Morgunblaðið - 09.07.2000, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 2000 29
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HINAR STÓRU STUNDIR
Allar þjóðir eiga sínar stóru stund-
ir, sem þær halda hátíðlegar.
Þessar stundir eru sameinandi
þáttur í lífi þjóðanna. Þess vegna halda
sjálfstæðar þjóðir þjóðhátíðardag sinn
hátíðlegan. Þess vegna efndu Frakkar
til mikilla, eftirminnilegra og ógleyman-
legra hátíðahalda á 200 ára afmæli
frönsku byltingarinnar svo að dæmi sé
nefnt.
Allar þjóðir leggja áherzlu á að byggja
einhver þau mannvirki, sem eru tákn-
ræn fyrir þær með einhverjum hætti.
Það geta verið kirkjur, menningarhús
eða einhver önnur mannvirki, sem lýsa
sjálfstæði og reisn, myndarskap og
menningarbrag. Þetta hefur verið gert
um aldir. Það er gjarnan deilt um slíkar
byggingar. Deilur standa um útlit
þeirra, kostnað við byggingu þeirra
o.s.frv. Þegar upp er staðið gleymast
þessar deilur og eftir standa mannvirki,
sem eru stolt þjóðanna, þegar gesti ber
að garði.
Stolt okkar íslendinga er fyrst og
fremst saga okkar. Fáar þjóðir geta sagt
með nokkurri nákvæmni: Á þessu ári
hófst byggð í þessu landi. Enn færri
þjóðir geta státað af löggjafarþingi, sem
á sér rúmlega 1000 ára sögu og til eru
skriflegar heimildir um, hvernig var
stofnað og hvernig staðarvalið fór fram.
Það eru heldur ekki margar þjóðir,
sem eiga svo nákvæma lýsingu á því,
hvernig það bar til að þær tóku kristna
trú eins og við Islendingar. Ætli það séu
mörg dæmi um það, að dagblað gefi út
fylgiblað 1000 árum seinna, sem að lang-
mestu leyti byggist á skrifuðum heimild-
um fyrri alda um þann atburð eins og
Morgunblaðið gerði fyrir rúmri viku?
Þegar 1000 ár voru liðin frá stofnun
Alþingis voru Islendingar enn fátæk
þjóð og fámenn. Samt hélt þessi þjóð upp
á 1000 ára afmæli Alþingis með slíkum
glæsibrag að í minnum er haft. Þeir sem
fóru til Þingvalla þá gleyma þeirri stund
aldrei. Og þá voru litlir peningar til í
landinu, í raun og veru engir. En þjóðin
sameinaðist á Þingvöllum á þeirri hátíð.
Islendingar voru litlu efnaðri tæpum
einum og hálfum áratug síðar þegar
þjóðin sameinaðist í rigningu á Þingvöll-
um til þess að stofna lýðveldi.
Öðru máli gegndi, þegar komið var
saman á Þingvöllum árið 1974 til þess að
minnast ellefu hundruð ára afmælis Is-
lands byggðar. Þá komu þar saman 60
þúsund manns og verður sá dagur
ógleymanlegur þeim, sem þar voru sam-
an komnir. .
Auðvitað kom ekki annað til greina en
minnast 50 ára afmælis lýðveldisins
sumarið 1994 á Þingvöllum þótt umferð-
ai'vandamál nútímans hafi varpað
skugga á þau hátíðahöld.
Það kom heldur ekki annað til greina
en minnast 1000 ára afmælis kristnitök-
unnar á Þingvöllum. Ákvörðun Alþingis
fyrir 1000 árum er einn af merkustu at-
burðum í lífi íslenzku þjóðarinnar. Menn
geta deilt um það hvort sú ákvörðun hafi
verið rétt en enginn getur dregið í efa þá
sögulegu þýðingu, sem hún hefur haft
fyrir þjóðina.
Það er rangt, sem haldið hefur verið
fram, að peningum almennings hafi ver-
ið sóað með því að efna til kristnihátíðar
á Þingvöllum eitt þúsund árum síðar.
Þeir fjármunir, sem lagðir voru til þess-
ara hátíðahalda, skila sér bæði í beinum
verklegum framkvæmdum og menning-
arlegri arfleifð. Vegaframkvæmdir
standa áratugum saman og koma lands-
mönnum til góða þótt langt verði um lið-
ið frá kristnihátíð. Ritun kristni sögu er
merkur menningarviðburður svo að
dæmi sé nefnt. Hið sama á við um hátíða-
höldin 1974 og 1994.
Þegar efnin voru lítil gátu Islendingar
sameinast á hinum stóru stundum sögu
sinnar. Þegar fjöldi landsmanna hefur
tvöfaldast og þjóðin er orðin ein af rík-
ustu þjóðum heims rísa upp einstakling-
ar, sumir vel menntaðir, og ráðast af
þröngsýni og lágkúru á þessi hátíðahöld.
Sú röksemdafærsla, að peningunum,
sem varið hefur verið til kristnihátíðar,
hefði verið betur varið til margvíslegra
þarfra málefna, er ekki svara verð. Þá
röksemd er hægt að nota við hvert ein-
asta tilefni, sem sker sig úr að einhverju
leyti, eða við hverja einustu fram-
kvæmd, sem ráðist er í fyrir opinbert fé.
Staðreyndin er sú, að íslenzka þjóðin
hafði efni á því að halda veglega kristni-
hátíð en hún hafði ekki sömu efni árið
1930 og 1944 en gerði það samt með
reisn.
Sumir spyrja hverju hafi verið fagnað
á Þingvöllum fyrir viku. Þarf að svara
svona spurningum? Getur einhver hald-
ið því fram með rökum, að ákvörðun Al-
þingis fyrir 1000 árum hafi ekki verið ein
merkasta ákvörðun, sem tekin hefur
verið í sögu þessarar þjóðar?
Það er leiðinlegt að horfa upp á nei-
kvæðar umræður af því tagi, sem lands-
menn hafa orðið vitni að síðustu daga,
þótt hverjum sýnist sitt eins og alltaf er.
Og ekki væri úr vegi að leyfa einum
merkasta andlega leiðtoga þjóðarinnar
að vera í friði af þessu tilefni, hvað sem
deilum líður að öðru leyti.
Yfir kristnihátíð ríkti sá fagri blær,
sem hún átti skilið, og sú arfleifð sem er
forsenda hennar. Það skal endurtekið að
þetta var góð hátíð og áfallalaus og allir,
sem að henni komu, eiga þakkir skilið.
Það er rangt að þjóðin hafi leitt hátíðina
hjá sér. Hún var að vísu ekki eins fjöl-
menn og sumar fyrri hátíðir, en þá skulu
menn ekki gleyma því að sjónvarps-
tækninni hefur fleygt fram og mikill
fjöldi landsmanna fylgdist með henni í
sjónvarpi. Kristnihátíðin fór fram af
þeim virðuleik, sem hæfði henni, eins og
vera bar.
Forystugreinar Morgunblaðsins
9. júlí 1950: „Bæjarstjórn
Reykjavíkur samþykkti á
síðasta fundi sínum reikning
Reykjavíkurbæjar fyrir árið
1949, sem þá var lagður fram
fullprentaður og endur-
skoðaður. Gunnar Thorodd-
sen, borgarstjóri, sem lagði
reikninginn fram, hjelt við
það tækifæri ræðu og gerði
grein fyrir höfuðdráttunum í
fjárreiðum bæjarins. En
enginn af fulltrúum minni-
hlutaflokkanna tók til máls
að ræðu hans lokinni. Engri
athugasemd, ekki einni ein-
ustu, var hreyft í bæjar-
stjórninni af þeirra hálfu.
9. júlí 1970: „Mikill fjörkipp-
ur hefur komið í iðnaðar-
framleiðslu landsmanna að
undanfömu og útflutningur
hefur stóraukizt það sem af
er þessu ári. Sjávarafli hefur
verið mikill og verðmæti út-
fluttra sjávarafurða hefur
aukizt til mikilla muna frá
fyrra ári. Veruleg verðmæta-
aukning útflutningsafurða í
öðrum atvinnugreinum hefur
einnig átt sér stað. Skýrslur
Hagstofunnar yfír út-
flutningsverðmæti fyrstu
mánuði þessa árs sýna að
veruleg aukning hefur verið í
útflutningi iðnvarnings,
landbúnaðarafurða og áls. Á
sama tíma virðist kaupgeta
aukast þar sem innflutning-
ur fer einnig vaxandi.
Hvarvetna er nú grózka og
stöðugur viðgangur í at-
vinnulífinu.
i
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 8. júlí
Fyrir nokkrum dögum var
staddur hér á landi friðar-
verðlaunahafl Nóbels, José
Ramos-Horta, einn af leið-
togum sjálfstæðisbaráttu
Austur-Tímora. í ræðu, sem
hann flutti á ráðstefnu, sem
fjallaði um Trú á framtíðina,
sagði hann að mikil fátækt margra þróunarríkja
væri ein mesta ógn við frið og stöðugleika í heim-
inum. Hann upplýsti að 1220 milljónir manna
drægju fram lífið á innan við 76 krónum á dag.
Jafnframt að 880 milljónir hefðu engan aðgang
að læknisaðstoð, að 2600 milljónir skorti almenna
hreinlætisaðstöðu og að 20% mannkyns hefðu
engan aðgang að hreinu vatni.
Síðan sagði José Ramos-Horta: „Vesturveldin
ættu því að huga betur að því að fella niður skuld-
ir fátækra ríkja og veita þeim aðgang að mörkuð-
um sínum. Þetta ættu þau að gera, ekki eingöngu
af meðaumkun, heldur líka af hagsýni. Því bætt-
um efnahag fylgja auknar líkur á friði og stöðug-
leika og íbúa slíkra ríkja eiga tækifærissinnaðir
stjómmálamenn erfiðara með að notfæra sér.“
í samtali í föstudagsblaði Morgunblaðsins seg-
ir friðarverðaunahafi Nóbels: „En ég bendi líka
alþjóðasamfélaginu sérstaklega á nauðsyn þess,
að barizt sé hart gegn fátækt í heiminum. Eg lít á
fátækt sem mestu ógnunina við heimsmenning-
una og stærstu ógnina við frið í heiminum."
Ummæli José Ramos-Horta um sjálfstæðis-
baráttu Austur-Tímora eru umhugsunarverð.
Hann segir: „En baráttan fyrir réttlæti og lýð-
ræði er ekki búin, því að sjálfstæði er ekki bara
það að eiga fána, þjóðsöng og ríkisstjóm. Sjálf-
stæði þýðir baráttu gegn fátækt, útrýmingu mal-
aríu, þerkla og smitsjúkdóma í landinu, að gefa
hverju einasta barni í landinu mjólkurglas. Það
þýðir líka kennslubækur og tölvur í staðinn íyrir
byssur sem leikföng.“
Fyrir tæpu ári, hinn 27. júní 1999, birtist hér í
Morgunblaðinu athyglisvert viðtal eftir Dagfinn
Sveinbjörnsson við Amartya K. Sen, sem hlaut
Nóbelsverðlaun í hagfræði fyrir framlag sitt til
velferðarhagfræði. Höfundur viðtalsins segir í
inngangi: „Sen kemur alltaf að þeim kjarna máls-
ins, að jafnvel í örfátækum þjóðfélögum er fært
að bæta velferð þeirra, sem era verst staddir. í
þjóðfélögum, þar sem gaumur er gefinn að hin-
um fátækustu meðal fátækra, er mögulegt að
bjarga lífi þeirra, auka lífslíkur og fjölga tæki-
færam þeirra með aukinni menntun og upp-
byggjandi vinnu. I þjóðfélögum, þar sem ekki er
hirt um hina fátæku, er það vel hugsanlegt, að
milijónir deyi í hungursneyð, jafnvel í miðri efna-
hagslegri uppsveiflu, rétt eins og átti sér stað í
Bengal árið 1943. Skilaboðin, sem Sen færir, eru
eins skýr og orðið getur. Vöxtur árlegra þjóðar-
tekna er ekki nóg til þess að þjóðfélög þróizt, ef
svo má segja. Það verður ekki síður að hyggja að
félagslegum markmiðum og hyggja þá jafnvel
helzt að þeim, sem era veikastir fyrir, og leggja
t.a.m. áherzlu á að ekki sé síður fjárfest í heilsu
og menntun stúlkna en drengja."
I samtali þeirra Dagfinns Sveinbjörnssonar og
Amartya K. Sen segir Dagfinnur: „Þegar hug-
myndii’ þínar og kenningar hafa verið kynntar
hafa viðbrögð manna gjarnan verið á þann veg,
að allt sem þú hefur boðað sé í raun augljóst. Þá
vísa ég til þess, sem þú hefur lagt áherzlu á; mik-
ilvægis menntunar, heilsugæzlu, að stúlkur hljóti
menntun til jafns við drengi. I stuttu máli: Sú
áherzla, sem þú hefur lagt á mikilvægi þess, að
hið opinbera stuðli að félagslegri velferð. Hvern-
ig mundir þú bregðast við athugasemdum af
þessu tagi?“
Amartya K. Sen svarar og segir: „Ég mundi
taka undir. Að sjálfsögðu er þetta augljóst. En
þegar augljósum hlutum er ekki gefinn gaumur
verður að benda á þá. Það er nú einu sinni þann-
ig, að fyrir hverja háskólamenntaða manneskju í
Kína era sex á Indlandi. En þrátt fyrir þetta, á
meðan Kína hefur smám saman þokast nær því,
sem nefna má altækt læsi, að minnsta kosti með-
al hinna ungu, þá er helmingur fullorðinna Ind-
verja ólæs og tveir þriðju kvenna kunna ekki að
lesa. Það er ekki nóg að vísa til þess, að þetta séu
brestir. Það verður að berjast fyrir því, að þetta
fái athygli. Fólk gerir ýmislegt sem er augljós-
lega slæmt. Það er augljóst að glæpir era and-
styggilegir. En engu að síður fer fólk um og
fremur glæpi. Það er augljóst að það er ekki rétt
að drepa lítil skólabörn í Bandaríkjunum en þrátt
fyrir það gengur fólk um með byssur og drepur
bömin. Að mínu mati er staðreynd málsins sú, að
sumt af því, sem við segjum, verður ekki leitt í
ljós án erfiðrar greiningar... þegar ég tala um
hryllinginn, sem fylgir ólæsi á Indlandi, þá er ég
að gera tvennt. Eitt er að benda á að þetta er
augljóst og að fólk ætti að vita þetta. Allir ættu að
vita af þessu. En staðreyndin er sú, að þetta er
vanrækt. Að þetta sé augljóst jafngildir því síður
en svo að þetta sé sjálfkrafa viðtekið, sem vanda-
mál. í annan stað er ég að vekja athygli á því, að í
þessum efnum er ýmislegt, sem er alls ekki aug-
ljóst. Ollum er ljóst, að ef þú ert ólæs mun líf þitt
verða afar takmarkað. Þú getur hvorki lesið né
skrifað, þú getur ekki skilið, hvað aðrir era að
segja. Þú getur ekki skrifað bréf og ekki fengið
bréf og lesið það og svo framvegis. Þetta nefni ég
vegna þess, að því fer fjarri, að öllum sé ljóst að
þetta einfalda atriði er tilefni til heilmikilla rann-
sókna sem hafa að markmiði að sýna fram á, að
ólæsi hefur afar slæm efnahagsleg og félagsleg
áhrif á aðrar breytur. Til dæmis er það ein væn-
legasta leiðin til þess að draga úr barneignum að
auka læsi meðal kvenna. Þetta er vitanlega sakir
þess, að læsi kvenna veitir þeim styrkari rödd
innan fjölskyldunnar. Við vitum að tíðar fæðing-
ar og bamauppeldi koma fyrst og fremst niður á
lífí ungra kvenna. Þess vegna er allt, sem styrkir
rödd ungra kvenna og vald í ákvarðanatöku
heimilisins, til þess fallið að lækka fæðingartíðni.
Með nákvæmlega sama hætti er dregið úr dánar-
tíðni ungra barna með því að kenna konum að
lesa. Og af nákvæmlega hinu sama ráðast tæki-
færi til þess að njóta efnahagslegrar þróunar í
heimi nútímans, þar sem alþjóðavædd viðskipti
verða sífellt mikilsverðai’i, af færni þinni til þess
að framleiða afurðir samkvæmt tilteknum skil-
yrðum gæðastjórnunar og hún krefst læsis. Af
öllum þessum sökum er læsi ekki einungis mikil-
vægt í daglegu lífi okkar, sem er hið augljósa.
Það eru einnig tengsl, sem era ekki augljós,
nefnilega að læsi er afar mikilvægt hvað varðar
eðli efnahagslegrar þróunar. Og það er einnig af-
ar mikilvægt hvað varðar félagslegar breytingar
t.d. hvað varðar jafnrétti kynjanna og fjölmargt
annað. Þetta samhengi birtist okkur ekki nema
fyrir tilstilli reynslurannsókna, þótt það sé ekki
öllum ljóst undireins. Og það vill svo til að ég hef
átt ofuriítinn þátt í þessu.“
Loforð og
vanefndir
Sl. sunnudag birtist í
Morgunblaðinu frásögn
af ráðstefnu, sem haldin
var í Genf fyrir skömmu
til þess að fjalla um þann árangur, sem náðst
hefði af fundi leiðtoga 186 ríkja, sem haldinn var í
Kaupmannahöfn árið 1995.
í frásögn fréttaritara Morgunblaðsins segir
svo: „„Við höfum ekki náð þeim markmiðum, sem
við settum okkur... við höfum ekki staðið við fyr-
irheit okkar og alls ekki á tilsettum tíma. Það er
hin dapurlega staðreynd. Við hefðum getað gert
betur - miklu betur,“ sagði Poul Nyrap Rasmus-
sen, forsætisráðherra Dana, í ræðu í Genf í vik-
unni, er hann ávarpaði aukaþing Sameinuðu
þjóðanna, haldið undir heitinu „Kaupmannahöfn
plús fimm“.“
Ef staðið hefði verið við þær yfirlýsingar, sem
gefnar vora í Kaupmannahöfn fyrir fimm áram,
mundu sautján hundruð þúsund færri börn deyja
á hverju ári að mati brezku hjálparsamtakanna
Oxfam og vafalaust er hægt að finna fleiri slíkar
tölur til þess að skýra afleiðingar vanefnda gef-
inna loforða frá því árið 1995.
I frásögn Morgunblaðsins segir síðan: „Skuld-
bindingarnar tíu, sem þjóðarleiðtogarnir 186
skrifuðu undir í Kaupmannahöfn, voru almennt
orðaðar en viðleitnin var góð. Þær tóku tO þess
að skapa efnahagslegar, félagslegar, menningar-
legar og lagalegar forsendur fyrir félagslegri
þróun einstaklinga. Hvert land setti sér tíma-
mörk til að útrýma sárastu fátækt og full atvinna
var markmið.
Miðað var við verndun mannréttinda og jafn-
rétti kynjanna, rétt til menntunar og heilsu-
gæzlu. Styrkja átti þróun vanþróuðustu ríkj-
anna, ekki sízt í Afríku, þróunaraðstoð átti að
miðast við félagslega þróun og alþjóðlegt sam-
starf undir merki Sameinuðu þjóðanna átti að
aukast á þessu sviði. Þegar nú er sagt, að ekki
hafi verið nóg að gert, er erfitt að benda á að
skuldbindingar hafi ekki verið uppfylltar, þar
sem þær vora almennt orðaðar. Én undir al-
mennu orðalagi vai’ til dæmis einnig miðað við, að
ríki, sem veita þróunarhjálp, legðu 0,7% þjóðar-
tekna í þróunarhjálp. Það hefur ekki gengið eftir
og heldur dregið úr opinberri þróunarhjálp. Þar
á móti kemur, að æ fleiri aðilar starfa nú á sviði
þróunarhjálpar og sá geiri er orðinn mun einka-
væddari en áður var. Hið dapurlega er þó, að
mikið af aðstoð fer í neyðaraðstoð vegna náttúra-
hamfara og styrjalda, en síður í langvarandi upp-
byggingu."
Oxfam, sem era samtök, sem einbeita sér að
barnastarfi, segja, að þótt yfirlýsingar og loforð
stefni að því að draga úr ungbarnadauða bendi
margt til þess að hann aukist. Samtökin benda á,
að aðstoð við þróunarlöndin sé ekki bara spurn-
ing um hjálp heldur líka að hin efnuðu ríki heims
Reykjavíkurhöfn.
Morgunblaðið/Kristinn
fjai’lægi margvíslegar viðskiptahindranir, sem
komi illa við fátækustu þjóðirnar.
Og þannig mætti lengi telja.
Ummæli Nóbelsverðlaunahafanna tveggja,
sem hér hefur verið vitnað til, og þær upplýsing-
ar, sem fram komu á ráðstefnunni í Genf, benda
til þess sama: að baráttan gegn fátækt í heimin-
um gangi hægt - alltof hægt.
Til þess liggja vafalaust margar ástæður en
ein er sú, að sú barátta hefur alls ekki fengið
nægilega athygli hjá þeim þjóðum, sem búa við
mikil efni. Að einhverju leyti er það vegna þess,
að þessar sömu þjóðir einbeittu sér flestar að
kalda stríðinu í hálfa öld. Fjármunir þeirra
gengu til þess að smíða stöðugt fullkomnari vopn
og til þess að greiða annan kostnað af því stríði.
Nú er því lokið og nú ættu allar aðstæður að
vera fyrir hendi til þess að ríku þjóðirnar í heim-
inum beini athygli sinni að því að aðstoða fátæku
þjóðirnar við að komast upp úr þeim farvegi, sem
þær þjóðir era í.
í raun og vera er erfitt að sjá hvaða önnur
meiri háttar verkefni era verðugra viðfangsefni
fyrir þessar þjóðir, auk þess, sem það er þeim
sjálfum til hagsbóta þegar til lengri tíma er litið.
Þær hafa hag af því að markaðir stækki fyrir
framleiðsluvörur þeirra. Þær hafa líka hag af því
að koma í veg fyrir að smitsjúkdómar breiðist út
á ný eins og því miður eru vísbendingar um, og
fram kom í frétt í Morgunblaðinu fyrir nokkram
dögum um aukna tíðni berkla í Noregi, sem veld-
ur áhyggjum þar í landi.
■■■■■■■■■■■ Við Islendingar höfum
Hlutverk aukið mjög umsvif okkar
Tslpndimra á altóóðavettvangi á
loivnumga nokkrum undanförnum
árum. Starfsmönnum utanríkisþjónustunnar
hefur fjölgað veralega. Ný sendiráð hafa verið
opnuð og stefnt er að því að fjölga þeim enn á
næstu misseram. Við tökum mikinn þátt í al-
þjóðasamstarfi. Fulltrúar íslenzkra stjórnvalda
era mikið á ferðinni. Islenzkh’ ráðamenn gera
sumir hverjir mikið af því að sækja aðrar þjóðir
heim.
Allt bendir þetta til þess að við höfum nokkra
þörf fyrir að láta rödd okkar heyrast á alþjóða-
vettvangi. Vandi okkar hefur hins vegar verið sá,
að á alþjóðlegan mælikvarða eram við smáþjóð.
Sumir mundu segja örþjóð. Af þeim sökum er
ekki hlustað mikið á okkur nema þar sem við
skiptum máli. Við skiptum t.d. máli á vettvangi
Atlantshafsbandalagsins og þess vegna er hlust-
að á okkur þar og í höfuðborgum þeirra ríkja,
sem eiga aðild að Atlantshafsbandalaginu.
Okkur tókst líka að láta hlusta á okkur, þegar
við töluðum máli Eystrasaltsríkjanna áður en
aðrir vora tilbúnir til þess að taka upp hanzkann
fyrir þau á alþjóðavettvangi.
Að sumu leyti kemur smæðin sér vel fyrir okk-
ur. Þegar fulltrúar okkar tala vita þeir sem
hlusta að við eigum engra leyndra hagsmuna að
gæta. Við eram að lýsa okkar skoðunum án þess,
að þar liggi sérstakir hagsmunir að baki nema í
þeim tilvikum, þegar við eram augljóslega að
gæta pólitískra eða viðskiptalegra hagsmuna
okkar.
Það hefur líka komið í ljós, að mörgum smærri
þjóðum finnst gott að eiga samstarf við okkur um
þróunarmál vegna þess, hversu litlir við erum. Af
okkur stafar engin ógn fyrir sjálfstæði ríkjanna
eins og gjarnan er þegar stórþjóðirnar eru á ferð.
Hinar fátæku þjóðir heims hrópa á ríku þjóð-
irnar og biðja um athygli og aðstoð. Samvizka
hinna ríku þjóða krefst þess, að þær veiti þeim
neyðarópum athygli. Á þessu sviði getum við haft
mikilvægu hlutverki að gegna. Við eram svo fá að
við höfum ekki yfir að ráða þeim fjármunum, sem
duga til þess að hjálpa þessum þjóðum. En við er-
um svo vel menntuð að við búum yfir þeirri þekk-
ingu, sem getur komið að góðum notum. Við get-
um kennt fátækum þjóðum að lesa. Við getum
aðstoðað fátækar þjóðir við að koma upp hrein-
lætisaðstöðu. Við getum miðlað þekkingu okkar
til fátækra þjóða við uppbyggingu skólakerfa og
heilbrigðiskerfa. Og við getum talað máli þeirra á
alþjóðavettvangi.
Útanríkisstefna okkar íslendinga á nýrri öld á
að byggjast að verulegu leyti á því að við tökum
að okkur þetta hlutverk í þeim mæli, sem við höf-
um bolmagn til. Það er augljóst, að okkar bíða
mikilvægar ákvarðanh á sviði utanríkismála,
sem snúa að okkur sjálfum. Það á við um það
hvernig við tryggjum öryggi okkar á tímum, þeg-
ar miklar breytingar era að verða á samstarfi
þjóðanna innan Atlantshafsbandalagsins á því
sviði. Það á líka við um samskipti okkar við
Evrópusambandið og afstöðuna til þess.
En styrkur okkar á sviði utanríkismála er orð-
inn það mikill að við getum gert meira en sinna
okkar eigin hagsmunum.
Þess vegna eigum við að ganga í lið með mönn-
um eins og José Ramos-Horta og Amartya K.
Sen við að draga athygli þjóða heims að vanda-
málum fátæku þjóðanna og leggja okkar af
mörkum til þess að hinir ríku takist á við þau
vandamál.
Það er mesta og stærsta verkefni ríku þjóð-
anna á 21. öldinni að hjálpa þessu fólki frá fátækt
til bjargálna. Og það verkefni tryggir þeim hlut-
verk, sem skiptir máli, sem allh þurfa á að halda,
og forðar þeim frá því að sóa lífi sínu í tilgangs-
lausa efthsókn eftir enn meiri munaði í daglegu
lífi.
„En baráttan fyrir
réttlæti og lýðræði
er ekki búin, því að
sjálfstæði er ekki
bara það að eiga
fána, þjóðsöng og
ríkissljórn. Sjálf-
stæði þýðir baráttu
gegn fátækt, út-
rýmingu malaríu,
berkla og smitsjúk-
dóma í landinu, að
gefa hverju einasta
barni í landinu
mjólkurglas. Það
þýðir líka kennslu-
bækur og tölvur í
staðinn fyrir byssur
sem Ieikföng.“
(José Ramos-Horta í
viðtali við Morgun-
blaðið.)
+