Morgunblaðið - 22.10.2000, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Hver ve
ao heim
L/
r\ /fyjfjf y
UUJ UJU
Heimurinn er heima var yfirskrift ráóstefnu
um fjölmenningarlegt samfélag á íslandi í
Reykjavík fyrir helgi. Anna G. Ólafsdóttir
króaöi tvo fyrirlesarana á ráöstefnunni af ú
í horni og spuröi þá spjörunum úr um fjöl-
menningarlegt samfélag.
„ÍSLAND er hrífandi land,“ segir El-
izabeth Fullon um leið og hún fær sér
fyrsta sopann af kaffinu sínu þennan
kalda haustmorgun á íslandi. Eliza-
beth tekur íram að hún hafi bundist
íslandi sterkum böndum eftir að hafa
dvalist hér í heilt ár til að vinna að
doktorsverkefni sínu frá Massaehus-
etts-háskóla um samfélag filipps-
eyskra kvenna á í slandi frá því í sept-
ember árið 1997 þangað til í ágúst
árið 1998. Ráðstefnan „Heimurinn er
heima“ hafi gefið henni frábært tæki-
færi til að endumýja kynni sín við
land og þjóð. Hún segist reyndar
fyrst hafa hrifist af íslandi við lestur
Islendingasagnanna í námi sínu und-
ir leiðsögn Stephens Mitchells til
ALM-gráðu í bókmenntum frá
Harvard-háskóla. Fyrir vinnuna við
doktorsverkefnið hafi hún í tvígang
komið til Islands.
„Ég kom hingað í tveggja vikna
heimsóknir 1995 og 1997 og hafði
ekki hugmynd um að Fiiippseyingar
byggju hér,“ segir hún og brosir.
Annað kom á daginn því að fljótlega
var ég kynnt fyrir bæði Filippseying-
um í Keflavík og Reykjavík. Eins og
gengur og gerist kynnti einn mig fyr-
ir öðrum og síðan koll af kolli þar til
hópurinn var orðinn býsna fjölmenn-
ur. Tengslin héldust og urðu kveik
að því að ég ákvað að sækja um I
bright-styrk tii að skrá sögur filip
eyskra innflytjenda á íslandi frá 1
til 1998.
Við undirbúning verkefnisins
mér gjarnan bent á að vera í teni
um við ýmsar stofnanir samfélags
Þau ráð voru að sjálfsögðu gef
góðri meiningu. Eini gallinn er að
innflytjendur í sýnilegum tengslum
við ýmsar stofnanir eiga sjaldnast í
nokkrum erfiðleikum með að aðlag-
ast nýju samfélagi. Ég hafði meiri
áhuga á óaðgengilegri hópi ósýni-
legra filippseyskra innflytjenda á ís-
landi. Sú goðsögn hefur lengi lifað
góðu lífi að takmark félagsvísindanna
sé að láta rödd hinna ósýniiegu heyr-
ast. Sannleikurinn er allt annar enda
höfum við ekki slíkt vald. Algengara
er að við lærum af hinum eins og
gerðist í mínu tilviki á íslandi."
ísland er eins og
tilraunaglas
Nú hlýtur þú að hafa þekkt fílipps-
eysk samfélög víða um heim. Hvers
vegna varð ísland fyrir valinu?
„Ég hefði getað unnið rannsókn á
samfélagi Filippseyinga nánast hvar
sagnanna.
sem er í heiminum, t.d. í Hong Kong,
Tókýó, Róm eða Bandaríkjunum. Nú
verð ég reyndar að viðurkenna að ég
hef reynslu af því að gera litla eigin-
dlega rannsókn á sjálfsmynd tveggja
unglingsstúlkna af annarri kynslóð
Filippseyinga í Bandaríkjunum.
Fyrsta spumingin snerist um hvort
að stúlkumar litu á sig sem Filipps-
eyinga eða Bandaríkjamenn. Svörin
komu á óvart því stúlkurnar sögðust
hafa átt nánustu tengslin við böm af
suður-amerískum upprana í mennta-
skóla, svarta á fyrsta stigi háskóla-
námsins o.s.frv. Spurningin hafði því
ekki náð yfir alla hugsanlega áhrifa-
þætti í fjölbreytilegu samfélagi. Ann-
ar hluti vandans felst í því að afmarka
ákveðinn fjölda í rannsóknina. Ekki
er nóg að velja Boston því að taka
þarf ákvörðun um að halda sig við
miðborgina, úthverfm eða aðra við-
miðun. Hvoragur vandinn er fyrir
hendi á íslandi. ísland er ekki aðeins
hrífandi land í mínum huga. Lítið er
um áhrif frá öðram menningarheim-
um og fámennið veldur því að sérstök
afmörkun er óþörf. Miðað við stóra
þjóðimar er ísland eins og lítið til-
raunaglas - frábært til rannsókna á
fjölmenningarlegu samfélagi - enda
hef ég mælt með íslandi við aðra vini
mína í tengslum við fjölmenningar-
legar rannsóknir.
Hinu er heldur ekki að leyna að
rannsóknirnar geta verið afar gagn-
legar fyrir íslandinga. íslenska ríkis-
stjómin þarf að gera sér grein fyrir
því að þjóðin hefur tækifæri til að
sneiða hjá biturri reynslu annarra
þjóða og gera hlutina rétt frá upp-
hafi.“
Hverniggekk?
„Að gera sér far um að kynnast því
hvemig filippseyskt samfélag mótast
inni í íslensku nútímasamfélagi er af-
ar áhugavert. Engu að síður getur
verið erfitt að greina frá eins árs ferli
með fáeinum orðum - eiginlega gekk
bæði vei og illa. Eins og ég greindi frá
áðan var ytri ramminn afar heppileg-
ur. Enginn vandi var að halda utan
um hópinn því hann var stöðugur og
óalgengt að konurnar kæmu hingað
tímabundið til vinnu. Kynslóðabili
var heldur ekki fyrir að fara eins og
viða erlendis því konurnar vora allar
á svipuðum aldri og höfðu komið
hingað á svipuðu árabili, þ.e. frá því
um 1987 til 1995. Á hinn bóginn
reyndi upplifunin talsvert á mig pers-
ónulega. Éftir að hafa lokið B A-gráðu
í fjölmiðlafræði frá Filippseyja-
háskóla fluttist ég til Bandaríkjanna
árið 1979. Árin í Bandaríkjunum era
því orðin 20 talsins og eiginlega er
hægt að segja að ég hafi búið öll mín
fullorðinsár í Bandaríkjunum. Að
koma hingað var eiginlega eins og að
koma aftur heim til Filippseyja.
Segja ekki Islendingar einmitt: Hver
vegur að heiman er vegurinn heim?
Filippseyingar hafa verið duglegir
við að flytja ýmislegt með sér til að
viðhalda menningu sinni á íslandi.
Samfélag Filippseyinga á íslandi hef-
ur því ýmis sterk einkenni filipps-
eyskrar menningar.“
Hélt að ég væri ræstingakona
Er samfélag Filippseyinga á ís-
landi mjög einangrað?
„Aftur er svarið já og nei. Ég velti
því fyrir mér í byrjun hvar væri eðli-
legt að draga mörkin um samfélag
Filippseyinga á Islandi. Sú spurning
vaknaði fljótlega hvort ekki væri rétt
að telja eiginmennina með. Hvað með
tengdamæðurnar og mágkonurnar?
Fjölmargar asískar konur hafa að-
lagast íslensku samfélagi afskaplega
vel. Algengast er að ein eða tvær ís-
lenskar konur hafi tekið að sér að
mynda eins konar brú konunnar inn í
íslenskt samfélag. Islensku konurnar
hafa á móti verið kynntar fyrir sam-
félagi filippseyskra kvenna á íslandi.
Ekki var því óeðlilegt að velta því upp
hvort íslensku konumar tilheyrðu fil-
ippseyskra samfélaginu. Annars var
ég svo heppin að geta látið spurning-
unni ósvarað enda var mitt hlutverk
ekki að vinna fræðilega rannsókn
með hefðbundnum hætti. Markmiðið
var ekki að fjalia um hópinn heild-
rænt heldur safna saman persónu-
legum sögum hverrar konu fyrir sig.“
Hvað var erfíðast?
„Erfiðasta reynslan var í rauninni
að vera ekki aðeins utanaðkomandi
Á íslandi er að þróast fjölmenningarlegt samfélag. Myndin er tekin á Sólarhátíð á leikskólanum Mánagarði i
fyrra.
✓
Islending-
ar fljúga
blindflug
MEÐ lifandi framsetningu á erindi
undir yfirskriftinni Hvemig getur
fjölbreytnin nýst íslensku samfélagi?
tókst Gregg Zachary að fanga hug og
hjarta ráðstefnugesta á Grand Hótel.
Áhuginn leyndi sér ekki þegar hann
fjallaði um hina áleitnu spurningu
með hliðsjón af reynslunni í öðram
löndum. Gregg er ekki aðeins blaða-
maður á London-skrifstofu The Wall
Street Joumal því að hann er höf-
undur bókarinnar The Global me.
Tímaritið Civilization, útgefið af The
Library of Congress, valdi bókina
eina af mikilvægustu bókum í heimi
um hnattvæðinguna. The Boston
Globe segir bókina „setja fram af ör-
yggi og á skýran hátt það viðfangs-
efni sem mun verða ríkjandi á kom-
andi áram“.
Gregg kom einmitt hingað tii lands
þegar hann vann að upplýsingasöfn-
un fyrir bókina fyrir tveimur áram.
Gregg hefur verið tíður gestur á ís-
landi allar götur síðan. Hann gaf sér
stutta stund til að ræða við blaða-
mann í kaffihléi á ráðstefnunni.
Mig iangar til að byrja á því að
biðja þig um að svara spumingunni í
yfírskrift erindisins: Hvemiggetur
fjölbreytnin nýst íslensku samfélagi?
Fjölbreytni hefur ýmiss konar já-
kvæð áhrif í samfélögum. Algeng-
asta áhyggjuefnið er hversu kostnað-
arsamt sé að fá stóra hópa inn-
flytjenda inn í landið. Sannleikurinn
er að innflytjendur hafa jákvæð áhrif
á efnahag landa eins og Islands.
Þrennt ætla ég sérstaklega að taka
fram. Hið fyrsta er að innflytjendur
auka eftirspum eftir vöram og þjón-
ustu. Hið næsta er að innflytjendur
mæta eftirspum eftir auknu vinnu-
afli í hinum ólíkustu atvinnugreinum.
Að lokum er ástæða til að nefna að
innflytjendur hafa tilhneigingu til að
stuðia að nýbreytni í hinu nýja sam-
félagi, t.d. á sviði hvers konar tækni
ogvísinda.
Auðvitað er rétt að ákveðinn
kostnaður fylgir innflytjendum. Þó
er sá kostnaður afar lágur miðað við
að flestir innflytjendur era komnir á
fullorðinsár og því hafa aðrar þjóðir
staðið straum af kostnaðarsamri
menntun o.s.frv. Hvað annan kostn-
að varðar verður að hafa í huga að
innflytjendur greiða eins og aðrir
skatta tii ríkisins til að standa
straum af kostnaði við þjónustu við
almenning í landinu. Af framansögðu
er því alveg Ijóst að ágóðinn gerir
meira en að vega upp á móti óumflýj-
anlegum kostnaði við aðlögun inn-
flytjenda í nýju landi. Meiri vandinn
er á hinu félagslega og menningar-
lega sviði.
Pú sagðir í erindinu áðan að ís-
lendingar flygju blindflug ímálefn-
um innfíytjenda. Hvað áttu-þú eigin-
legvið?
Nú virðast íslendingar gjörsam-
lega hanga í lausu lofti. Atvinnulífið
óskar eftir erlendu vinnuafli og at-
vinnuleyfi virðast gefin út algjörlega
stefnulaust. íslendingar era fámenn
þjóð og því verður fjöldinn aldrei
jafnótrúlega mikill og í löndum eins
og Svíþjóð. Þú sást tölurnar í fyrir-
lestri Mikael Rundqvist, 50.000 íran-
ir og 50.000 Irakar. Engu að síður er
ekki útilokað að íslendingar vakni
upp við að hafa gefið á bilinu 15.000
til 20. manns atvinnuleyfi árið 2001.
Islenska ríkisstjórnin, samtök at-
vinnulífsins, frjáls félagasamtök og
innflytjendur ættu að setjast niður
og velta fyi-ir sér helstu áherslu í
málefnum innflytjenda. Þið þurfið að
fara að gera ykkur grein fyrir því að
þið getið sjálf haft áhrif á hvaða fólk
kemur hingað. Þjóð eins og íslend-
ingar getur gert áætlun um hversu
fjölmennan hóp þarf til að sinna þörf-
um atvinnuh'fsins, með hvaða mennt-
un og frá hvaða löndum. Ef þið viljið
fólk úr tækni- eða heilbrigðisgeiran-
um finnst mér að þið ættuð að gera
umheiminum það ljóst. Margar þjóð-
ir era með ákveðna innflytjenda-
stefnu og jafnvel kvóta. Banda-
ríkjamenn era með kvóta fyrir fjölda
innflytjenda frá ákveðnum löndum.