Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1907, Blaðsíða 20

22

rúm fyrir Steinfinnsstaði annarsstaðar, en fyrir innan Þröngá, og er
það í samræmi við tilgátu mína hér að framan.
Hellar, skútar, gjögur og glufur, eru víða á Þórsmörk í brúnun-
um utanmeð, og sýnir það ljóslega, að sjór hefir náð þangað fyrrum
Tveir hellar hafa nöfn: Snorrariki og Sóttarhellir. Um Snorraríki
er sú munnmælasögn', að hann hafi nafn sitt af sekum manni er
hafi hafst þar við. Og það er ekki ósennilegt, því þar er ilt aðsókn-
ar. Hellirinn er hátt uppi í lóðréttum hengi-hamri, eru sporhöggv-
in í bergið til að klifra upp. Ekki eru þau stærri en aðeins fyrir
tærnar og fingurgómana, og fram úr dyrunum skagar laus steinn,
eigi alllítill, sem líklega hefir verið halaður upp og settur þar til að
gjöra uppgönguna en óhægari. Enda er ekki allra færi að fara í
hellinn. Þó átti eg tal við mann, sem komið hat'ði í hann. Sá
maður fullyrti að hellirinn hefði engin þau kennimerki innan, er
bæri vott um mannaverk. En á hamrinum, sem hellirinn er í, sér
þó talsvert af mannaverkum neðantil, auk sporanna, sem nú er
getið. Það eru nöfn og fangamörk margra manna, án efa einkum
fjárleitarmanna. Þau eru auðsjáanlega misgömul, sum eru máð, sum
aftur nf/leg, en langflest þar á millí. Letrið á flestum er latínuletur
þó sá ég þar settletur og lítið eitt af rúnum. Eigi virtust þær
mjög fornlegar.
Um Sóttarhellir er sú munnmælasögn, að þar hafi margir fjár-
leitarinenn dáið sviplega í einu og að þessvegna hafi hellirinn síðan
verið vígður; hafi þá verið festar upp í hann klukkur og sjáist þess
enn merki. Þessa sögn hafði ég heyrt í mörgum og mismunandi »út-
gáfum«. Þess vegna varð mér það nú, sem sjaldan er vant, að ég
gaf munnmælunum engan gaum og fór ekki að skoða hellinn. Þess
iðraðist ég þó, er ég kom til baka út í Fljótshlíðina. Þar hitti ég
þá mann, er komið hafði í hellinn og athugað hann ínnan, sagði
hann að sér virtust raunar líkur til, að aðallega væri hellirinn nátt-
úrusmíði, en þó líklega lagaður af mönnum. Tvö berghöld væru
uppi í ræfrínu, hvort gagnvart öðru, hola væri inn úr gaflinum,
höggvin af mönnum, og á ræfrinu sæist á einum stað votta fyrir
ókenuilegu letri. Af þessu datt mér það spursmál í hug: Skyldu
ekki írskir munkar hafa búið í hellinum fyrir landnámstið? Sú til-
gáta væri í samræmi við grein mína: Um hella undir Eyjafjöllum, í
Arb. ’02, og við liina vel rökstuddu grein Einars sýslumanns Bene-
diktssonar um Irabplin (Fjallk. XXII, tölubl. 41, 42).
1