Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1940, Qupperneq 78

70
telja það óðara misritun, því að hver mun geta sannað, að um misritun
geti ekki verið að ræða?
Vitaskuld eiga misritanir og mismæli sínar ástæður, en þegar um
forna texta er að ræða, er alla jafna ósanngjarnt að heimta, að á þær
ástæður sé bent, en aftur á móti er það ekki ósanngjarnt, þó að mælzt
sé til þess, að reynt sé að færa líkur að því, að um miskvæði sé að
ræða og ekki þekkingarvillui, og hvílir sönnunarskylda hér sem ella
á þeim, sem breyta vilja texta sögunnar. Og þó að um sannanir geti
ekki verið að ræða, má þó kannske koma að líkum. Hér kemur t. d.
til athugunar, hvort nokkuð annað er athugavert við staðfræði ein-
hvers héraðs; þá getur vaknað sá grunur, að ókunnugleiki eigi nokk-
urn þátt í misrituninni (hefði Guðbrandur Vigfússon gert sig sekan
í öllum þeim villum, sem Sk. G. hefur bent á, ef hann hefði verið
kunnugur í Rangárvallasýslu?), jafnvel valdi villunni að öllu leyti.
Það hugði ég um Þrándargil, en um Rangá var ég í vafa (ekki er hægt
að kenna mér harðleikni gagnvart Rangárþingi þar).
Ég sé ekki ástæðu að f jölyrða um þetta meira, en vil bæta því við,
að þegar Sk. G. fer að nefna hliðstæðu við melbakkann skammt frá
Kringlumýri, sem ég taldi söguritarann hafa séð, nefnir hann (vall-
lendis-)bakka nálægt Sámsstöðum, sem á að vera melbakkinn við
„Rangá“ í 99. kap. sögunnar. En slík aðferð tjáir ekki. Kenning Sk.
G. um valllendisbakkann getur verið rétt, þó að ekki sé hægt að sanna
hana, en á meðan er auðvitað ekki gerlegt að nefna hana sem sönn-
unargagn, hvorki fyrir einu né öðru.
Breiðaf jarðardalir. Ég get verið stuttorður um staðþekkingu
sögunnar í Dölum og hef litlu við það að bæta, sem ég sagði í bók
minni; athugasemdir A. J. J. eru ekki vel fallnar til að hnekkja því,
sem þar var haldið fram (sízt af öllu rangfærslur hans, sjá bls. 59—62
hér að framan). Um orðatiltækið ,,á næsta bæ við“ hef ég þegar getið.
Leið Gunnars frá Hrútsstöðum Hjarðarholtsmegin hefur ekki orðið
mér sennilegri við athugasemdir A. J. J., ég get ekki séð, að manni,
sem vill leynast, sé betra að fara fram hjá þremur bæjum (svo ég taki
nú upp tölu A. J .J.) en engum bæ, og um hæð skógarins norðan
Laxár erum við báðir því miður jafn-ófróðir. Hvort A. J. J. vill
heldur telja leið Gunnars frá Laxárdalsbotni til Haukadals spöl eða
óraveg, kemur alveg í sama stað niður; ég taldi, að vegurinn væri
svo langur, að margt örnefna væri til á þeirri leið, og það sýnir grein
A. J. J. (bls. 3) til fullnustu.1) í Njálu er frásögnin á þessa leið: „olc
1) A. ,T. J. segir: „þegar það er nú haft í huga, að Gunnar átti að fara
þennan óraveg á þremur sólarhringum, (sbr. Njálu, 22. kap.), mun fæstum