Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 14

Rannsókn
á Þörsmörk sumarið 1906.
Eftir
Brynjúlf Jónsson.
Svo segir í Landn. V. 2.: »Ásbjörn Reyrketilsson og Steinfíðr
bróðir hans námu land fyrir ofan Krossá fyrir austan Fljót. Stein-
fiðr bjó á Steinfinnsstöðum ok er ekki manna frá honum komit. Ás-
björn helgaði landnám sitt Þór ok kallaði Þórsmörk; hans son var
Ketill enn auðgi, er átti Þuriði Gollnisdóttur; þeirra börn váru þau
Helgi ok Ásgerðr«.
Svo segir Njála, k. 148: »Kári reið nú vestur fyrir Seljalands-
múla ok upp með Markarfljóti ok svá upp í Þórsmörk. Þar eru
þrír bæir, er i Mörk heita allir. Á miðbænum bjó sá maðr, er
Björn hét . . .«
Þetta eru einu sögustaðirnir, sem skýra Irá bygð á Þórsmörk.
Það er þvi eigi von, að menn viti mikið um hana. Eigi er unt að
vita nær bygðin þar lagðist niður, en snemma mun það hafa verið.
Það lítur helzt út fyrir, að Þórsmörk hafi verið óbygð þá er Jón
Loftsson bauð Þorláki biskupi að flytja sig þangað með Ragnheiði,
systur biskups, » . . . eðr í einhvern þann stað, er eigi sekist al-
þýða af samneyti við mik«, segir Jón, (Bisk.sög. I. 291). og er þar
með gefið í skyn, að í Þórsmörk hafi ekki verið hætt við, að hann
hefði samneyti við alþýðu, þaðan væri engar samgöngur við almanna-
bygð. Þetta var á 12. öld. En á 13. öld á Hallskirkja undir Eyja-
fjöllum skógaritak í Stöng á Þórsmörk (ísl. fornbréfasafn II. 85), og
bendir það til hins sama. Um orsök til þess, að bygð á Mörkinni
lagðist niður vita menn heldur ekkert. Ég hefi getið þess til áður
(sjá Árb. fornl.fél. 1894, bls. 22), að vestan fram með Þórsmörk hafi
verið undirlendi, er Markarfljót hafi síðan hlaupið yfir, og hafi það
orðið til þess, að þar hafi eigi þótt búandi vegna vegleysis til bygða.