Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1940, Page 97

89
Jóns prófasts Gíslasonar. Sjera Þorleifur var alla sína prestskapar-
tíð prestur í Hvammi, eða til ársins 1870, er hann Ijet af prestskap
fyrir aldurs sakir. Þetta mikla verk sjera Þorleifs prófasts sýnir,
hversu hann hefir verið langt á undan sínum samtíðarmönnum með
jarðræktarhugsjónir; hann hefir sjeð, hve túngirðingar eru mikils
virði. Sjera Þorleifur var stór maður, sterkur og vel limaður, snar
og fylginn sjer. Vanalega steig hann ekki í ístað, þá er hann fór á
hestbak, heldur lyfti hann sjer í söðulinn á jafnsléttu þannig, að hann
studdi hendinni á hnakkinn og tók sig á loft í söðulinn, og það á efri
árum sfnum. Hann var mikill hestamaður og átti marga góða hesta.
Sagt er, að einn þeirra hafi borið af öllum hinum; hann var kall-
aður Frosti, var rauður að lit, mjög fimur og fjörmikill hestur.
Sjera Þorleifur prófastur var mikill búsýslumaður, hirti bújörð
sína, Hvamm, með afbrigðum vel, tún og engjar og skóglendi, og bar
Hvammur hans lengi minjar. Þá er sjera Þorleifur afhenti Hvamm,
árið 1870, var fjallshlíðin sunnan Hrosshársgils (Hrosshófsgils) öll
skógi vaxinn, ásamt hjallanum, sem er klettabelti, er tekur við fyrir
sunnan hlíðina. Aldrei leyfði hann, að tekin væri upp skógarhrísla
þar, nema í ávinnsluslóða að vorinu, og leit hann þá eftir, að ekki
væru teknar nema elztu hríslurnar. Á vorin lét hann vanalega hreinsa
úr skóginum fauska og annað, sem hann áleit, að væri til óprýðis
eða hindrunar á vexti og viðgangi skógarins. Skóglendið prýddi ekki
lítið staðinn, þar sem það blasti við að heiman frá Hvammi, og var
auk þess rétt við veginn á hægri hönd, þá er riðið var heim að staðn-
um. Eftir að sjera Þorleifur ljet af prestsskap og umsjá Hvamms,
var skógurinn eyðilagður á skömmum tíma, og fannst honum það
mjög sárt, og enn sárar fyrir það, að hann gat ekki úr því bætt.
Á þeim árum var talið, að fengist af Hvammstúninu 400—500
hestar; var túnið þó að mestu þýft, en mjög grasgefið, bæði vegna
mikillar og góðrar hirðingar, jafnhliða miklum skjólum fyrir aðal-
kuldaátt. Á árunum frá 1883 til ársins 1905 var talsvert sljettað í
Hvammstúninu, fyrst af Jósef Jónssyni, sem bjó þar frá 1883 til
1894, og svo af sjera Kjartani prófasti Helgasyni, sem bjó þar frá
1892 til 1905. Sjera Kjartan ljet sjer einkar annt um Hvamm, hressti
þar við tiltölulega margt og mikið, þá er tekið er tillit til, hve allir
aðflutningar voru erfiðir og mörg af þeim árum mikil harðindaár,
sem nú á tímum myndu vera kölluð „kreppuár“. Þrátt fyrir harðind-
in, verzlunarvandræðin og samgönguleysið, keypti sjera Kjartan íbúð-
arhús það í Arnarbæli, sem Bogi sál. Smith hafði reist þar, og flutti
það að Hvammi árið 1894. Hann gróðursetti reynitrje við suðurgaíl
íbúðarhússins og hefir það dafnað svo vel, að það breiðir nú blöð sín