Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1949, Blaðsíða 65

69
að leggja viðvíkjandi fjórum fyrstu Heklugosunum, og enga tilraun
gerir hann til að réttlæta útilokun þeirra frá að hafa getað myndað
ljósa vikurlagið. Það má geta sér til, að í því efni sé stuðzt við Bisk-
upaannála Jóns Egilssonar, og þó er það vafasamt, því að S. Þ.
tekur það réttilega fram, að það sé aðeins tilgáta Jóns Egilssonar,
hvenær jarðeldarnir hafi lagt Þjórsárdal í eyði (sbr. Forntida gárdar,
bls. 22). Einnig er hugsanlegt, að S. Þ. byggi útilokunina á ,,auk-
toritet“ Þ. Thoroddsens (sbr. Forntida gárdar, bls. 26). Hvað svo
sem kann að hafa vakað fyrir S. Þ., þá er það vítaverð málsmeðferð
að geta þess ekki frekar, hvers vegna fjögur fyrstu Heklugosin komi
ekki til greina. í stað þess eyðir hann öllu púðri sínu á viðleitni til
að sanna, úr hverri af þrem næstu eldsuppkomum í Heklu (1294,
1300 og 1341) ljósa vikurlagið hafi komið, og skiptir það þó litlu
máli fyrir fornfræðina, svo skammt sem var á milli þessara gosa.
Jafnvafasöm og elzta heimildin, Biskupaannálar, er um það, hve-
nær Þjórsárdalur hafi lagzt í eyði, þá er það óskiljanlegt, hvernig
S. Þ. hefur látið sér koma til hugar að byggja aldur ljósa vikurlags-
ins á henni ásamt lýsingu annála á gosinu 1300. Það, að vindáttin
og mikilfengleiki gossins 1300 geti samrýmzt útbreiðslu og magni
Ijósa vikurlagsins, getur aldrei orðið jákvætt sönnunargagn vegna
þess, að ekkert er vitað þessu viðvíkjandi um fyrstu fjögur Heklu-
gosin.
Þá er komið að athugasemdunum, sem ég gerði í Skírni 1946
við aldursákvörðun S. Þ. á ljósa vikurlaginu og sem ég, satt að segja,
var það barn að gera mér vonir um að yrðu til þess, að hann tæki
afstöðu sína til gagngerðrar endurskoðunar, án þess að til þess þyrfti
að koma að rífa niður lið fyrir lið allar röksemdir hans fyrir aldurs-
ákvörðuninni. En þetta fór á annan veg. í svari sínu (Árb. 1943
—48), stendur S. Þ. fastara en nokkru sinni á fyrri fullyrðingum
sínum og lætur sér sæma að svara út úr. Um torfgarðinn á Stöng
farast mér svo orð: ,,Það verður ekki séð, að höfundurinn hafi at-
hugað það, að þessi torfgarður að Stöng hefur nálega sömu afstöðu
til öskulaganna ,,VII“ og torfgarður að Stórhólshlíð og tóftarvegg-
irnir að Snjáleifartóftum og ætti þess vegna að vera frá því um 900“
(Skírnir 1946, bls. 161). Þessu svarar S. Þ. svo: ,,Hafi garðurinn
í Stangartúninu verið reistur um miðja 10. öld, hefur Stöng einnig
farið í eyði um miðja 10. öld, því að víst er, að garðurinn hefur verið
næstum nýhlaðinn, þegar vikurinn féll að honum. En bæði er það,
að fyrsta sögulega gos í Heklu er ekki fyrr en 1104, og getur garður-
inn því ekki undir neinum kringumstæðum hafa hulizt Hekluvikri