Morgunblaðið - 24.10.2000, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 2000 1 3
Davíð Oddsson forsætisráðherra lagði blómsveig að klettinum
á Willow Point.
Fjallað verður um miðlægan gagnagrunn
á heilbrigðissviði í 60 mínútum
_ >
„Rannsóknir Islenskrar
erfðagreiningar geta
haft áhrif um allan heim“
Morgunblaðið/Jim Smart
Fréttamaðurinn Ed Bradley, var staddur hér á landi um helgina.
hefur verið starfrækt í meira en 80
ár. A fyrstu hæð er safn íslenskrar
menningararfleifðar í Vesturheimi
og skrifstofur fyrir starfsemi sem
tengist íslandi eins og t.d. herbergi
fyrir vikublaðið Lögberg-Heim-
skringlu, aðstaða fyrir nefnd Islend-
ingadagsins, herbergi fyrir Þjóð-
ræknifélagið, skrifstofa fyrir
kjörræðismann íslands í Manitoba,
sýningarsalur, gjafavöruverslun og
kaffistaður. í byggingunni eru svo
íbúðir fyrir aldraða og sérstakur
móttökusalur til minningar um hjón-
in Georg og Doris Johnson. í sömu
byggingu.
Irvin Olafson og Larry Ragnar
Kristjanson voru hvatamenn að
byggingunni og hafa helgað sig verk-
inu undanfarin tvö ár en sérstakur
söfnunarsjóður var stofnaður til að
standa undir kostnaðinum. Mani-
tobafylki gaf milljón kanadíska doll-
ara, um 55 milljónir, vegna íslenska
safnsins, og hefur ákveðið að leggja
fram 55.000 kanadíska dollara á ári í
rekstrarkostnað.
Mikil ánægja
Ekki fer á milli mála að Kanada-
menn af íslenskum ættum eru mjög
ánægðir með það sem hefur áunnist í
íslenskumálum á árinu og ekki síst í
Manitoba. Mikil gleði ríkir vegna
fyrrnefnds stuðnings íslands og eins
og Gordon Peterson orðaði það er
ekki síst almenn kátína með að fögr-
um orðum var fylgt eftir í verki.
Davíð sagði að heimamenn hefðu
séð um framkvæmdir á Gimli en ís-
lenska ríkisstjórnin hefði lagt sitt af
mörkum til að tryggja m.a. skrif-
stofu fyrir kjörræðismanninn. „Við
finnum til þess að þetta er metið
vegna þess að stundum hefur verið
sú umræða að Islendingar, sem eftir
voru, hafi talið landnemana hálf-
gerða flóttamenn sem hafi yfirgefið
ættland sitt fyrir eitthvað annað
þægilegra og betra. Ég held að sam-
skiptin á undanförnum árum og jafn-
vel áratugum undirstriki það að það
er ekkert nema hlýja á báða bóga
milli þessa skylda fólks. Hins vegai'
er rétt að undirstrika það að fólkið
héma lítur fyrst og fremst á sig sem
Kanadamenn, en það dregur ekki úr
því að hægt er að rækta sambandið.“
Kandískir ráðamenn hafa verið
áberandi í viðburðum síðustu daga
og þeir hafa almennt farið mjög lpf-
samlegum orðum um stuðning Is-
lands við menningararfleifðina. Dav-
íð sagði að hluti þessa viðhorfs væri
vegna breyttrar stefnu íslenskra
stjórnvalda á undanförnum árum.
Akveðið hefði verið að efla samband-
ið til dæmis með því að opna ræðis-
mannsskrifstofu í Winnipeg og til-
kynna opnun íslensks sendiráðs í
Ottawa en við þetta hefðu kanadísk
stjómvöld tekið við sér og tilkynnt
opnun kanadísks sendiráðs í Reykja-
vík.
„Þetta er mikil viðbót við stjórn-
málasambönd sem við höfum og afar
þýðingarmikið fyrir staif okkar sem
sjálfstæðrar þjóðar. Stuðningur okk-
ar við að tryggja stöðu íslenskudeild-
arinnar við Manitoba-háskóla hefur
jafnframt sýnt kanadískum stjórn-
völdum og fylkisstjórninni fram á að
okkur er full alvara þegar við segj-
umst vilja eiga traust og gott sam-
band við Manitoba og Kanada vegna
þess hversu íslenska þjóðarbrotið er
okkur mikilvægt."
Almennt þykir Kanadafólki af ís-
lenskum ættum mjög vænt um
gamla landið og þótt það sé ánægt
með framlag íslands til menningar-
málanna í Kanada, framlag sem kom
boltanum af stað, hafa sumir spurt
hvort ísland hefði efni á að leggja
eins mikið út til þessara mála og
raun ber vitni. Davíð sagði að hófs
væri gætt. Styrkirnir til Manitoba-
háskóla yrðu greiddir á þremur ár-
um og stuðningurinn við uppbygg-
ingu menningarsetursins á Gimli á
tveimur árum.
„Ég tel miklu íremur að við hefð-
um ekki efni á því að sitja hjá þegar
svona mikið átak er gert af hálfu
þessa fólks.“
Slitin í Árborg
Síðan 6. apríl sl., þegar Davíð
færði forsætisráðherra Kanada gjöf
frá íslensku þjóðinni vegna um-
ræddra tímamóta, hafa verið haldn-
ar um 200 hátíðir víða í Kanada en
hringnum var formlega lokað í Ar-
borg í fyrrakvöld. Við það tækifæri
sagði David Gislason, bóndi á Svað-
astöðum í Geysirbyggð og formaður
Árþúsundanefndarinnar - 125, að
mikið hefði áunnist frá því Ólafur
Ragnar Grímsson, forseti íslands,
hefði í heimsókn sinni til Manitoba
sumarið 1997, lagt til að menn færu
að huga að hátíðarhöldunum 2000. í
kjölfarið hefði sér dottið í hug að tala
við landafundanefnd og lagt til að af-
steypa styttu Ásmundar Sveinsson-
ar af Guðríði Þorbjarnardóttur og
Snorra syni hennar, yrði gefin til
Ottawa.
„Þetta varð að veruleika með þeim
afleiðingum að saga Guðríðar og
Vínlandsævintýrin eru kennd í um
15 bamaskólum á svæðinu frá Ott-
awa til Hull.“ Nefndin skipulagði við-
burðina vegna tímamótanna í Kan-
ada í ár og sagði David að hátíðin
ætti að efla tengsl landanna og
styrkja sambandið. Akvörðun
kanadískra stjómvalda um að opna
sendiráð í Reykjavík hefði ekld verið
á dagskrá fyrir ári en hátíðarhöldin
hefðu greinilega haft sín áhrif.
Hann þakkaði Davíð Oddssyni,
ríkisstjórninni og íslensku þjóðinni
fyrir örlætið vegna hátíðanna. „Allir
hafa verið djúpt snortnir vegna
fólksins og atriðanna sem hafa komið
frá Islandi í sumar. Margir hér hafa
sagt mér að þeir ætli öragglega að
heimsækja ísland fljótlega. Ég vona
að við getum endurgoldið það sem
ísland hefur sýnt okkur í ár.“
Með Davíð í för vora Ástríður
Thorarensen, eiginkona hans, Guð-
jón Guðmundsson, varaforseti Al-
þingis, og Guðný Jóna Ólafsdóttii',
eiginkona hans, og Skarphéðinn
Steinarsson, skrifstofustjóri forsæt-
isráðuneytisins. Svavar Gestsson,
sendiherra og aðalræðismaður ís-
lands í Winnipeg, og Guðrún Ágústs-
dóttir, eiginkona hans, vora einnig í
íslensku sendinefndinni.
Sjö manna hópur frá
fréttaþættinum 60 mín-
útur á CBS sjón-
varpsstöðinni hefur
verið hér á landi undan-
farna viku og unnið að
fréttaskýringarþætti
um miðlægan gagna-
grunn á heilbrigðis-
sviði. Þeirra á meðal er
fréttahaukurinn Ed
Bradley. Arna Schram
átti við hann stutt spjall
á Hótel Borg um helg-
ina og spurði hann m.a.
álits á kvikmyndinni
The Insider.
ED BRADLEY, fréttamaður hjá
fréttaskýringarþættinum 60 mín-
útur á CBS-sjónvarpstöðinni, segir
í samtali við blaðamann að hann
hafi komið hingað til lands til að
taka viðtal við Kára Stefánsson,
forstjóra íslenskrar erfðagreining-
ar, og fleiri aðila; lækna og þing-
menn vegna umfjöllunar þáttarins
60 mínútur um miðlægan gagna-
grunn á heilbrigðissviði. Eins og
kunnugt er hefur IE fengið sér-
leyfi frá heilbrigðissráðherra til
gerðar og starfrækslu grannsins.
Bradley kom hingað til lands á
föstudag en dagana áður hafði
einn af framleiðendum þáttanna,
Ruth Streeter, og aðrir aðstoðar-
menn Bradleys unnið að því að
afla gagna í gagnagrannsmálinu
og undirbúa viðtöl við aðila sem
tengjast því á einn eða annan hátt.
Bradley kom svo til landsins um
helgina, - tók viðtölin og kynningu
þáttarins, m.a. í Krísuvík - og hélt
heim á leið síðdegis á sunnudag.
Streeter, aðrir aðstoðarmenn og
tökumenn CBS-sjónvarpsstöðvar-
innar munu þó dvelja hér áfram
næstu daga til að ljúka vinnu við
þáttinn.
Bradley var fyrst spurður að því
hvers vegna 60 mínútur hefðu
áhuga á að gera þátt um gagna-
grunn á heilbrigðissviði.
„Við höfum nýlega fjallað um
möguleikana á kortlagningu gena-
mengis mannsins og næsta skref
var því að fjalla um það hvort
ákveðin gen orsaki sjúkdóma og
þá hvort hægt sé að einangra þau
og finna lækningu. Sé það hægt
hefur það gífurleg áhrif um allan
heim. Okkur þótti því áhugavert
að fjalla um það sem Islensk
erfðagreining væri að gera.“
Bradley segir að hann hafi ekki
bara í þessum tilgangi rætt við
Kára Stefánsson heldur líka ýmsa
aðila sem styddu vinnu hans að
miðlægum gagnagrunni sem og þá
sem væra henni mótfallnir. Var í
viðtölum m.a. spurt um deilurnar í
kringum veitingu einkaleyfisins til
Islenskrar erfðagreiningar sem og
skilgreininguna á upplýstu sam-
þykki.
Bradley segist aðspurður gera
ráð fyrir því að einungis verði í
þættinum talað við íslenska aðila í
tengslum við þetta mál. En hve-
nær verður þátturinn sýndur?
„Ég hef ekki hugmynd um það.
Við eigum eftir að fara heim og
skrifa þáttinn, klippa hann og
setja hann saman.“ En telur
Bradley að Bandaríkjamenn muni
hafa áhuga á þessari umfjöllun?
„Já, ég tel það. Heilbrigðismál
eru ofarlega í huga Bandaríkja-
manna um þessar mundir. Fólk
hefur áhuga á öllu þvi sem bætt
getur heilbrigðisþjónustuna. Og ef
það sem íslensk erfðagreining er
að gera verður skref í þá átt mun
það vekja áhuga fólks.“
Ekki hrifinn af The Insider
Kvikmyndin The Insider eða
Uppljóstrarinn eins og hún heitir á
íslensku var frumsýnd á Islandi
fyrr á þessu ári. Hún er byggð á
sannsögulegum atburðum og segir
frá því hvernig bandarísk tóbaks-
fyrirtæki reyna að koma í veg fyr-
ir að vísindamaður hjá bandarísku
tóbaksfyrirtæki ljóstri upp leynd-
armálum tóbaksiðnaðarins í frétta-
þættinum 60 mínútum.
Þegar Bradley er spurður að því
hvort myndin hafi haft áhrif á
áreiðanleika þáttarins 60 mínútur
leggur hann áherslu á að í mynd-
inni hafi staðreyndar verið færðar
í söguform. Myndin lúti því lög-
málum skáldskaparins. „The Insid-
er var ekki heimildarmynd heldur
skáldskapur byggður á staðreynd-
um,“ segir hann ákveðinn. „Sem
dæmi þá hættir Lowell Bergmann
[fréttastjóri 60 mínútna] að starfa
við þættina í lok myndarinnar af
grandvallarástæðum en í raun-
veraleikanum starfaði hann áfram
að Sextíu mínútum í eitt og hálft
ár eftir að [tóbaksjþátturinn var
sýndur.“ Bradley heldur áfram:
„Það er kannski erfitt fyrir mig að
dæma myndina en ég held að hún
hafi ekki verið mjög góð. í henni
er ekki gerð nákvæm grein fyrir
því hvað gerðist í þessu tóbaks-
máli. Þetta er Hollywood-útgáfa af
sannri sögu en ekki heimildar-
mynd. Og Hollywood er fulltrúi
skáldskapar en ekki staðreynda."
Þegar Bradley er í framhaldinu
spurður að því hvort tóbaksmálið
hafi haft slæm áhrif á samstarf
þeirra aðila sem vinna að 60 mín-
útum segir hann þvert nei.
Vill koma aftur til íslands
Bradley segist aðspurður hafa
starfað í 20 ár hjá fréttaþættinum
60 mínútum en þátturinn hóf fyrst
göngu sína fyrir rúmum 32 árum.
Hann nær að sögn Bradleys til um
25 milljóna manna í Bandaríkjun-
um en auk þess er hann sýndur
víða um heim, m.a. á íslandi.
„Þetta er sá fréttaþáttur sem hef-
ur hvað mest áhorf í Bandaríkjun-
um,“ segir Bradley. Áður en
Bradley hóf störf hjá 60 mínútum
var hann fréttamaður hjá
CBS-sjónvarpsstöðinni, sá um
fréttir frá Hvíta húsinu og starfaði
m.a. í Víetnam, Kambódíu og Par-
is.
Bradley segist aðspurður fara
ofan í um það bil 100 mál á ári
með hugsanlega umfjöllun í huga
en einungis um 25 þeirra endi sem
fréttaskýringar í 60 mínútum. „Við
könnum því mörg mál áður en
endanleg ákvörðun er tekin um
það hver þeirra séu þess virði að
fjalla um.“
Aðspurður segir hann að margir
hringi og bendi á hugsanlegt um-
fjöllunarefni en auk þess fái þátt-
urinn margar ábendingar í gegn-
um tölvupóst. „Við fáum því
margar ábendingar um mál sem
fólk telur vera þess virði að segja
frá. Flest þeirra eru það þó ekki,“
segir Bradley og ítrekar að marg-
ar ábendingarnar séu þó kannaðar
áður en endanleg ákvörðun sé tek-
in.
Bradley hefur aldrei áður komið
til Islands en segist kunna mjög
vel við sig þegar hann er spurður
að þeirri klassísku spurningu
hvernig honum líki landið. „Ég var
að vísu búinn að heyra að hér væri
mjög kalt í veðri en svo er alls
ekki,“ segir hann og bætir við:
„Ég geri þó ráð fyrir því að vetur-
inn sé enn ekki byrjaður."
Bradley segist ennfremur hafa
fengið mjög góðan mat í Reykja-
vík og hitt áhugavert fólk.
Snæddi hann m.a. kvöldverð á
veitingahúsinu Við tjörnina og á
Apótekinu. „Ég myndi gjarnan
vilja koma aftur til íslands en þá
að sumri til.“
Bradley gisti á Hótel Borg með-
an hann dvaldi hér á landi og gat
þess svona að síðustu að íslend-
ingar væru greinilega mikið fyrir
að skemmta sér. „Fyrir nokkrum
árum var lagið „All Night Long“
afar vinsælt. Ég held að það lag
eigi mjög vel við íslendinga," segir
hann að lokum sposkur á svip.