25.06.2000, Side 26

Morgunblaðið - 25.06.2000, Side 26
26 SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ Samtals 89 öldrunarstofnanir á landinu öllu bjóða upp á dvalarog/eða hjúkrunarrými fyriraldraða en afþessum stofnunum eru sautján ÍReykjavík, tólfá Reykjanesi, þrettán á Suðurlandi ogað jafnaði um tíu í hverju hinna kjördæmanna fimmM Rekstur dvalar- og hjukrunarheimila er í hönd- um sveitarfélaga, félagasamtaka eða annarra einkaaðila en fjármögnun þjónustunnar hefur að mestu leyti verið í höndum ríkisins og þeirra sem þjónustunnar njóta. Ríkið greiðir sinn hlut af rekstrarkostnaði stofnananna með daggjöldum annars vegaren með föstum fjárlögum hins vegar. þeim eigi að „skammta" daggjöld. Bendir Júlíus á að rekstrarkostnaður Grundar sé verulega umfram tekjur og það þrátt fyrir ítrustu ráðdeild í rekstri. I gerðardóm voru skipaðir af Hæstaréttir þeir Magnús Thorodd- sen hæstaréttarlögmaður og Lárus Eh'asson verkfræðingur en af Grund var skipaður Halldór Steingrímsson viðskiptafræðingur. Að sögn Magn- úsar Thoroddsens er ekki gert ráð fyrir því að niðurstöður dómsins Uggi fyrir fyrr en í haust en í samtali Morgunblaðsins við Guðríði Þor- steinsdóttur, skrifstofustjóra í heil- brigðisráðuneytinu, í vor er ljóst að það muni hafa fordæmisgildi fyrir aðrar daggjaldastofnanir staðfesti dómstólar niðurstöðu gerðardóms hver svo sem sú niðurstaða verður. „Níu prósent halli á rekstri hjúkrunarheimila“ Davíð Á. Gunnarsson, ráðuneytis- stjóri í heilbrigðis-og tryggingamála- ráðuneytinu, segir um hærri dag- gjaldagreiðslu til Sóltúns miðað við auglýsingu ráðuneytisins um dag- gjaldagreiðslur til sjúkrahúsa að gert sé ráð fyrir því að hjúkrunarþyngdin á Sóltúni verði nokkuð meiri en hjá þeim hjúkrunarheimilum sem nú hafa mestu hjúkrunarþyngdina sam- kvæmt RAI-mælingu. Bendir hann á til útskýringar að hjúkrunarheimihð Sólvangur í Hafnarfirði hafi mestu hjúkrunarþyngdina samkvæmt RAI- mælingu sem fram fór árið 1998, eða stuðulinn 1,07, en reiknað sé með því að hjúkrunarþyngdin í Sóltúni verði nær 1,20. Þessi mikla hjúkrunar- þyngd heimilisins sé í samræmi við það markmið að Sóltún taki við vist- mönnum frá öldrunarsjúkrahúsum Reykjavíkur, þeim einstaklingum sem þarfnast hvað mestrar hjúkrun- ar. „Það má því segja að Sóltúnsheim- ihð verði millistig milli sjúkrahúss og hjúkrunarheimilis en það gleymist oft í umræðunni," segir hann. Kveður hann stigsmun vera á því hvort hjúkrunarstofnanir taki inn vistmenn frá einkaheimilum, dvalar- heimilum og öldrunarsjúkrahúsum eða aðeins frá öldrunarsjúkrahúsum. „Þær stofnanir sem einungis taka inn vistmenn frá öldrunarsjúkrahúsum hljóta að vera með veikustu einstakl- ingana,“ útskýrir Davíð. Þetta sjónarmið var ítrekað af heil- brigðis- og tryggingamálaráðherra, Ingibjörgu Pálmadóttur, í utandag- skrárumræðu þeirri á Alþingi, sem áður var vitnað til og fram fór í maí sl. Benti ráðherra þar m.a. á að tilgang- ur Sóltúnssamningsins væri að mæta brýnni þörf fyrir mjög veika aldraða einstaklinga á Reykjavíkursvæðinu sem nú lægju inni á sjúkrahúsum þar sem kostnaður á rúm væri langtum hærri en verður á Sóltúnsheimilinu. „Rekstrarkostnaður á legudag er um tuttugu þúsund krónur á bráðadeild en hann er um 16.500 kr. á öldrunar- lækningadeild og verður um tólf þús- und krónur í Sóltúni. Með einkafram- kvæmd teljum við okkur því hafa náð góðum samningum á grundvelh strangra, faglegra skilyrða," sagði ráðherra. Þegar Davíð var í samtali við Morgunblaðið spurður að því hvers vegna ekki hafi verið miðað við að Sóltún fengi daggjaldargreiðsluna 10.250 í stað 11.880 þar sem kveðið sé á um í auglýsingu um daggjöld sjúkrastofnana að þær stofnanir sem hafi hjúkrunarþyngdina 1,05 og yfir fái fyrri upphæðina, segir hann að auglýsingin um daggjöld hafi verið birt áður en samningamir við Sóltún hafi verið gerðir og að í henni hafi ver- ið gert ráð fyrir að hjúkrunarþyngd heimilanna færi ekki mikið yfir 1,05. „Þegar auglýsingin um daggjöldin var sett var ekkert hjúkrunarheimih með meiri hjúkrunarþyngd en 1,07 og þar að auki var ekkert heimilanna til- búið til að taka eingöngu við vist- mönnum beint af heilbrigðisstofnun- um á borð við öldrunarsjúkrahúsum," segir Davíð og bætir við aðspurður að hugsanlega verði gert ráð fyrir hærri þyngdarstuðh og þar með hærri dag- gjöldum næst þegar auglýsing um daggjöld sjúkrastofnana verður birt. „En það fer auðvitað eftir því hversu veikir einstaklingar verða vistaðir á viðkomandi stofnunum." Þegar Davíð er í framhaldinu inntur eftir því hvort daggjöld til Sóltúns komi ekki til með að verða lægri verði hjúkrunarþyngd- in á heimilinu mun minni, af einhveij- um ástæðum en 1,2, segir hann svo vera og það sama gildi reyndar um önnur hjúkrunarheimili. Það er að segja komi hjúkrunarþyngd heimil- anna til með að breytast hljóti gjaldið að breytast í samræmi við það. Þetta kom einnig fram í ræðu heil- brigðis- og tryggingamálaráðherra í fyrrgreindri utandagskrárumræðu á Alþingi. Þar sagði hún að daggjöld á hjúkrunar- og dvalarheimilum hefðu frá áramótum verið ákvörðuð á grundvelli RAI-mats og því væru daggjöld ekki lengur ákvörðuð á „grundvelli tilfinninga fyrir hjúkrun- arþyngd sjúklinga,“ eins og hún orð- aði það. Benti hún jafnframt á að stofnanimar sjálfar mætu vistmenn- ina á grundvelli RAI-matsins undir eftirliti RAI-matsnefndar sem starf- aði á vegum heilbrigðis- og trygg- ingamálaráðuneytisins. „Ef forsvars- menn stofnana koma nú og telja sig vera með þyngri sjúklinga en RAI- matið segir til um og að þeir séu þess vegna með of lág daggjöld þá er eitt- hvað að matinu sem þeir gera eða þá að þörf vistmanna fyrir þjónustu hef- ur breyst og aukist.“ Miklar vonir bundnar við RAI-mælingamar Eins og fram kom í byijun þessai’- ar greinar fær Sóltún ekki aðeins það sem kallað er daggjald heldur líka gjald fyrir húsnæði á hvem legudag. Þessi húsnæðisgreiðsla hefur einnig sætt mildlli gagnrýni og hafa forsvarsmenn Grandai- m.a. bent á að þeir hafi aldrei fengið neina auka- greiðslu sem þessa fyrir húsnæði. Um þetta segir Davíð m.a. að húsnæðis- gjaldið til Sóltúns sé hugsað sem leiga fyrir húsnæðið og að sú leiga sé ódýr miðað við það ef ríkið hefði byggt upp húsnæðið sjálft. Bendir hann á í þessu sambandi að önnur heimili hafi í raun fengið slík gjöld frá opinberum aðilum en með öðram hætti. Til að mynda hafi sveitarfélögin og Fram- kvæmdasjóður aldraðra yfirleitt lagt þeim til fé til uppbyggingar og við- halds húsnæðis. „Það má þó auðvitað ekki gleyma því að ýmis félagasamtök og einstaklingar hafa með fijálsum framlögum og ýmiss konar tekjuöfl- un, dugnaði og útsjónarsemi byggt upp öfluga og góða þjónustu. Ríkið getur þó ekki ætlast til að með þess- um hætti sé hægt að standa undir stóram hluta þjónustunnar við j aldraða.“ / Davíð ítrekar sömuleiðis að í Sól- túnssamningnum sé kveðið á um að verksali, þ.e. Öldnm hf, sé, skuld- bundinn til að sækja ekki um framlög úr Framkvæmdasjóði aldi'aðra eða þeim sjóðum sem kynnu að taka við hlutverki hans vegna framkvæmda við byggingu sem viðkemur samning- num. Davíð tekur fram, eins og reyndar fleiii viðmælendur blaðamanns, að þegar verið sé að taka upp nýtt kerfi, í þessu tilfelli útboð hjúkrunarrýma og notkun RAI-mælingar við mat á daggjaldargreiðslum, eigi að sjálf- sögðu sér stað einhver umræða sem leiðir vonandi til þess, ásamt frekari faglegri þróun kerfisins, að ýmsir agnúar sníðist af; kerfið verði betra með tilliti til markmiðsins. „Það er reyndar fróðlegt að fylgj- ast með að þetta [að þeir veikustu hafi forgang inn á hjúkranarheimilin] skuli nú vera íjárhagslega eftirsókn- arvert fyrir hjúkrunarstofnanir," seg- ir Davíð og bætir við að markmiðinu sé náttúralega náð sé það tryggt að þeir sem veikastir séu hafi forgang fram yfir hina. Greinilegt er í samtölum við þá sem til þekkja að miklar vonir era bundn- ar við að RAI-mælingakerfið verði til þess að daggjöld ríldsins til hjúkrunarheimila verði meira í sam- ræmi við raunveralegan kostnað þeirrar þjónustu sem þar er veitt en einnig til þess að hvetja slíkar stofn- anfr til að taka þá aldraða inn sem era í brýnustu þörf fyrir hjúkranarrými. Formaður RAI-matsnefndarinnar, Hrafn Pálsson, bendir þó á að það taki ár og daga að fínpússa RAI-mat- ið þannig að það nái tilgangi sínum og í sama streng tekur Anna Bima Jens- dóttir, hjúkranarframkvæmdastjóri og einn fulltrúa í RAI-matsnefndinni. Hún segir að með því að miða daggjaldagreiðslur við RAI-matið sé verið að reyna að láta fjármagnið fylgja þörfum sjúklinganna en auðvit- að verði menn hræddir þegar verið sé að taka upp nýtt keríi ekki síst þegar það snýst um peninga. í fyrrgreind- um drögum að skýrslu um öldranar- þjónustu er fullyrt að með greiðslu daggjalda samkvæmt RAI-mæling- um sé orðið sýnilegra fyrir hvaða S þjónustu sé verið að greiða og að daggjaldagreiðslur séu í auknu sam- ræmi við raunveralegan kostnað. „Þetta er mikilvægur þáttur í því að móta skýrari stefnu um þá stofnana- þjónustu sem ríkið greiðir fyrir. I því skyni er einnig nauðsynlegt að skil- greina betur hvaða þjónustu skuli veita í dvalarrými annars vegar og þá sérstaklega í hjúkranarrými hins ; vegar og þar geta RAI-mælingamar einnig komið að gagni. Loks má geta að RAI-mælingarnar gera kleift að sinna eftirliti með þjónustu stofnana og veita þannig nauðsynlegt aðhald til að tryggja gæði hennar,“ segir í drög- um að skýrslunni. Sigurður Helgi Guðmundsson, prestur og forstjóri hjúkranarheimil- anna Skjóls og Eirar, hefur þó orðið til þess að gagnrýna það að RAI-mat- ið taki ekki tillit til þeirrar þjónustu sem veita þurfi þeim sem búi við skerta heilastarfsemi. í grein sinni í Morgunblaðinu í maí sl. segir hann m.a. að það hjúkranarmat sem ekki taki tillit til sérstöðu þeirra sem búa við minnistap og aðra skerðingu af álíka toga sé ekki fært um að vera grandvöllur greiðslumats þótt það sé vel úr garði gert að öðra leyti. Að- spurð kveðst Anna Bfrna taka undir þá gagnrýni að RAI-þyngdarstuðull einstaklinga með langt gengna heila- bilun mælist of lágur miðað við fjölda þess hjúkranarfólks sem nauðsynleg- ur er til að mæta þörfum þeirra. „Eg tek undir þessa gagnrýni hans,“ segir Anna Birna. „Ut frá al- þjóðlegri reynslu og þeirri reynslu sem við höfum á öldrunarþjónustunni á Landakoti er alveg ljóst að einstak- lingar með skerta vitræna getu þurfa ekki færri hjúkrunarklukkustundir [þ.e. minni umönnun á hveija klukku- stund] á sólarhring en mjög líkam- lega fjölfatlaðir sjúklingar." Anna Bima segir að það sé þekkt vandamál að RAI- mælitækið sem og önnur hjúkranarþyngdarmælitæki svo sem Rush Medicus hafi átt erfitt með að ná utan um þá sértæku þjónustu sem minnissjúkir þurfi á að halda. Þeir séu með öðram orðum háðir stöðugum stuðningi við athafnir daglegs lífs sem erfítt sé að mæla. „Það þarf að finna lausn á þessum vanda þegar metnar eru greiðslur til öldrunarstofnana og er það meðal annars gert í nýgerðum samningi um „Hjúkranar- heimili-einkaframkvæmd," segir hún og á þar við Sóltúnssamninginn. „I samningnum var tekið tillit til sér- þarfa aldraðra með minnissjúkdóma og út frá því ákvörðuð meðaltalsút- koma RAI-þyngdarstuðuls fyrir hlut- aðeigandi heimili. Breytileiki í greiðslum til hjúkranarinnar tekur síðan mið af breytingum á hjúkranar- þörfum þeirra einstaklinga sem búa á heimilinu hverju sinni. Slíkt kerfi get- ur ekki annað en verið jákvæð þróun og ákveðin fyrirmynd af þjónustu- ! samningum rikis við sjálfseignar- stofnanir, og mun það án efa koma öðrum sambærilegum stofnunum til góða. Þannig á það ekki að vaxa öld- ranarstofnunum í augum að taka inn þá sem í mestri þörf era,“ segir Anna Bima að síðustu. íauknum mœli stuðst við RAI-mœlingu I AUKNUM maeli er farið að styðjast við hið svokallaða RAI-mælitæki til þess að meta hjúkrunarþyngd stofnana, bæði hér á landi sem og erlendis, en RAI er skammstöfun á hugtakinu Resident Ass- essment Instrument. Á íslensku hefur það hlotið þýðinguna raunverulegur aðbúnaður íbúa. RAI-mælitækið rekur uppruna sinn til Bandaríkjanna og er í stuttu máli að- ferð sem notuð er til þess að mæla hjúkrunarþyngd (eða hjúkrunarálag) ein- staklings, með öðrum orðum umönnunar- þörf hans út frá heilsufarsástandi. Aðferð RAI-mæiitækisins til að meta heilsu- farsástand einstaklingsins felst í því að meta ákveðin heilsufarsleg atriði sjúk- lingsins á borð við líkamlega og andlega færni, líffræðilegar upplýsingar, sjón, tjáskipti og lyfjanotkun svo dæmi séu nefnd. Er mælingin m.a. gerð með því að fara yfir sjukraskra einstaklingsins, ræða við hann og fylgjast með honum sem og að afla upplýsinga um hann frá þeim sem hann annast. svo sem hjúkrunarfræðing- um, læknum og ættingjum. Þegar heilsu- farsástand einstaklingsins hefur verið metið á þennan hátt eru umönnunarþarfir hans metnar, þ.e. fundið er út með ákveðnum aðferðum hve miklnn mannafla þarf til þess að hægt sé að mæta þörfum hans svo vel sé. Breytist heilsufar ein- stakllngsins eftir RAI-matsmælingu þarf að gera hana að nýju. Með því að finna út hjúkrunarálag hvers einstaklings á ákveðinni delld er hægt að finna út meðalhjúkrunarálag deildarinnar og á sama hátt er hægt að finna út með- alhjúkrunarálag stofnunarinnar. Áhersla er lögð á að þeir aðilar sem annast einstak- linginn, til að mynda hjúkrunarfræðingar, séu ábyrgir fyrir RAI-matsmælingunni á viðkomandi einstaklingi en áreiðanleiki mælingarinnar er m.a. mældur með því að láta sitthvorn hjúkrunarfræðinginn meta sama aðilann tvisvar. RAI-mælingin tölvuvædd Til þess að halda utan um rnælingar RAI-mælingakerfisins hér á landi hefur verið sett á laggirnar sérstök RAI-mats nefnd undir hatti heilbrigðis- og trygginga- málaráðuneytisins og veitir Hrafn Pálsson deildarstjóri ráðuneytisins henni forstöðu. Anna Bfrna Jensdóttir hjúkrunarfram- kvæmdastjóri er elnn fulltrúa í nefndinni og segir hún að Alfred Styrkársson kerfis- fræðingur hafi samið tölvuforrit sem ætlað er til notkunar á öldrunarstofnum vlð skráningu RAI-matsupplýsinga en aukin- heldur er Hjörleifur Pálsson, nemi í meistaranámi í tölvunarverkfræði við Há- skóla fslands, að útfæra forritið til hagnýtra nota fyrlr öldrunarstofnanir. „Notkun forritsins gerir yfirmönnum öld- runarstofnana til dæmis kleift að hafa betri yfirsýn yfir ástand einstakra vist- manna og deilda og færa hjúkrunarstarfs- lið mílli deilda með tilliti til þess,“ segir hún. „Á þann hátt getur kerfið hjálpað til við innra fyrirkomulag stofnana sem og bætt þá þjónustu sem vistmenn þurfa á að halda." Þá býður tölvuvæðing mælitækisins upp á að auðveldara verður að bera saman hjúkrunarálag hinna ýmsu stofnana sam- an sem og hjúkrunarþyngd hinna ýmsu landa en að sögn Önnu Birnu er notast við RAI-mælitækið í Bandaríkjunum, Kanada og í um 18 öðrum löndum. í

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.