Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1940, Side 115

107
borið óhlýjan hug hvort til annars. Gullbrá átti kistu eina væna, gjörða
af silfri og af miklum hagleik, gullrekna á hornum. Er sagt, að kistan
hafi verið besti gripur, og að Skeggi hafi lagt fölur á hana, en það
hafi átt að auka óvild á millum þeirra, auk hinnar kristnu trúar, sem
Gullbrá var mjög illa við. Það var því einn dag, að Gullbrá sagði
svo fyrir, að söðla skyldi hest sinn, bera út kistuna góðu, og leggja
hana á hest. Áður en Gullbrá gekk út, batt hún fyrir augu sér, svo
að ekki skyldi leggja í þau ofbirtu, þótt henni yrði það á, að líta yfir
að Hvammi. Líkur eru til, að þetta hafi verið snemma morguns, og
að sólin hafi skinið skært og fagurt um Hofakurslönd, svo sem aðra
bjarta sumarmorgna. Kista Gullbrár var þá bundin ofan á hest. Sagði
svo Gullbrá fyrir, að halda skyldi inn Skeggjadal. Líkur eru til, að
Skeggi hafi haft einhvern grun um fyrirætlan Gullbrár, eða hvað til
stæði. Um sama bil eða rjett áður en Gullbrá og föruneyti hennar
lagði af stað frá Hofakri, brá Skeggi sjer yfir Hvammsá, lagði kross
í gil, sem er skammt fyrir innan Hofakur, vestan Skeggjadals, á þeim
stað, sem venja var að fara yfir gilið. Þá er Gullbrá, ásamt fylgdarliði
sínu, kom með kistuna að gilinu þar sem krossinn var lagður, hnaut
hesturinn, sem kistuna bar, svo að kistan hrökk af honum ofan í gilið.
Við fall kistunnar brotnaði úr öðrum gafli hennar kengur, sem fest
var með stórum málmhring í kistugaflinn. Varð Gullbrá þá það á, að
kippa slæðunum frá augum sjer, og í sama bili leit hún yfir að Hvammi
og bað Skeggja mikilla bölbæna, fyrir að láta krossinn í gilið, sem
hún ályktaði, að hann hefði gjört, en enginn annar, og að af honum
stæði allt þetta óhapp og óhamingja, sem hún varð þarna fyrir. I þess-
um svifum ærðist Gullbrá af heift og hatri til Skeggja og varð al-
blind á báðum augum af ofbirtu, sem lagði í þau frá Hvammi. Af
þessum atburði fjekk gilið nafnið Krossgil, og það nafn hefir það
borið síðan. Eftir þessar hörmungar hjelt Gullbrá áfram, og lið henn-
ar, með kistuna inn Skeggjadal, þar til er komið var að gili því, sem
nú er kallað Gullbrárgil (sjá 61), sem er innst við Fossabrekkur (78)'.
Þar sem gilið kemur í Hvammsá, er allstór foss, sem bæði áin og gilið
mynda. Sagði Gullbrá þá svo fyrir, að kistan skyldi látin síga niður
í fossinn. Að því loknu steypti hún sjer á höfuðið niður í fossinn, á
eftir kistunni. Síðan er þessi foss kallaður Gullbrárfoss (62). Sagnir
eru um, að Skeggi bóndi í Hvammi hafi haft glöggvar gætur á þessu
ferðalagi Gullbrár, töfinni við Krossgil, og ferð hennar inn dalinn.
Þá er Gullbrá og lið hennar var komið nokkuð innar í dalinn, í hvarf,
lagði Skeggi á stað yfir Hvammsá og fór inn að Krossgili, fann þar
hringinn, sem þar varð eftir úr gafli kistu Gullbrár. Stuttu þar á
eftir lagði hann aftur á stað inn Skeggjadal og staðnæmdist ekki fyr