Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1940, Side 12

10
ullinn minnkar nú svo ört á þessum stað (og víðar), að sjónarmun-
ur er árlega.1).
Á Njálutíð hafa jöklar verið miklu minni en nú. Má t. d. minna
á, að Skeiðarárjökull hefur þá ekki verið til. Skeiðará og Núps-
vötn, hin ferlegu vatnsföll, er frá honum koma, eru aldrei nefnd í
Njálu, en yfir þau hefði Flosi o. fl. orðið að fara, ef til hefðu verið.
Þá er sandurinn (Skeiðarársandur) kenndur við Lómagnúp, en ekki
Skeiðará, af því að hún hefir ekki verið til, a. m. k. ekki sem jökulvatn.
Jeg tel mjög líklegt, ef ekki vafalaust, að enginn jökull hafi
verið á þessum tíma á leiðinni milli Goðalands og Mælifellssands, og
nð Flosi og þeir aðrir, er Njála segir, að hafi farið bak við Eyjafjalla-
jökul, hafi farið þessa leið. Stendur þá allt heima, sem Njála segir
um ferðir um Goðaland, hvort sem komið er að austan eða vestan.
Og síðan jeg fór um Goðaland s. 1. sumar til athugunar, er jeg
■ekki í vafa um, að frásögn Njálu er rjett. Þessa leið, um Goðaland
til Mælifellssands, hefur Ámi biskup Þorláksson (Staða-Árni) farið,
að öllum líkindum, er hann fór „fyrir norðan Sólheimajökul“ austur
i Austfirðingafjórðung. Að Flosi hafi farið „milli Torfajökuls og
Tindaf jallajökuls“ (sbr. U. N., 354) er ekki umtalsvert.2)
Fiskivötn •Mikið er búið að rita um hin svonefndu Fiskivötn,
sem Njála segir, að Flosi hafi farið hjá, er hann
reið til Njálsbrennu (Nj., 126. kap.), og leitarmenn (að brennumönn-
unum) eftir brennuna áttu að hafa farið til (131. kap.), og horfið þar
aftur. Gegnir furðu, að menn skuli hafa látið sjer til hugar koma, að
halda því fram, að þessi vötn sjeu þau sömu og nú eru nefnd Fiski-
vötn, og liggja fyrir norðan Tungnaá, og eigi hvað sízt fyrir þá sök,
að Njála segir í raun og veru alveg skýrt frá, hvar þau voru, þ. e.
norðaustur af Mælifellssandi. Þegar Flosi fór frá Kirkjubæ (nú
Kirkjubæjarklaustri) fór hann „á fjall“, líklega norð-vestur Holts-
dal (sem enn er hin efri leið, þegar farið er frá Klaustri, að fjalla-
baki) „ok svá til Fiskivatna, ok riðu nokkuru fyrir vestan vötnin ok
1) Að óathuguðu máli flaug’ mjer fyrst í hug, að leið Flosa hefði legið
um Emstrur og Almenninga.
2) Um ferðamannaleiðir til forna, sem jöklar liggja nú yfir, má m. a.
henda á ritgerð Guðm. Einarssonar frá Miðdal, Eimreiðin 1934, 3. h., Árbók
Ferðafjel. ísl. 1937, bls. 40—42, og bók N. Nielsens, Vatnajökull, bls. 33. Jarð-
fræðingur, sem jeg hefi átt tal við, telur líklegt, að áður fyrri, hafi legið ferða-
mannaleið eftir endilöngum Vatnajökli. Kemur það heim við álit G. E. og N. N.
— Munnmæli hafa verið til um það í Rangárþingi, að upp af fremri (vestari)
Emstra-ánni hafi gengið dalur, og þar verið nautabeit frá Ási í Holtum (Árb.
Flf. 1892, 71). — Af Jarðabók Á. M. og P. V. er ljóst, að Eyjafjallajökull hefir
stækkað mikið og færzt niður á 17. öld.